ԳԱՆՁԵՐՈՒ ԲԱՆԱԼԻՆ

Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղե­ցին շա­բա­թա­վեր­ջին ա­ւան­դա­կան շու­քով նշեց Սրբոց Թարգ­ման­չաց տօ­նը, որ ե­կաւ բնո­րո­շել նաեւ Հայ մշա­կոյ­թի շաբ­թուան սկիզ­բը։ Քա­ղա­քիս մէջ հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թիւն­ներ տե­ղի ու­նե­ցան մեր ա­մե­նա­հա­յա­հոծ թա­ղի՝ Ֆէ­րի­գիւ­ղի Սրբոց Վար­դա­նանց ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ, ուր ստեղ­ծուե­ցաւ տօ­նա­կան բարձր տրա­մադ­րու­թիւն։ Ա­րա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն նա­խա­գա­հեց Կրօ­նա­կան Ժո­ղո­վի Ա­տե­նա­պետ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան, որ տուաւ նաեւ օ­րուան պատ­գա­մը։

Ֆէ­րի­գի­ւղի ե­կե­ղեց­ւոյ զան­գակ­նե­րը Շա­բաթ ա­ռա­ւօտ ղօ­ղան­ջե­ցին տօ­նա­կան ա­ւե­տի­սով։ Օ­րուան պա­տա­րա­գիչն էր՝ Տ. Թա­թուլ Ծ. Վրդ. Ա­նու­շեան։ Ներ­կայ էին՝ Տ. Ե­ղի­շէ Վրդ. Ուչ­քու­նեան, Տ. Շնորհք Ա­բե­ղայ Տօ­նի­կեան, Տ. Յա­րու­թիւն Ա­բե­ղայ Տա­մա­տեան, Տ. Գրի­գոր Ա. Քհնյ. Տա­մա­տեան, Տ. Անդ­րէաս Ա. Քհնյ. Յա­կո­բեան, Տ. Գէորգ Ա. Քհնյ. Չը­նա­րեան, Տ. Կո­րիւն Քհնյ. Ֆէ­նէր­ճեան, Տ. Մի­նաս Քհնյ. Ճի­հան­կիւ­լեան եւ Տ. Զօհ­րապ Քհնյ. Ճի­վա­նեան։ Ս. Սե­ղա­նին սպա­սար­կե­ցին՝ Տ. Շիր­վան Քհնյ. Միւր­զեան, Տ. Պետ­րոս Քհնյ. Պուլ­տու­քեան, Ար­մե­նակ Սրկ. Գա­զան­ճեան եւ այլ դպիր­ներ։ Եր­գե­ցո­ղու­թիւն­նե­րը կա­տա­րուե­ցան Վար­դա­նանց Դպրաց Դաս-երգ­չա­խում­բի ան­դամ­նե­րուն կող­մէ՝ ղե­կա­վա­րու­թեամբ Ատ­րու­շան Սրկ. Հա­լա­ճեա­նի։

Իր քա­րո­զին մէջ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը խօ­սե­ցաւ ի­մաս­տի կա­րե­ւո­րու­թեան մա­սին։ Ար­դա­րեւ, կրօն­ի պա­րա­գա­յին ի­մաս­տը կը ներ­կա­յաց­նէ մեծ կա­րե­ւո­րու­թիւն։ Ե­թէ ի­մաս­տը չփո­խան­ցուի, ա­պա ա­մէն ինչ կը կոր­սուի։ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան այս հի­ման վրայ բա­ցատ­րեց, որ Սրբոց Թարգ­ման­չաց տօնն ալ, ի­րա­կա­նու­թեան մէջ, ի­մաս­տի տօնն է։

Երբ հա­յե­րը ըն­դու­նե­ցին քրիս­տո­նէու­թիւ­նը, այդ ժա­մա­նակ ու­րիշ ազ­գե­րու մէջ ձու­լուե­լու վտան­գին դէմ յան­դի­ման մնա­ցին։ Ա­մէն ինչ յու­նա­րէ­նով, ա­րա­մե­րէ­նով կամ ա­սո­րե­րէ­նով էր։ Փոքր Հայ­քի մէջ յու­նաց­ման, իսկ Մեծ Հայ­քի մէջ կրա­պաշ­տա­նա­լու վտան­գը ստեղ­ծուե­ցաւ։ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան մատ­նան­շեց, որ այդ ժա­մա­նակ մեր նա­խա­հայ­րե­րը ու­նե­ցան մեծ տես­լա­կան մը։ Մես­րոպ Մաշ­տոց, Սա­հակ Պար­թեւ Կա­թո­ղի­կո­սը եւ Վռամ­շա­պուհ ար­քան հե­տա­մուտ ե­ղան մեծ ծրագ­րի մը եւ այս­պէ­սով ստեղ­ծուե­ցաւ մեր այ­բու­բե­նը։ Ժո­ղո­վուր­դի գրել-կար­դալ սո­րվե­լուն ա­ռը­նթեր, Աս­տուա­ծա­շուն­չը թարգ­մա­նուե­ցաւ հա­յե­րէ­նի՝ որ­պէս Թա­գու­հի թարգ­մա­նու­թեանց։ Միեւ­նոյն ժա­մա­նակ, այլ ազ­գե­րու օ­րի­նակ­նե­րուն ներշն­չու­մով՝ հաս­տա­տուե­ցան դպրոց­ներ, սկսաւ նաեւ թարգ­մա­նա­կան մեծ շար­ժու­մը։ Սկսան շա­րա­կան­ներ գրուիլ հա­յե­րէ­նով։ Ժո­ղո­վուր­դին մօտ գրել-կար­դա­լը զար­գա­ցաւ։ Մես­րոպ Մաշ­տոց շրջան մը գտնուե­ցաւ նաեւ Պոլ­սոյ մէջ։ Գրի եւ գրա­կա­նու­թեան մշակ­նե­րը լրջօ­րէն սա­տա­րե­ցին այդ շրջա­նի ձեռք­բե­րում­նե­րուն։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը այս բո­լո­րը մեկ­նա­բա­նեց նաեւ կեան­քը ի­մաս­տա­ւո­րե­լու տե­սան­կիւ­նէն։

Անդ­րա­դառ­նա­լով նաեւ Հայ մշա­կոյ­թի շաբ­թուան սկիզ­բին՝ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան ընդգ­ծեց, որ պէտք է լա­ւա­գոյնս անդ­րա­դառ­նալ, թէ ի՛նչ է հայ ըլ­լա­լը։ Քա­րո­զի այս փու­լին ան ող­ջու­նեց նաեւ ա­րա­րո­ղու­թեան մաս­նա­կից Ֆէ­րի­գիւ­ղի Մէ­րա­մէթ­ճեան վար­ժա­րա­նի ա­շա­կերտ­նե­րը եւ յոր­դոր­ներ ուղ­ղեց ա­նոնց։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը շեշ­տեց, որ պայ­ման­նե­րը ինչ­քան որ ալ դժուար ըլ­լան՝ մեր լե­զուն պէտք է պա­հել ան­պայ­ման։ «Ե­թէ լե­զուն չգիտ­նաս, չես կրնար թա­փան­ցել ի­մաստ­ին։ Ե­թէ չփո­խան­ցենք, ա­պա կը կորսնց­նենք զայն։ Ու­րեմն, պէտք է աշ­խա­տինք, շատ աշ­խա­տինք։ Մենք ու­նինք կղպուած գան­ձեր, ո­րոնց կղպան­քը կրնանք բա­նալ ե­թէ գիտ­նանք մեր լե­զուն։ Այ­սօր ե­թէ նոյ­նիսկ թուի ըլ­լալ նե­ղա­ցու­ցիչ, ա­պա­գա­յին շատ լաւ պի­տի հասկ­նանք այդ գան­ձե­րուն ար­ժէ­քը», ը­սաւ Տ. Սա­հակ Եպսկ. Մա­շա­լեան, որ թարգ­մա­նիչ վար­դա­պետ­նե­րը ո­րա­կեց Աս­տու­ծոյ մշակ­ներ։

Ս. Պա­տա­րա­գի ա­ւար­տին կա­տա­րուե­ցաւ հո­գե­հանգս­տեան պաշ­տօն, ո­րով ո­գե­կո­չուե­ցան մեր հան­գու­ցեալ մտքի ու գրչի մշակ­նե­րը, նաեւ մամ­լոյ սպա­սա­ւոր­նե­րը։

Կրօ­նա­կան ա­րա­րո­ղու­թիւն­նե­րէն վերջ, յա­րա­կից «Շի­րի­նօղ­լու» սրա­հի եր­դի­քին տակ սի­րոյ սե­ղան սար­քուե­ցաւ՝ Ֆէ­րի­գի­ւղի թա­ղա­յին խոր­հուր­դի հի­ւրըն­կալ­մամբ։ Նո­րին Սրբազ­նու­թիւ­նը, հո­գե­ւոր հայ­րերն ու դպիր­նե­րը հա­մախմ­բուե­ցան տիկ­նանց կազ­մին կող­մէ պատ­րաս­տուած սե­ղան­նե­րուն շուրջ՝ ըմ­բոշ­խնե­լով օ­րուն տօ­նին առ­թած զգա­ցում­նե­րը։