Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Երբ կը թղթատէինք Հայ Մամուլի հին բայց մշտանորոգ էջերը, Բիւզանդ Քէչեանի «ԲԻՒԶԱՆԴԻՈՆ»ի մէջ հանդիպեցանք մեր մեծ մօրեղբօր Սիմոն Չէօմլէքճեանի, «Ժ. Շիրակացի» ծածկանունով մէկ թարգմանութեան։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Անգլիական ականաւոր դէմք մը՝ Հըրպըրթ Սփէնսըր լուրջ, հանդարտ, սրադատ, խոկացող միտք մը ունէր. իր գրութիւններուն մէջ բանաստեղծական խանդ ու եռանդ չէր խառներ, իր մտածութեան սեւեռակէտերն էին «իրողութիւն» եւ «սկզբունք»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Այսպէս կ՚երեւի, թէ քաղաքակիրթ ժողովուրդներու ապրելու քաջութիւնը կը նուազի։ Գրեթէ ամէն երկրի մէջ ալ տաղանդաւոր անհատներու թիւը կը պակսի։ Այս երեւոյթը ահաբեկիչ նշանակութիւն մը ունի։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ինչպէս յաճախ կը կրկնենք, առածը կ՚ըսէ. «Չափաւորութիւնը կէս Աստուած է»։ Անշուշտ որ ո՛չ մէկ բան կարելի է համեմատել կամ նմանցնել Աստուծոյ, բայց «չափաւորութեան» կարեւորութիւնը եւ անհրաժեշտութիւնը շեշտելու համար, թերեւս քիչ մը «չափազանցուած» առած մը պէտք է ընդունիլ այս խօսքը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Տիկնոջ մը մասին զուարթ պատմութիւն մը կը պատմուի, թէ օր մը նախաճաշի ընթացքին նամակ մը կը կարդար։ Ան, կարդալու միջոցին ուտելը յանկարծ դադրեցնելով, կասկածի իմաստալից նայուածքով իր ամուսինին կ՚ըսէ. «Գէորգ, այնպէս կ՚երեւի թէ մայրդ մեզի այցելութեան պիտի չգայ»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Թէ մարդիկ մինչեւ իսկ քաղաքակիրթ երկիրներու մէջ՝ ո՛րքան ենթակայ են անիրական երեւոյթներէ եւ անիմաստ ու անբանաւոր վախերէ ազդուելու եւ տարուելու, ասոր մէկ ապացոյցը տրուեցաւ նոյեմբեր 1938-ին, երբ ձայնարձակի միջոցով Նիւ Եորքի Մըրքըրի թատրոնը բեմադրած էր «Աշխարհներու պատերազմը» անունով թատերախաղ մը՝ որուն մէջ ճարպիկ դերասան՝ Օրսըն Ուէլս՝ կենդանի կերպով կը պատկերացնէր, թէ ի՛նչպէս Հրատ մոլորակի «բնակիչներ»ը վար իջած են մեր երկիրը՝ մարդոց հետ պատերազմելու համար։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Միջնադարեան աշուղներէն է Սարկաւագ Բերդակցի, որուն ո՛չ ծննդավայրը յայտնի է եւ ոչ ալ կեանքը։ Բանասէր Կ. Կոստանեան այս աշուղին գեղեցիկ մէկ տաղը գտած է՝ 1617 թուականին գրուած տաղարանի մը մէջ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Այսօր եւս մեր շա՜տ սիրելի ընթերցող բարեկամներուն կը ներկայացնենք Գրիգոր Զօհրապէ հատուած մը՝ «Կոտրելէն ետքը»։
Արդարեւ, կան հատուածներ, որոնք թուականի հաշուով որքան ալ «հին» համարուին, մշտանորոգ են, քանի որ անոնց մէջ կը գտնուի «կեանքի դաս»եր, կեանքի փորձառութիւններ։ 

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդաշատութեան կամ բազմամարդութեան հարցը՝ «բնակչութեան հարց» մըն է՝ զանազան տեսակէտներով, որ երբեմն մտահոգութեան, երբեմն ալ գոհունակութեան առարկայ է դարձած կարգ մը երկիրներու մէջ։
Աշխարհի վրայ կան երկիրներ, որոնք բազմամարդութենէ «կը տառապին»։ 

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ամէն մարդու շուրջ, ամէն ժամանակ կը գտնուին զանազան մարդիկ, որոնք տարբեր տարբեր մակարդակի կամ աստիճանի մտերմութեամբ, տարբեր շարժառիթներով յարաբերութիւններ կը մշակեն իրարու հետ։ Ասիկա «ընկերային կեանք»ի բնական հետեւանքն է։