ԱՆՄՈՌԱՆԱԼԻ ՀԱՄԵՐԳ

Ա­նի Յով­սէ­փեա­նի թղթակ­ցու­թիւ­նը.-

2015-ի ո­գե­կո­չում­նե­րուն շրջագ­ծով Սփիւռ­քի զա­նա­զան ան­կիւն­նե­րուն մէջ տե­ղի կ՚ու­նե­նան բազ­մաբնոյթ ձեռ­նարկ­ներ։ Այս շրջագ­ծով վեր­ջերս յատ­կան­շա­կան ե­րե­կոյթ մը տե­ղի ու­նե­ցաւ Մար­սէյ­լի մէջ, ուր Սէն Վիք­թո­րի պատ­մա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ կա­մար­նե­րուն ներ­քեւ խո­րա­պէս տպա­ւո­րիչ եւ ան­մո­ռա­նա­լի հա­մեր­գով մը հան­դէս ե­կաւ Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բը։ Մաէսթ­րօ Խա­չիկ Եըլ­մա­զեա­նի մա­կա­նին ներ­քեւ Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բը հեր­թա­կան ան­գամ յաղ­թա­նակ մը տա­րաւ հա­մեր­գի ըն­թաց­քին։ Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ ան Սփիւռ­քի ա­մե­նա­նա­խան­ձե­լի երգ­չա­խում­բե­րէն մին է՝ այդ յաղ­թա­նա­կը թէ­կուզ հեր­թա­կան էր, սա­կայն ձեռ­նար­կին նշա­նա­կու­թիւ­նը՝ իս­կա­պէս ար­տա­սո­վոր։ Խա­չիկ Եըլ­մա­զեան եւ իր սա­նե­րը ան­ցեա­լի մէջ ալ քա­նիցս հան­դէս ե­կած էին նոյն պատ­մա­կան մի­ջա­վայ­րին մէջ, սա­կայն այս ան­գամ խում­բին տրա­մադ­րու­թիւնն ալ տար­բեր էր։ Զգա­ցում­նե­րու խտու­թիւ­նը, յու­զում­նա­խառն մի­ջա­վայ­րը ըմ­բոշխ­նե­լով հան­դերձ, Մար­սէյ­լի Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բը ար­դա­րա­ցուց իր վրայ դրուած յոյ­սե­րը եւ այդ յա­ջո­ղու­թիւ­նով պան­ծա­ցուց նաեւ հա­յոց բիւ­րա­ւոր նա­հա­տակ­նե­րուն յի­շա­տա­կը։ 100-րդ տա­րե­լի­ցին ձօ­նուած այս հա­մեր­գը Մար­սէյ­լի մէջ կեան­քի կո­չուած եւ կո­չուե­լիք ձեռ­նարկ­նե­րու շար­քին վստա­հա­բար պի­տի ա­ռանձ­նա­նայ՝ եր­կար ժա­մա­նակ թարմ մնա­լով մաս­նա­կից­նե­րու յի­շո­ղու­թեան մէջ։

Մար­սէյ­լի Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բը 20 Մարտ Ուր­բաթ, փա­ռա­հեղ Սէն Վիք­թո­րի ե­կե­ղեց­ւոյ կա­մար­նե­րու տակ համ­դէս ե­կաւ 1915-ի 100-րդ տա­րե­լի­ցին առ­թիւ:

Հա­մեր­գի բո­լոր եր­գե­րը մեծ ըն­դու­նե­լու­թիւն գտան եւ ջեր­մա­պէս գնա­հա­տուե­ցան տա­ճա­րը բեր­նէ բե­րան լե­ցու­ցած ֆրան­սա­ցի եւ հայ հա­սա­րա­կու­թեան կող­մէ: Ներ­կայ էին Մար­սէյ­լի Կա­թո­ղի­կէ Ե­կե­ղեց­ւոյ Ար­քե­պիս­կո­պոս՝ Փոն­թիէ, Ֆրան­սա­յի Հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Տ. Վա­հան Ե­պսկ. Յով­հան­նէ­սեան, Գեր­մա­նիոյ Հա­յոց Թե­մի Ա­ռաջ­նորդ Տ. Գա­րե­գին Ար­ք. Պէք­ճեան, Մար­սէյ­լի Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան, Կա­թո­ղի­կէ եւ Ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րու հո­վիւ­նե­րը, նաեւ բազ­մա­թիւ ընտ­րեալ­ներ:

Մենք կ՚ու­զենք հոս ա­ւե­լի ընդգ­ծել հայ­րե­նի բա­նաս­տեղծ­նե­րու մէջ իր ա­ռանձ­նաշ­նոր­հեալ տե­ղը գրա­ւած Գէորգ Է­մի­նի գրած եւ Սփիւռ­քի ար­ժէ­քա­ւոր ե­րա-ժըշտա­գէտ, խմբա­վար եւ յօ­րի­նող Գրի­գոր Փի­տէ­ճեա­նի ստեղ­ծած «Տէր Զօր»ը, ինչ­պէս նաեւ ֆրան­սա­հայ եր­գա­հան, բարձ­րո­րակ վի­պա­շատ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րով, հա­յա­շունչ բե­ղուն ստեղ­ծա­գոր­ծող Ա­րա Պար­թե­ւեա­նի «Օ­րա­թո­րիօ»ն : Այս գոր­ծը ան յօ­րի­նած է սիմ­ֆո­նիկ նուա­գա­խում­բի, երգ­չա­խում­բի եւ պա­րի­թո­նի հա­մար, ներշ­նչուե­լով հայ գրա­կա­նու­թեան ա­մե­նա­խո­շոր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ՝ Սիա­ման­թո­յի «Մա­հուան տե­սիլք» քեր­թուա­ծէն:

Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բը նախ մեկ­նա­բա­նեց «Տէր Զօր»ը մեծ յու­զա­կա­նու­թեամբ, հա­րուստ ե­րան­գա­ւո­րում­նե­րով: Մաէսթ­րօ Խա­չիկ Եըլ­մա­զեան իս­կա­պէս կրցաւ այս եր­կին ե­րաժշ­տու­թեան խո­րը թա­փան­ցել եւ միա­ձու­լե­լով իր հո­գին բա­նաս­տեղ­ծի եւ յօ­րի­նո­ղի մրրկա­յոյզ հո­գի­նե­րուն հետ, ան­հուն զգա­ցա­կա­նու­թեամբ ար­տա­յայ­տել «Տէր Զօր»ի թե­լադ­րած հա­րուստ ապ­րում­նե­րու վի­ճակ­նե­րը:

Նախ­քան օ­րա­թո­րիո­յին սկսի­լը, ար­հես­տա­վարժ դե­րա­սան՝ Տի­տիէ Ֆոր խոր զգայ­նու­թեամբ եւ շատ յստակ ա­ռո­գա­նու­թեամբ ար­տա­սա­նեց «Մա­հուան տե­սիլք» քեր­թուա­ծը ֆրան­սե­րէ­նով՝ ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ տա­ղան­դա­ւոր տու­տու­կա­հար Լե­ւոն Գո­զեա­նի:

Ա­րա Պար­թե­ւեա­նի այս եր­կա­րա­շունչ գոր­ծը կազ-մըւած է բազ­մա­թիւ մա­սե­րէ: Այս ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան մէջ դաշ­նա­կը շատ կա­րե­ւոր տեղ կը գրա­ւէ, քա­նի որ ան նուա­գա­խում­բի պա­կա­սը կը լրաց­նէ: Դաշ­նա­կի մուտ­քէն յե­տոյ մեղ­մա­ձայն կը մտնեն թե­նոր­նե­րը եւ պա­սե­րը ող­բա­ձայն ա­ղա­ղա­կե­լով՝ «կո­տո­րած, կո­տո­րած, կո­տո­րած հայ­րե­նի քա­ղաք­նե­րուն մէջ եւ քա­ղաք­նե­րէն դուրս»: Այ­նու­հե­տեւ, սոփրա­նօ եւ ալ­թօ­նե­րը կը կրկնեն նոյ­նը ու­ժե­ղա­ձայն եւ պոռթ­կու­մով : Ի­գա­կան եւ ա­րա­կան ձայ­նե­րու միա­ցու­մով եր­գը կը շա­րու-­նակուի մերթ ու­ժե­ղա­գոյն, մերթ շատ մեղ­մա­գոյն մա­սե­րով եւ կը հաս­նի ան­հա­մար զգա­ցում­նե­րու կու­տա­կու­մով, խե­լա­գա­րու­թեան հաս­նող պատ­կեր­նե­րու եւ վի­ճակ­նե­րու...

Ե­րի­տա­սարդ դաշ­նա­կա­հար Ժան Ժագ Պե­տի­կեան, որ ե­ղած է Մար­սէյ­լի Ազ­գա­յին ե­րաժշ­տա­նո­ցի ու­սուց­չու­հի եւ Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բի վաս­տա­կա­շատ եւ անկրկ­նե­լի դաշ­նա­կա­հա­րու­հի՝ Ժիւ­լիէթ Եըլ­մա­զեա­նի ա­շա­կեր­տը, ա­ւե­լի քան քսան տա­րի­ներ շա­րու­նակ, ան խոր զգայ­նու­թեամբ, ջերմ մեկ­նա­բա­նու­թեամբ, ճար­տար թեք­նի­կով սքան­չե­լի ներ­դաշ­նա­կու­թիւն մը կազ­մեց, ամ­բոզջ հա­մեր­գի ըն­թաց­քին, երգ­չա­խում­բին, մե­ներ­գիչ­նե­րուն եւ ան­շուշտ ղե­կա­վա­րին հետ: Իսկ պա­րի­թոն Նու­պա­րիկ Տէր­-Մի­նա­սեան օ­րա­թո­րիո­յի վեր­ջին մա­սին մէջ շատ տպա­ւո­րիչ եւ յու­զիչ կեր­պով մեկ­նա­բա­նեց իր մե­ներ­գը:

Մաէսթ­րօ Խա­չիկ Եըլ­մա­զեան, որ հո­գին է երգ­չա­խում­բին, հրա­պու­րիչ եւ զգա­յուն ղե­կա­վար ըլ­լա­լով, ինչ­պէս ամ­բողջ հա­մեր­գի տե­ւո­ղու­թեան, եւ յատ­կա­պէս այս ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան մէջ, հեշ­տու­թեամբ փո­խան­ցեց ուժ եւ խո­րու­թիւն երգ­չա­խում­բի ան­դամ-ան­դա­մու­հի­նե­րուն, ո­րոնք խիստ լրջու­թեամբ, կա­տա­րեալ կեդ­րո­նա­ցու­մով հե­տե­ւե­ցան ա­նոր բո­լոր շար­ժում­նե­րուն եւ ցուց­մունք­նե­րուն:

Հա­մեր­գի երկ­րորդ մա­սին մէջ հա­ճոյքն ու­նե­ցանք ունկնդ­րե­լու Կապ­րիէլ Ֆո­րէի «Cantique de Jean Ra-cine»ին, Շու­պեր­թի «Sanctus, Sanctus»ին, ա­նոր գեր­մա­նա­կան պա­տա­րա­գէն առ­նուած կրօ­նա­բոյր խմբեր­գին, ո­րոնք իս­կա­պէս ջերմ հա­ղոր­դա­կա­նու­թեամբ, խոր զգայ­նու­թեամբ եր­գուե­ցան, շատ-շա­տե­րու զար­մանք պատ­ճա­ռե­լով:

Ունկնդ­րե­ցինք նաեւ հայ­րե­նի ա­րուես­տագէտ Կո­տո­յեա­նի «Իմ Ե­րե­ւան» ժո­ղովր­դա­կան ո­ճով յօ­րի­նած գոր­ծին, ո­րու ըն­թաց­քին մե­ներ­գիչ թե­նոր Անդ­րա­նիկ Մի­նա­սեան, որ երգ­չա­խու­բի սիւ­նե­րէն մին է տաս­նեակ տա­րի­նե­րէ ի վեր, դիւ­րա­հա­ղորդ եւ տաք ձայ­նով, ան­կեղծ նրբե­րանգ­նե­րով հմա­յեց ունկն­դիր­նե­րը:

Այս հա­մեր­գի ըն­թաց­քը սկսաւ տա­ռա­պան­քով, յի­շո­ղու­թեամբ, սու­գով, յան­գե­լու հա­մար յոյ­սի եւ կեն­սու­նա­կու­թեան:

Սա­հակ-Մես­րոպ երգ­չա­խում­բը երկ­րորդ բաժ­նին մէջ բա­ցա­ռիկ կեր­պով մեկ­նա­բա­նեց Ալեք­սատր Յա­րու­թիւ­նեա­նի «Քան­թաթ հայ­կա­կան»ը : Ան ներշն­չուած է Յով­հան­նէս Թու­մա­նեա­նի «Հայ­րե­նի­քիս հետ» բա­նաս­տեղ­ծու­թե­նէն: Ա­ռա­ջին եր­կու տու­նե­րուն մէջ հե­ղի­նա­կը կ՚ար­տա­յայ­տուի «Զար­կուած հայ­րե­նիք, զրկը-ւած հայ­րե­նիք, որ­բի հայ­րե­նիք, ող­բի հայ­րե­նիք»ի մա­սին: Հո­գե­յոյզ մե­ղե­դին խոր տխրու­թիւն կը յա­ռա­ջաց­նէ ունկնդ­րի հո­գիէն ներս, բայց սոփ­րա­նո­յի մե­ներ­գը, լա­ւա­տե­սու­թիւն եւ յոյս կը սփրէ այ­նու­հե­տեւ: Իսկ վեր­ջին մա­սի «patetico»ն կ­՚ար­տա­յայ­տէ նոր հայ­րե­նի­քի յոյսն ու լոյ­սը եւ կը փա­ռա­բա­նէ Հա­յաս­տա­նը: Այս սրտա­խօ­սիկ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան մէջ մե­ներգ­չու­հի Ա­նի Եըլ­մա­զեան, որ ու­նի ճշգրիտ, ճկուն ու գե­ղե­ցիկ ձայն մը, իս­կա­պէս հրա­պու­րեց ունկն­դի­րը, շնոր­հիւ իր ձայ­նա­յին յու­զա­կան խո­րու­թան եւ ու­ժա­կա­նու­թեան:

Հա­մեր­գը վերջ գտաւ բո­լո­րին հա­ճե­լի եւ ծա­նօթ Առ­նօ Բա­բա­ջա­նեա­նի «Ազգ իմ փա­ռա­պանծ»ով :

Բծախն­դիր, լուրջ աշ­խա­տան­քի ար­գա­սի­քը ե­ղող այս եր­գա­հան­դէ­սը մեծ ըն­դու­նե­լու­թիւն գտաւ ներ­կայ հա­սա­րա­կու­թեան մօտ, որ եր­կա­րա­տեւ, յոտն­կայս եւ տե­ղա­տա­րափ ծա­փա­հա­րու­թիւն­նե­րով գնա­հա­տեց բո­լոր մաս­նա­կից­նե­րը:

Վստա­հա­բար այս ե­լոյ­թը քա­նդա­կուած պի­տի մնայ ունկնդ­րի յի­շո­ղու­թեան մէջ, իր բարձ­րո­րակ մա­կար­դա­կով: