ԵՐՋԱՆԿՈՒԹԻՒՆԸ ԱՂՈՒԷՍ ՄԸՆ Է

Վերամուտի կապակցութեամբ առաջին դասարանի ուսուցչուհի՝ օրիորդ Լիզան դասարանի փոքրիկ աշակերտներուն հետ ծանօթանալէ վերջ, անոնց նուիրեց վերջերս «Արաս» հրատարակչատան հրատարակչական մէկ ձեռնարկը հանդիսացող «Հիփփօ»ի կողմէ լոյս տեսած նորաշունչ մանկական երեք պատկերազարդ գիրքեր, որոնց երկու հատը թարգմանուած էր բանասէր Սեւան Տէյիրմենճեանի, իսկ մին՝ Թապիթա Թոփարլաքի կողմէ։

Գիրերու աշխարհ մուտք գործող փոքրիկները բաւականին խանդավառուեցան իրենց առաջին ուսուցչուհիի առաջին նուէրով։ Մանէ, Արաս, Սարգիս եւ ուրիշներ մանկական հետաքրքրասիրութեամբ անմիջապէս բանալով նուէրներուն ծրարները սկսան թերթել պէս-պէս պատկերներով լի գիրքերը։

-Մայրիկ, մայրիկ, ի՞նչ կը գրէ,- շուրջը ուշի ուշով զննելով հարցուց Արամիկ։

-«Պզտիկ դպրոցական պայուսակ մեծ արկած»,- ըսաւ մայրը։

-Ո՜հ, նայէ մայրիկ, ան ընկերոջս գիրքն ալ տարբեր է։

-Ճիշդ ես Վարդանիկ, անոր գիրքին անունը՝ «Ժիլն ու վիշապը»ն է։ Օրիորդ Լիզան ամէննուդ զանազան գիրքեր նուիրեց, որպէսզի երբ տառաճանաչ դառնաք, ընթերցէք այս գիրքերը ու պատմէք իրարու։

-Մայրիկ, խնդրեմ, մինչեւ իմ տառաճանաչ դառնալը՝ այս գիշեր ինծի համար կարդայիր նոր գիրքս։ Ես զայն շատ սիրեցի, քանզի կազմին վրայ պատկերուած է իմ սիրելի կենդանին՝ աղուէսը։ Վստահաբար գիրքը աղուէսի մը մասին է։

-Շատ բարի հոգիս, գիշերը կը ծանօթանանք «Երջանկութիւնը աղուէս մըն է» խորագրեալ քու նուէրին…

Այսպէսով, Արամիկը շատ ոգեւորուեցաւ իր նոր գիրքով, մինչեւ երեկոյ քանի մը անգամ թերթեց էջերը։ Երբ այլեւս քնանալու ժամը մօտեցաւ, ան ինքնուրոյն, առանց մօրմէն օգնութիւն խնդրելու լուացուեցաւ, վրձինեց ակռաները, հագաւ գիշերազգեստը ու մտաւ անկողին։

-Մայրիկ, ես պատրաստ եմ, այլեւս կրնաս սկսիլ։

Արամիկին մայրը հանգիստ տեղաւորուեցաւ սիրասուն զաւկին քովը։ Բացաւ խայտաբղէտ, վառ ու պայծառ գոյներով պատկերազարդուած գիրքի առաջին էջը ու սկը-սաւ կարդալու.

-Կար ու չկար, Փովիլաս անուն մանուկ մը կար։ Վայրկեան մը ճիշդը սա չէ։ Այս պատմութիւնը քիչ մը տարբեր կը սկսի։

Մեծ քաղաքի մը մէջ կար գեղեցիկ ճեմապարտէզ մը եւ այս ճեմապարտէզին մէջ՝ բարձր ծառ մը, որ կ՚աճէր երկար ժամանակէ մը ի վեր։ Ծառը յատուկ էր ոչ միայն շատ ծեր եւ շատ բարձր ըլլալուն, այլ միաժամանակ իր վրայ ընտանիք մը բնակելուն համար։ Այս ծառը բնակարանն էր Փովիլաս անուն մանուկի մը եւ իր ծնողքին։ Անոնք ալ բաւական սովորական ընտանիք մըն էին, եթէ չհաշուենք իրենց ծառի մը վրայ բնակիլը։

Փովիլասի հայրը ամէն առտու սանդուխով կը մագլցէր ծառին կատարը։ Այնտեղ կար ուղղաթիռի պզտիկ հարթակ մը եւ նարնջագոյն ուղղաթիռ մը։

Հայրը ուղղաթիռ կը նստէր եւ աչքէ կը հեռանար։ Հօր աշխատանքն էր մարդիկն ու իրերը տեղափոխել վայրէ մը դէպի ուրիշ վայր։ Իսկ Փովիլասի մայրը կ՚աշխատէր տունը, կաւէ իրեր կը շինէր. օրինակ՝ ծաղկամաններ, անօթներ ու թաղարներ։

Ասոնք մեծ մասամբ նարնջագոյն էին։ Երբեմն այնքա՜ն շատ, այնքա՜ն շատ իր կը շինէր, որ տան մէջ ոտք դնելիք անկիւն չէր մնար։ Փովիլասի հայրը ամբողջ կաւեղէնը կը դնէր ուղղաթիռի մէջ եւ կը տանէր քաղաք, որպէսզի ծախուին խանութի մը մէջ։

Փովիլասի մայրը, ամէն ցերեկէ ետք, Փովիլասը փուռ կ՚ուղարկէր՝ թարմ գաթայ գնելու։ «Երբ հայրդ տուն դառնայ, միասնաբար սեղան պիտի նստինք, տաքուկ թէյին հետ համով գաթայ պիտի ուտենք։ Արժանի մեր քիմքին», կ՚ըսէր, ապա Փովիլասին ձեռքը կը դնէր քիչ մը դրամ եւ կերպասէ պայուսակ մը։ Փովիլաս փուռ կ՚երթար ամենակարճ, իսկ տուն կը վերադառնար ամենաերկար ճամբով։ Նոյն ճամբան երկու անգամ քալելը քիչ մը ձանձրացուցիչ էր ի վերջոյ։

Փուռ երթալու ատեն կը տեսնէր ծնողներ՝ իրենց զաւակներով, վազորդներ, հեծանուորդներ, շուն պտտցնող մարդիկ, սահամոյկ քշող մանուկներ։ Փովիլաս երբ ելլէր ճեմապարտէզէն՝ փակ աչքերով իսկ կը գտնէր փուռը։ Նոյնիսկ, երբեմն, այդպէս ալ կ՚ընէր։ Կը փակէր աչքերը եւ հետեւելով սքանչելի բոյրին, անմիջապէս կը գտնէր փուռը։ Բայց, դժբախտաբար, երբեմն կա՛մ քարի մը կառչելով կ՚իյնար, կա՛մ ոտքը փոսի մը կը մխրճուէր եւ կամ կը զարնուէր ուրիշի մը… Անշուշտ, ոչ մէկուն հաճելի էր այս վիճակը։

Փովիլաս երբ փուռ մտնէր՝ դրամը իսկոյն փռապան Մարկարիթային կու տար։ Հացերն ու կարկանդակները անձամբ Մարկարիթան կը պատրաստէր։ Փովիլաս երեք գաթայ կը խնդրէր Մարկարիթայէն, որ գաթաները թղթեայ ծրարի մը մէջ կը դնէր ու կու տար Փովիլասին։ Փովիլաս գաթաները կ՚առնէր եւ երկար ճամբով կ՚ուղղուէր դէպի տուն։ Փովիլաս, տունդարձին, երբեք չէր փակեր աչքերը, որովհետեւ ոչինչ կ՚ուզէր փախցնել շուրջի անցուդարձէն. կը հանդիպէր տարօրինակ ձեւ ու գոյներով քարերու, կախարդական ծալքերու տէր ծառարմատներու, կենդանաբանական պարտէզէն փախած զարդարուն թռչուններու եւ գետնի տակէն յանկարծ ժայթքող ջուրերու։

Բայց Փովիլաս ամենաշատ կը սիրէր ճեմապարտէզին հին ճօճանակը։ Եւ ոչ այն պատճառով, որ ճօճուիլ կը սիրէր, այլ՝ ճօճանակին վրայ հանդարտ քնացող աղուէս մը ըլլալուն համար։ Բայց Փովիլաս աղուէսը ո՛չ թէ ամէն օր, այլ առաւելագոյնը շաբաթը անգամ մը կը տեսնէր։

Օր մը, Փովիլաս տեսաւ անհաւատալի բան մը։ Աղուէսը կը ճօճուէր ճօճանակով։ Աղուէսը նկատեց Փովիլասը եւ շարունակեց ճօճուիլ։ Ապա կեցաւ, հոտուըտաց օդը, ուղիղ նայեցաւ Փովիլասի աչքերուն եւ ըսաւ. «Մեծահոգի ըլլալը նման է ովկիանոսի։ Պիտի ուզէի՞ր կաթիլ մը ըլլալ այդ ովկիանոսին մէջ»։

Փովիլաս թէեւ չհասկցաւ աղուէսին ըսածը, սակայն շարժեց իր գլուխը։ «Ուրեմն գաթայ մը տուր ինծի»։ Փովիլասը չէր ուզեր իր գաթան բաժնել աղուէսին հետ։ Միայն երեք գաթայ ունէր. հատ մը իրեն, հատ մը մօր, հատ մըն ալ հօր համար։ Փովիլաս թէեւ պահ մը տխրեցաւ, սակայն իր գաթան հանեց պայուսակէն եւ երկարեց աղուէսին։ Այդ օրէն ետք, Փովիլաս երբ որ աղուէսը տեսնէր՝ իր գաթան տալէ չէր քաշուեր։

Այդ օրերուն Փովիլասին ծնողքը չէին հաւատար այն պատմութեան, զոր իրենց զաւակը կը պատմէր աղուէսին ու երրորդ գաթայի կորսուելուն մասին։ Բայց երբ թէյի պահը հասնէր ու սեղան նստէին՝ գաթաները կը բեկանէին ու իրենց ունեցածէն բաժին կը հանէին Փովիլասին ալ։

«Աղուէսի մը հետ բարեկամ ըլլալը ճօճանակով ճօճուելու նման է», ըսած էր Փովիլաս, պատառը կլլելու ատեն։ «Ունի լաւ, նաեւ գէշ պահեր։ Օր մը կրնայ զուարճալի ըլլալ, իսկ յաջորդ օրը՝ ոչ այդքան»։ Երբեմն աղուէսը գէշ տրամադրութեան մէջ կ՚ըլլար։ «Նեղուած եմ», կ՚ըսէր աղուէսը։ «Տրամադրութիւնս փախած է, սեւ ամպեր կը շրջին գլխուս վրայ», կ՚աւելցնէր երբեմն ալ։ Նման պահերուն անկարելի էր բարձրացնել աղուէսին տրամադրութիւնը։

Աղուէսը իր մեծ մօրէն լսած բազմազան հեքիաթները կը պատմէր Փովիլասին։ Մեծ մայրը պառաւ եւ բաւական իմաստուն աղուէս մըն էր։ Փովիլաս միշտ չէ որ կը հասկնար այս հեքիաթները, որոնք իր կարծիքով տարօրինակ էին երբեմն։ «Դուն իմ հեքիաթներս տարօրինա՞կ կը նկատես», ըսած էր աղուէսը բարկութեամբ։ «Իմ հեքիաթներս գեղեցիկ են։ Դո՛ւն ես տարօրինակը»։

Երբեմն Փովիլաս իրեն պատահածները կը պատմէր աղուէսին ու յաճախ իրմէ խորհուրդ կը հարցնէր։ «Մեծ հայրս ծեր ու իմաստուն աղուէս մըն էր», ըսած էր աղուէսը։ «Կ՚ըսէր, թէ ամէն ինչ կախում ունի դիտանկիւնէդ։ Բան մը վերէն կամ վարէն, ձախէն կամ աջէն երբ դիտես՝ տարբեր կ՚երեւի աչքիդ։ Այսինքն, յաջորդին, նախքան ինձմէ խորհուրդ հարցնելդ, հարցը հաճիս ձեռք առ բոլոր դիտանկիւններէն»։

Աղուէսը օր մը, երբ տրամադրութիւնը բարձր էր, ըսաւ. «Ամենալաւը տեւական ճօճուիլն է»։ Ապա բացատրեց, թէ աշխարհի ամենաուրախ բաներուն գոյնը նարնջագոյնն է։ Երբ ճօճանակով դէպի երկինք կը բարձրանար՝ աղաղակեց. «Երջանկութիւնը ճօճանակով ճօճուող աղուէս մը եւ խոշոր, նարնջագոյն նարինջ մըն է։ Երջանկութիւնը ստեպղինով կարկանդակ, ոսկեձկնիկ, ծիրանի անուշ եւ աշնան դեղնող ծառերն են»։

«Հիմա կարգը քուկդ է», ըսաւ աղուէսը Փովիլասին։

Ան ետ ու առաջ սլանալու ատեն հետեւեալը աղաղակեց. «Երջանկութիւնը մօրս կաւեղէնն է, հօրս ուղղաթիռը։ Երջանկութիւնը պասքեթպոլի նարնջագոյն գնդակ մըն է, Մարկարիթայի շէկ կատուն։ Բայց բոլորէն շատ, երջանկութիւնը աղուէս մըն է…»։

-Իսկ Արամիկ ըստ քեզ՝ ի՞նչ է երջանկութիւնը,- աչքերը հազիւ հեքիաթէն կտրելով հարցուց մայրը։ Սակայն Արամիկը մուշ-մուշ կը քնանար։ Փոքրիկի մայրը այնքան ուշադիր կը կարդար Սեւան Տէյիրմենճեանի ձեռամբ թարգմանուած արդի հեքիաթներէն այս մէկը, որ նոյնիսկ չնկատեց, թէ զաւակը երբ քնացաւ։

Հեքիաթը մնաց կիսատ, իսկ թէ շարունակութիւնը ի՞նչ եղաւ, կրնաք կարդալ գիրքին մէջ, քանի Արամիկ կը քնանայ…

ԱՐԵՒԻԿ ՊԱՊԱՅԵԱՆ