ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

Վեր­ջերս, խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն մաս­նակ­ցող քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը վերջ­նա­կա­նա­պէս հրա­պա­րա­կե­ցին ի­րենց ցու­ցակ­նե­րը եւ այն դա­շինք­նե­րը, ո­րոնց­մով պի­տի մաս­նակ­ցին ընտ­րու­թիւն­նե­րուն: Հա­յաս­տա­նի ա­ռա­ջին նա­խա­գահ՝ Լե­ւոն Տէր-Պետ­րո­սեա­նի գլխա­ւո­րած «Հա­յ ազ­գա­յին գոնկ­րէ­ս» կու­սակ­ցու­թիւ­նը (ՀԱԿ) խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն պի­տի մաս­նակ­ցի Ստե­փան Տե­միր­ճեա­նի գլխա­ւո­րած «Հա­յաս­տա­նի ժո­ղովր­դա­կան կու­սակ­ցու­թեան» (ՀԺԿ) հետ:

ՀԱԿ-ի փոխ-­նա­խա­գահ Ա­րամ Մա­նու­կեան կու­սակ­ցու­թեան նա­խընտ­րա­կան ծրա­գիր­նե­րուն, մա­նա­ւանդ՝ Հա­յաս­տան-Սփիւռք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն, հայ-ատր­պէյ­ճա­նա­կան, թուրք-հայկական հար­ցե­րու կար­գա­ւոր­ման, ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րուն շուրջ ի­րենց կու­սակ­ցու­թեան մօ­տե­ցում­նե­րուն մա­սին հար­ցազ­րոյց մը տուաւ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ օ­րա­թեր­թին:

-Պա­րո՛ն Մա­նու­կեան, ՀԱԿ-ը ի՞նչ տրա­մադ­րու­թեամբ կը մաս­նակ­ցի ընտ­րու­թիւն­նե­րուն:

-Գործ­նա­կան, աշ­խա­տան­քա­յին: Ա­ռանց ե­րե­ւա­կա­յու­թիւն­նե­րու եւ ա­ռանց յո­ռե­տե­սու­թեան: Շատ լուրջ, ծանր աշ­խա­տանք կը սպա­սէ մե­զի, ո­րով­հե­տեւ այն ծրա­գի­րը, զոր կը մա­տու­ցենք եւ որ­ով պի­տի եր­թանք ընտ­րո­ղին դու­ռը, շա­տե­րուն չէ, որ ըն­դու­նե­լի է, շա­տե­րուն հա­մար մար­սե­լի չէ, ո­րով­հե­տեւ խա­ղա­ղու­թեան ծրա­գի­րը եւ հա­կա­ռա­կոր­դիդ հետ հաշ­տու­թեան եր­թա­լու ա­ռա­ջար­կը դժուար մար­սուող, եր­բեմն նոյ­նիսկ դժուար ըն­կա­լուող գա­ղա­փար մըն է: Ուս­տի, շատ գործ ու­նինք. մեր դժուա­րու­թիւ­նը ա­նոր մէջ է, որ հա­սա­րա­կու­թե­նէն ներս տա­րա­ծուած է հա­կա­ռա­կոր­դին հան­դէպ ան­զի­ջում կե­ցուած­քը, միայն պատ­ժե­լու մաղձն ու ցան­կու­թիւ­նը: Իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը ա­նընդ­հատ սեր­մա­նած են այս գա­ղա­փա­րը, կար­ծես մրցակ­ցե­լով Ատր­պէյ­ճա­նի հետ, ո­րով­հե­տեւ Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ այդ ա­ռու­մով շատ ա­ւե­լի վատ է, այն­տեղ միայն ու միայն թշնա­ման­քը կը տի­րէ, պատ­ժե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն կը քա­րո­զուի, եւ մե­րին­ներն ալ կը փոր­ձեն մրցակ­ցիլ եւ մաս­նա­ւո­րա­պէս խորհր­դա­րա­նին մէջ ով որ շատ ու­ժեղ ու թունդ հայ­հո­յանք­ներ կը տե­ղաց­նէ թուր­քե­րուն եւ ատր­պէյ­ճան­ցի­նե­րուն հաս­ցէին, ա­մե­նէն մեծ հե­րո­սը կ­­՚ըլ­լայ: Այս է Հա­յաս­տա­նի մէջ ամ­րա­ցած մտայ­նու­թիւ­նը, որ հետզ­հե­տէ մրցակ­ցու­թեան վե­րա­ծուած է:

-Կը յա­ջո­ղի՞ք հա­սա­րա­կու­թեան մէջ ամ­րագ­րել խա­ղա­ղու­թեան գա­ղա­փա­րը:

-Ճիշդ ա­նոր հա­մար է, որ կ­­՚ը­սեմ՝ շատ դժուար պի­տի ըլ­լայ, բայց մենք այս ծրա­գի­րը կազ­մե­ցինք ու­սում­նա­սի­րե­լով նաեւ հա­սա­րա­կու­թեան տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րը: Հա­սա­րա­կու­թեան մէջ եր­կու շերտ կայ. մա­կե­րե­սը, որ­ով ինք կը խօ­սի դրա­ցի­նե­րուն հետ խօ­սա­փո­ղով, հե­ռա­տե­սի­լով՝ յար­ձա­կո­ղա­կան է: Ներ­քին շեր­տը, ո­րուն հետ կը շփուիս եւ հան­գիստ կը խօ­սիս քա­ղա­քա­ցիին հետ՝ ը­սել ի­րա­կա­նու­թիւ­նը եւ լսել ա­նոր կար­ծի­քը, բո­լո­րը խա­ղա­ղու­թիւն կ՚ու­զեն: Այ­սինքն՝ նո­րա­ձեւ է պա­տե­րազ­մի փա­փա­քը, բայց ներ­քին ցան­կու­թիւ­նը խա­ղա­ղու­թիւնն է: Բո­լո­րը կը հասկ­նան, ա­մէն մարդ իր մոր­թին վրայ կը զգայ, որ այս կի­սա­պա­տե­րազ­մա­կան վի­ճա­կը եւ պա­տե­րազ­մի սպառ­նա­լի­քը մար­դի­կը Հա­յաս­տա­նէն դուրս կը հա­նէ: Նախ՝ կը պա­հէ լար­ման, վա­խի մէջ, իսկ այդ լա­րուա­ծու­թիւ­նը ար­դէն քսա­նե­րեք տա­րիէ ի վեր կը շա­րու­նա­կուի, այդ մէ­կը կը քայ­քա­յէ մար­դուն հո­գե­կա­նը եւ այս վի­ճա­կէն դուրս գա­լու հա­մար ալ կը հե­ռա­նան երկ­րէն: Ան­ցեալ տա­րի 54 հա­զար հո­գի հե­ռա­ցած է Հա­յաս­տա­նէն: Եւ ա­մէն տա­րի մի­ջին հա­շուով այդ թի­ւով մարդ կը հե­ռա­նայ:

-Ան­շուշտ, ար­տա­գաղ­թի պատ­ճա­ռը միայն այդ չէ, այլ պատ­ճառ­ներ եւս կը մատ­նան­շուին:

-Շատ պատ­ճառ­ներ կան: Կան ըն­կե­րա­յին հար­ցեր, աշ­խա­տանք չու­նե­նա­լու պատ­ճառ, ի­րա­ւա­կան դաշ­տի մէջ ան­պաշտ­պան զգա­լու պատ­ճառ, բայց երբ կ­­՚ու­սում­նա­սի­րենք դպրոց­նե­րուն թի­ւը, ա­րա­կան սե­ռի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րու քա­նա­կը դպրո­ցա­կան վեր­ջին դա­սա­րան­նե­րուն մէջ պակ­սած է: Այդ մէ­կը կը նշա­նա­կէ, որ մին­չեւ տղա­յի մը զի­նուո­րա­կան տա­րի­քը հաս­նի­լը ըն­տա­նի­քը կը հե­ռա­նայ երկ­րէն, որ շատ բնա­կան է այս պայ­ման­նե­րու ներ­քոյ: Ծնող­քը, ե­թէ ու­նի մէկ տղայ, ե­թէ գի­տէ, որ պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ ան կրնայ զո­հուիլ, ա­մէն ջանք կը գոր­ծադ­րէ, որ տղան հա­նէ երկ­րէն: Բայց երբ մար­դոց հետ կը զրու­ցես, ա­նոնք կը հասկ­նան, որ Ար­ցա­խի պաշտ­պա­նու­թեան հար­ցը եւ Հա­յաս­տա­նի ու­ժե­ղաց­ման ա­պա­գան ա­ւե­լի ար­դիւ­նա­ւէտ կ­­՚ըլ­լայ, ե­թէ եր­կի­րը ըլ­լայ խա­ղաղ: Այ­սօր Ար­ցա­խի հար­ցը եւ Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թեան հար­ցը մեր հիմ­նա­կան հար­ցերն են: Այ­սինքն, թէ՛ ղա­րա­բաղ­ցի­նե­րու եւ թէ հա­յաս­տան­ցի­նե­րու սե­փա­կան հո­ղին վրայ ապ­րե­լու հա­մար այ­սօր անհ­րա­ժեշտ է խա­ղա­ղու­թիւն, հան­գիստ վի­ճակ, ո­րու պա­րա­գա­յին կրնանք զար­գաց­նել տնտե­սու­թիւ­նը, կ­­՚ու­նե­նանք ա­ւե­լի շատ զէնք եւ կը պա­շտ­պա­նենք նոյ­նինքն Ղա­րա­բա­ղը: Այ­սինքն մեր ծրա­գի­րը, որ Ղա­րա­բա­ղը պաշտ­­պա­նե­լու եւ Հա­յաս­տա­նի պաշտ­պա­նու­նա­կու­թիւ­նը բարձ­րաց­նե­լու ծրա­գիր է, յա­ճախ կը խե­ղա­թիւ­րեն եւ կը ներ­կա­յաց­նեն իրբ­րեւ պար­տուո­ղա­կան ծրա­գիր: Մենք կը հա­կա­դար­ձենք, որ՝ ո՛չ, ան Հա­յաս­տա­նի տնտե­սու­թեան զար­գաց­ման, Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թեան ու­ժե­ղաց­ման, ա­ւե­լի ժա­մա­նա­կա­կից զէն­քեր ձեռք բե­րե­լու, պաշտ­պա­նու­նա­կու­թիւն ու­նե­նա­լու լա­ւա­գոյն մի­ջոցն է: Ղա­րա­բա­ղը մենք չենք կրնար պաշտ­պա­նել, ե­թէ Հա­յաս­տա­նը չըլ­լայ ու­ժեղ, տնտե­սա­պէս զար­գա­ցող եւ մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րուն մէջ դի­ւա­նա­գի­տա­կան պաշտ­պա­նու­թիւն ու­նե­ցող եր­կիր մը: Այս բո­լո­րը ա­ւե­լի ար­դիւ­նա­բեր կրնայ ըլ­լալ, երբ Հա­յաս­տա­նը ու­նե­նայ խա­ղա­ղու­թիւն: Պա­տա­հա­կան չէ, որ մեր ծրա­գ­­րին՝ Լե­ւոն Տէր-Պետ­րո­սեա­նի 17 Դեկ­տեմ­բե­րի 2016-ի ե­լոյ­թին յա­ջոր­դե­ցին Եւ­րո­միու­թեան դես­պա­նի, ԱՄՆ-ի դես­պա­նի ար­ձա­գանգ­նե­րը: Բո­լոր դի­ւա­նա­գի­տա­կան կա­ռոյց­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը ող­ջու­նած են մեր ծրա­գի­րը: Կայ նաեւ նուրբ պահ մը, որ կա­րե­ւոր է եւ կ­­՚ու­զեմ ըն­թեր­ցող­նե­րուն փո­խան­ցել։ Երբ մենք կը յայ­տա­րա­րենք, որ կողմ ենք բա­րիդ­րա­ցիու­թեան, հաշ­տու­թեան եւ խա­ղա­ղու­թեան եւ երբ այդ պա­րա­գա­յին Ատր­պէյ­ճա­նը չ­­՚եր­թար այդ ճա­նա­պար­հով, մենք կը վաստ­կինք հա­մակ­րանքն ու ա­ջակ­ցու­թիւ­նը այն մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու, ո­րոնք Հա­յաս­տա­նէն կը պա­հան­ջեն այդ ծրա­գի­րը, մաս­նա­ւո­րա­պէս, ե­ռա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րը՝ Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ, Ֆրան­սա, Ռու­սաս­տան: Այդ պա­րա­գա­յին դուն իբ­րեւ դաշ­նա­կից կը գտնես մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րը: Իսկ երբ Ատր­պէյ­ճա­նը փա­փաք չի յայտ­ներ եւ այս մէ­կը որ­պէս հա­կա­փաս­տարկ միշտ մե­զի կը ներ­կա­յաց­նեն, մենք կ­­՚ը­սենք շատ լաւ, այդ պա­րա­գա­յին Ատրպէյ­ճա­նը կը մնայ ա­ռան­ձին: Դուն կը վաստ­կիս ա­ջա­կից­ներ, կը վաստ­կիս հա­մա­խոհ­ներ եւ Ատր­պէյ­ճա­նը կը մնայ գի­ծին միւս կող­մը: Իսկ այս պա­րա­գա­յին այ­սօր ո՛չ Ատր­պէյ­ճա­նը, ո՛չ Հա­յաս­տա­նը չեն ու­զեր եր­թալ խա­ղաղ ճա­նա­պար­հով բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու: Մի­ջա­զգա­յին կա­ռոյց­նե­րը ինչ­պէս որ կ­­՚ու­զեն, մա­նա­ւանդ՝ Ռու­սաս­տա­նը, կը գոր­ծա­ծեն այդ խա­ղա­քար­տը:

-Իսկ այդ հա­մա­տես­քին մէջ ո՞ւր կը գտնուի թուրք-հայկական յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու կար­գա­ւո­րու­մը, ո­րուն մա­սին նոյն­պէս ձեր կու­սակ­ցու­թիւ­նը իր մշա­կուած տե­սա­կէտ­նե­րը ու­նի եւ այդ մա­սին ալ կ­­՚ար­տա­յայ­տուի:

-Սերտ շաղ­կա­պուած են եւ Լե­ւոն Տէր-Պետ­րո­սեա­նի այս ծրագ­րին մէջ ոչ միայն Ար­ցա­խի հար­ցը բարձ­րա­ցուած է, այլ բո­լոր դրա­ցի­նե­րու հետ բա­րիդ­րա­ցիու­թեան հար­ցը առ­կայ է: Մենք ե­րեք բառ ընտ­րած ենք՝ խա­ղա­ղու­թիւն, հաշ­տու­թիւն, բա­րի-դրա­ցիու­թիւն: Մենք մշտա­պէս ը­սած ենք, որ Հա­յաս­տա­նը Թուր­քիոյ հետ պէտք է դրա­ցիու­թիւն ը­նէ, ու­նե­նայ տնտե­սա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ եւ գոր­ծա­ծէ Թուր­քիոյ եր­թե­ւե­կի ճա­նա­պարհ­նե­րը՝ Եւ­րո­պա հաս­նե­լու հա­մար: Մենք մշտա­պէս բարձ­րա­ձայ­նած ենք, որ Եւ­րո­պա եր­թա­լու ա­մե­նէն կարճ ճամ­բան Թուր­քիան է: Եւ ազ­գե­րը, եր­կիր­նե­րը յա­ւերժ թշնա­մի չեն կրնար մնալ: Կրնաս դի­տար­կել հա­կա­ռա­կորդդ եւ ու­նե­ցած հար­ցերդ ա­նընդ­հատ պա­հել օ­րա­կար­գին մէջ, բայց՝ բա­նալ սահ­ման­նե­րը: Հա­յաս­տա­նը փակ սահ­ման­նե­րով ուղ­ղա­կի չի կրնար զար­գա­նալ, կը պար­պուի: Մենք 1988 թուա­կա­նէն մին­չեւ այ­սօր միակ քա­ղա­քա­կան ուժն ենք Հա­յաս­տա­նի մէջ, որ կ՚ը­սենք, թէ մենք մեր բո­լոր դրա­ցի­նե­րուն հետ պէտք է ու­նե­նանք լաւ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ, ի մտի ու­նե­նա­լով ան­շուշտ պատ­մա­կան կնճիռ­նե­րը, հար­ցե­րը: Ան­պայ­ման կը հաս­տա­տուին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք չեն ստուե­րեր մեր բո­լոր պատ­մա­կան հար­ցե­րը:

Ես հի­մա յա­ճախ գոր­ծի բե­րու­մով կ­­՚եր­թամ Թուր­քիա։ Սեւ ծո­վեան տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեան ան­դամ եմ. կը զգամ, որ հոն ալ կայ սթափ միտք՝ բո­լոր եր­կիր­նե­րու հետ բնա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նե­նա­լու, եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րուն նուի­րուե­լու: Ան­շուշտ, ամ­բողջ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը չէ, որ  այդ­պէս կը մտա­ծէ, բայց հոն ալ կան ա­զա­տա­կան մտա­ծող­ներ, Թուր­քիոյ մէջ ալ կան մար­դիկ, ո­րոնք ի­րենց հե­ռան­կա­րը եւ ա­րագ զար­գա­ցու­մը կը տես­նեն Եւ­րո­պա­յի մէջ: Մե­զի ձեռն­տու է զար­գա­ցած եւ ժո­ղովր­դա­վար Թուր­քիա: Թուր­քիան որ­քան յե­տամ­նաց, ար­մա­տա­կան եւ ազ­գայ­նա­կան ըլ­լայ, այն­քան վնաս է մե­զի: Եւ ո­րե­ւէ երկ­րի մը ձեռն­տու է, որ իր չորս կող­մե­րը ըլ­լան զար­գա­ցած եր­կիր­ներ, իր շահն է այդ մէ­կը: Որ­քան շուտ Թուր­քիան մտնէ Եւ­րո­միու­թիւն, այդ մէ­կը շա­հե­կան է մե­զի հա­մար:

-Միւս դա­շինք­նե­րուն, միւս կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րուն ծրա­գիր­նե­րուն ծա­նօ­թա­նա­լով, ինչ­պէ՞ս կը տես­նէք՝ որ­քա­նո՞վ կը հե­տաքրք­րեն զա­նոնք այս հար­ցե­րը:

-Ոչ միայն չեն հե­տաքրք­րեր միւս­նե­րը, այլ կը վախ­նան ար­ծար­ծել այդ հար­ցե­րը: Պա­տա­հա­կան չէ, որ Տէր-Պետ­րո­սեա­ն յայ­տա­րա­րեց, թէ ով որ այս ծրագ­րին կողմ է, մենք բաց ենք ա­նոր, թող հրամ­մէ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լու, բո­լո­րը կը գի­տակ­ցին ա­սոր անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, բայց կը վախ­նան այդ մա­սին խօ­սե­լէ: Նո­րա­ձեւ է թուր­քե­րուն հայ­հո­յե­լը, մինչ­դեռ ա­տոր փո­խա­րէն հարկ է զօ­րա­նալ: Եր­կիր ղե­կա­վա­րո­ղը պէտք է ա­ռանց ձայ­նի ամ­րաց­նէ իր մկան­նե­րը, իր զի­նա­պա­հես­տը զօ­րաց­նէ, ոչ թէ խօ­սա­փո­ղը վերց­նէ եւ սկսի հայ­հո­յել: Կը հայ­հո­յեն թոյ­լե­րը, կը հայ­հո­յեն ու­րիշ ձե­ւով հարց լու­ծե­լու կա­րո­ղու­թիւն չու­նե­ցող­նե­րը: Մեր մօ­տե­ցու­մը շատ պա­տաս­խա­նա­տու է: Շատ լաւ կը գի­տակ­ցինք, որ Հա­յաս­տա­նի մէջ ալ կան մար­դիկ, ո­րոնք դէմ են այս մօ­տե­ցու­մին, կողմ են սահ­ման­նե­րու փակ մնա­լուն կամ կողմ են «որ­քան խառն, այն­քան լա­ւ» սկզբուն­քին: Ա­նոնք թէ՛ իշ­խող կու­սակ­ցու­թիւնն են, թէ՛ ընդ­դի­մու­թիւն խա­ղա­ցող կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ իշ­խա­նու­թեան կող­մէ ընդ­դի­մու­թիւն աշ­խա­տող կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը: Փառք Աս­տու­ծոյ, ժո­ղո­վուր­դը գի­տէ, կը ճանչ­նայ ո­րու ո՛վ ըլ­լա­լը: Մեր ծրա­գի­րը այս է՝ ինք­նա­տիպ, հա­մար­ձակ, բայց ար­դի ու գործ­նա­կան: Ես վստահ եմ՝ լաւ աշ­խա­տե­լու պա­րա­գա­յին հա­սա­րա­կու­թեան լուրջ շերտ մը մե­զի կ­­՚ա­ջակ­ցի ի­րա­կա­նաց­նե­լու Հա­յաս­տա­նի խա­ղա­ղու­թեան զար­գաց­ման ծրա­գի­րը:

-Կը խօ­սուի այն մա­սին, որ Սփիւռ­քը ձե­ւով մը իր դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը պէտք է ու­նե­նայ Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան դաշ­տին մէջ, չբա­ւա­րա­րուի միայն նիւ­թա­կան ա­ջակ­ցու­թեամբ, այլ կրնայ նաեւ խօսք ը­սել եւ իր ապ­րած եր­կիր­նե­րու քա­ղա­քա­կան փոր­ձե­րը, ո­րոնք կրնան նպաս­տա­ւոր ըլ­լալ, բե­րել Հա­յաս­տան: Ի՞նչ կ­­՚ը­սէք այդ մա­սին:

-Սփիւռ­քը կա­րող է եւ ու­նի՛ իր ազ­դե­ցու­թիւ­նը, մա­նա­ւանդ՝ մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րէն ներս, լոպ­իին­կի հար­թակ­նե­րուն վրայ: Մշա­կու­թա­յին բո­լոր զար­գաց­ման ա­ռում­նե­րով Հա­յաս­տա­նի մէջ ան ու­նի դե­րա­կա­տա­րու­թիւն եւ ես կողմ եմ, որ այդ մէ­կը ըլ­լայ, բայց դէմ եմ, որ քա­ղա­քա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րու ա­ռու­մով Սփիւռ­քը մաս­­նակ­ցու­թիւն բե­րէ: Ես դէմ ե­ղած եմ, որ այլ երկ­րի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ քուէար­կեն, ինչ ազգ կ­­՚ու­զէ ըլ­լայ: Մնա­ցած բո­լոր ա­ռում­նե­րով Սփիւռ­քի ազ­դե­ցու­թիւ­նը գո­վե­լի է, ինչ­պէս ը­սի՝ այդ մէ­կը շատ ար­դիւ­նա­բեր կ­­՚ըլ­լայ մշա­կու­թա­յին դաշ­տի մէջ, քա­նի որ մշա­կոյ­թը ա­ւե­լի ազ­դե­ցիկ մի­ջոց մըն է: Ազ­նա­ւու­րը այս պա­հուն այս­տեղ կրնայ շատ ա­ւե­լի մեծ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­նալ, քան հինգ նա­խա­րար, ո­րոնք այ­սօր պաշ­տօ­նեայ են:

-Իսկ ի՞նչ կար­ծիք ու­նիք սփիւռ­քա­հա­յե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ բնա­կեց­նե­լու կո­չե­րուն:

-Հա­կա­ռակ կող­մէն գամ՝ Հա­յաս­տա­նը այ­սօր կը պար­պուի: Մենք մօ­տե­ցած ենք բնակ­չու­թեան քա­նա­կի մը, որ վտան­գա­ւոր է եւ ե­թէ կտրուկ քայ­լեր չկա­տա­րուին, Հա­յաս­տա­նը կը կորսնց­նէ իր ար­տադ­րո­ղը, զի­նուո­րը եւ ու­սու­ցի­չը: 400 հա­զար մարդ գա­ցած է վեր­ջին տա­րի­նե­րուն եւ հա­կա­ռակ ո­չինչ կը կա­տա­րուի: Ա­մէն օր ես փո­ղո­ցին մէջ կը տես­նեմ ու­ղե­ւոր­նե­րը Ռու­սաս­տան տե­ղա­փո­խող հան­րա­շար­ժներ: 15 հա­զար դրա­մով Ռու­սաս­տան կը տա­նին մար­դի­կը՝ ռու­սա­կան բո­լոր ուղ­ղու­թիւն­նե­րով:

Աշ­խա­տան­քի գա­ցող­նե­րը ա­ռաջ գու­մար կ՚ու­ղար­կէին. օ­րի­նակ՝ հինգ տա­րի ա­ռաջ Հա­յաս­տան կ՚ու­ղար­կէին տա­րե­կան 3.5 մի­լիառ տո­լար, այ­սօր այդ թի­ւը դար­ձած է 1 մի­լիառ 200-300 հա­րիւր տո­լար: Ա­ռաջ ե­թէ տան մը տղան կ­­՚եր­թար եւ կ՚աշ­խա­տէր եւ ա­մի­սը 1000 տո­լար կը ղրկէր, տե­սաւ որ այդ գու­մա­րը ա­ւե­լի սուղ կ­­՚ար­ժէ, քան իր ծնող­քը իր մօտ փո­խադ­րե­լը եւ այդ­պէս ալ ը­րաւ, ծնող­քը տա­րաւ, Հա­յաս­տան դրամ ղրկելն ալ դադ­րե­ցուց: Այն­պէս որ հա­յե­րը Հա­յաս­տան վե­րա­դարձ­նե­լը Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գու­թեան կա­րե­ւո­րա­գոյն խնդիր­նե­րէն մէկն է: Եւ եզ­րա­կաց­նե­լով կ­­՚ը­սեմ, որ մենք խա­ղա­ղու­թեան մա­սին կը խօ­սինք, խա­ղաղ ու ա­պա­հով Հա­յաս­տա­նը ձեռն­տու է ոչ միայն մե­զի՝ տե­ղա­ցի­նե­րուս, այ­լեւ՝ սփիւռ­քա­հա­յե­րուն, թէ՛ վե­րա­դար­ձի, թէ՛ ներդ­րում­նե­րու, թէ պար­զա­պէս գա­լու եւ պտը­տե­լու ա­ռու­մով: Ու­րեմն Սփիւռ­քի մեր հայ­րե­նա­կից­ներն ալ ի­րենց կար­գին թող ա­ղօ­թեն, որ Հա­յաս­տա­նը յայտ­նուի ար­ժա­նա­պա­տիւ խա­ղա­ղու­թեան դաշ­տին վրայ, ինչ որ կրնան՝ թող ը­նեն, որ­պէս­զի Հա­յաս­տա­նը դուրս գայ այս քա­մող կի­սա­պա­տե­րազ­մէն:

-Յոյ­սեր ու­նի՞ք, որ կը յաղ­թա­հա­րէք Խորհր­դա­րան մուտք գոր­ծե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ նուա­զա­գոյն սե­մը:

-Ա­յո՛, ի հար­կէ: Մեր յոյ­սը ժո­ղո­վուր­դի ա­ջակ­ցու­թիւնն է, ու­րիշ ո՛չ մի­ջոց ու­նինք, ո՛չ վար­չա­կան լծակ: Ու­նինք ժո­ղովր­դա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն եւ մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու հա­մակ­րան­քը առ այն, որ կայ Հա­յաս­տա­նի մէջ ա­զա­տա­կան ար­ժէք­ներ կրող քա­ղա­քա­կան ուժ մը, որ կի­սա­պա­տե­րազ­մի վի­ճա­կի մէջ կ­­՚ը­սէ, թէ մենք պէտք է եր­թանք խա­ղա­ղու­թեան ճամ­բով, որ­պէս­զի ե­ղա­ծը պահ­պա­նենք:

-Պա­րոն Մա­նու­կեան, կա՞յ եզր մը, ուր հնա­րա­ւոր ըլ­լայ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն՝ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու կամ այլ կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րու հետ:

-Մենք ծրա­գիր ու­նինք: Կ՚ըլ­լա՞ն ա­ջա­կից­ներ, մեր գլխուն վրայ տեղ ու­նին՝ ով կ՚ու­զէ ըլ­լայ: Ա­ւե­լի՛ն, մենք այս ծրա­գի­րը իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն ա­ռա­ջար­կած ենք, ի­րենք թող ը­նեն, այս խնդի­րը լու­ծե­լու ի­րենց հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը հա­զա­րա­պա­տիկ ա­ւե­լի են, քան՝ մե­րը: Բայց այս մէ­կը հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն չէ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն հետ, մենք հա­կոտ­նեայ կու­սակ­ցու­թիւն ենք, մենք միայն կ­­՚ը­սենք՝ դուք ը­րէք, ե­թէ չէք ը­ներ՝ թոյլ տուէք մենք վերց­նենք այդ բե­ռը: Եւ մենք զի­րենք չենք խան­գա­րեր, ե­թէ միայն ի­րենք եր­թան խա­ղա­ղու­թեան ծրա­գի­րը ի­րա­կա­նաց­նե­լու ճա­նա­պար­հով:

Մենք միայն կար­ծիք կու տանք: Մենք չու­նինք ո­րե­ւէ լծակ՝ այդ գոր­ծըն­թա­ցի վրայ ազ­դե­լու: Եւ ա­տոր հա­մար կ՚ա­ռա­ջար­կենք՝ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը թող եր­թան այդ բա­րիդ­րա­ցիու­թեան եւ հաշ­տու­թան ճա­նա­պար­հով, թող ի­րենք ի­րա­կա­նաց­նեն, ժո­ղո­վուր­դը ի­րենց կամ կը հայ­հո­յէ, կամ զի­րենք կ­­՚օրհ­նէ: Իսկ ե­թէ ի­րենք չեն ը­ներ, մենք ը­սած ենք, որ պատ­րաստ ենք մտնե­լու այդ բե­ռին տակ: Ե­թէ հի­մա այդ ծրա­գի­րը չի­րա­կա­նա­ցուի, յե­տոյ ա­ւե­լի դժուար պի­տի ըլ­լայ:

Տեսակցեցաւ՝ ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ