ՄԵՂՐԻԻ ԾՐԱԳԻՐԸ՝ ՌՈՒՍ-ԹՐՔԱԿԱՆ

Հարաւային Կովկասէ ներս հաղորդակցութիւններու ապաշրջափակումն ու Հայաստան-Ատրպէյճան սահմանազատման ու սահմանագծման հեռանկարը այս շրջանին օրակարգի վրայ անփոփոխ նիւթեր դարձած են՝ մասնաւորապէս Արցախի երկրորդ պատերազմի հետեւանքներով պայմանաւորուած մթնոլորտին մէջ։ Հայկական քաղաքական թատերաբեմի բազմաթիւ դերակատարներ այս շրջանին հանդէս կու գան յայտարարութիւններով, խորհրդածութիւններով։ Այս ամբողջին մէջ ուշագրաւ էր Հայաստանի նախկին վարչապետներէն Արամ Սարգսեանի կողմէ «Ազատութիւն» ռատիօկայանին տուած հարցազրոյցը, որու տեսագրութիւնն ալ թողարկուած է համապատասխան կայքէջին վրայ։ Ներկայիս Արամ Սարգսեան կը գլխաւորէ «Հանրապետութիւն» կուսակցութիւնը, որ կը դասուի երկրի եւրոպամէտ, արեւմտամէտ քաղաքական ուժերու շարքին։ Արամ Սարգսեան նահատակեալ վարչապետ, Արցախի հերոս Վազգէն Սարգսեանի եղբայրն է։ Ներկայիս՝ մանաւանդ յետպատերազմեան իրավիճակի մէջ, չափաւոր վերաբերմունք մը որդեգրած է այժմու իշխանութիւններուն նկատմամբ։ Իր խորհրդածութիւնները ուշագրաւ են՝ յատկապէս Հայաստան-Ռուսաստան յարաբերութիւններու ընթացքը քննադատական հայեացքով մը դիտարկելու առումով։ Ստորեւ որոշ յապաւումներով կը ներկայացնենք «Ազատութիւն»ին կողմէ Արամ Սարգսեանի հետ կատարուած հարցազրոյցին սղագրութիւնը։

*

-Մոսկուայի մէջ Հայաստանի, Ռուսաստանի եւ Ատրպէյճանի փոխ-վարչապետները կը հանդիպին ապաշրջափակման հարցով: Մհեր Գրիգորեան կ՚ըսէր. «Կա՛մ ապաշրջափակում կ՚ըլլայ Հայաստանի ինքնիշխան ենթակառուցուածքներու լիարժէք օգտագործումով, կա՛մ ոչինչ կ՚ըլլայ»: Բայց այդ ենթակառուցուածքներուն օգտագործումը, դարձեալ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքին մէջ, կրնա՞ն ռուսերը հսկել՝ ըսելով, որ «անվտանգութեան նկատառումով ճանապարհի երկու կողմը մենք պիտի կանգնինք»:

-Ճանապարհի երկու կողմերը կրնան կանգնիլ ռուսերը, ինչպէս հիմա կանգնած են Մեղրիի մէջ՝ որպէս սահմանապահներ, ինչպէս օդակայանին մէջ սահմանապահ ծառայութիւն կը կատարեն, սակայն ո՛չ ատկէ աւելին: Ուղեկցելու տարբերակը պէտք է բացառէ Հայաստան, միջանցքի տրամաբանութիւնը պէտք է դուրս գայ մեր քաղաքական շրջանակներէն: Եթէ ինքնիշխան երկրի տարածքով մէկ ուրիշ երկրի ուղեկցութեամբ ապրանքափոխադրում տեղի ունենայ, կամ մարդիկ տեղափոխուին, արդէն միջանցք է այդ մէկը: Միջանցքը Լաչինն է: Սա չի կրնար Լաչինի միջանցքի կարգավիճակը ունենալ: Լաչինի միջանցքի կարգավիճակը հաստատուած է ամսոյն 9-ի փաստաթուղթով, այս փաստաթուղթով նման միջանցքի գաղափար կամ մօտեցում դրուած չէ։ Փաստաթուղթին մէջ ինչ գրուած է, այն է, որ համապատասխան իրավիճակի մէջ Նախիջեւանը կրնայ կապուիլ Ատրպէյճանի հետ՝ ռուսական յատուկ ուժերու վերահսկողութեան տակ:

-Թէ՛ մեզի եւ թէ Ատրպէյճանի համար բնական, ողջամիտ մտահոգութիւն կայ, որ այդ ճանապարհը կրնայ անվտանգ չըլլալ եւ ո՛վ պիտի ապահովէ այդ անվտանգութիւնը, միջնորդ երկիրը՝ ռուսերը: Ի՞նչ կ՚ըսէք այս մասին:

-Շատ բնական է, որ այս փուլին այդ ճանապարհը անվտանգ չըլլայ։ Որպէսզի անվտանգ դառնայ, որոշակի քայլերու պէտք է ձեռնարկել: Մենք այդ խնդիրը պիտի լուծենք փոքր քայլերով: Երբ պատերազմէն ետք կը խօսէին ճանապարհներուն մասին, ես վարչապետին հետ հանդիպումին՝ ճանապարհներու եւ փոխադրուղիներու մասով մօտեցումները ճշդելու, ըսի, որ առաջին փուլի լաւագոյն տարբերակը երկաթուղային բեռնափոխադրումներն են, որոնց ուղեկցողներ պէտք չեն եւ առանց զինուորական ուղեկցութեան բեռները կրնան Հայաստանի տարածքով մտնել Վրաստան ու Ղազախով մտնել Ատրպէյճան։ Եւ ընդամէնը 5 քիլօմեթր երկաթգիծ պէտք է վերականգնել Երասխի հատուածին մէջ: Երկրորդ փուլը՝ 24 քիլօմեթր Սիւնիքի հատուածին մէջ, որ կը միանայ Մնջեւան կայարանին, այնտեղէն արդէն Պաքու, երկաթգիծը կայ ու կ՚աշխատի: Այս առումով արդէն ռուսերն ալ կրնան Իրանէն կամ ընդհանրապէս Արեւելքէն եկող բեռները տանիլ կեդրոնական ռուսական մաս, ինչ որ կազմակերպչական առումով իրենց շատ ձեռնտու է եւ իրենք հիմա այդ նիւթին մասին շատ կը խօսին: Ըսեմ, որ գնացքով կարելի է բեռներ փոխադրել եւ այդ անվտանգ է միանշանակ: Ենթադրենք՝ մենք Արարատէն շաղախ կ՚ուղարկենք, ենթադրենք Մեղրի կամ Կապան։ Եթէ Նախիջեւանի մէջ իրենք այդ շաղախը գողնան կամ թափեն, միջազգային օրէնքներուն համապատասխան, անոր վճարը իրենք կու տան, տուգանքները կու տան, այդ արդէն դատարաններու միջոցով է, այստեղ ո՛չ ռուսերու միջնորդութիւն, ո՛չ ուղեկցումի խնդիր կայ: Նոյնն է Ատրպէյճանի պարագան։ Եթէ, օրինակ, ան լոլիկ պիտի փոխադրէ Նախիջեւանէն Պաքու եւ այդ միջոցին մենք ուտենք կամ փճացնենք այդ լոլիկը, ապա պարտաւոր ենք անոր գինը վճարելու, ինչպէս նաեւ տուգանքները՝ ուշացուցած ըլլալնուս համար: Հետեւաբար այստեղ զինուորի ուղեկցութեան որեւէ խնդիր չկայ: Այսինքն, որպէս առաջին քայլ՝ առանց լարումի համակարգն է: Պատահական չէր, որ վարչապետը կ՚ըսէր՝ կան ճանապարհներ, որոնք կը տանին յետագայ բարելաւման ու խաղաղութեան մթնոլորտի ձեւաւորման: Եթէ մենք այժմէն խնդիրը դնենք, այդ մէկը աւելի կը լարէ իրավիճակը: Կայ Ատրպէյճանի յառաջ քշած գաղափարը՝ Սիւնիքով միջանցք ունենալու։ Ալիեւ կը յայտարարէր, թէ ուժով կ՚ընէ այդ բանը, Էրտողան կ՚ըսէր. «Եթէ կ՚ուզէք զրուցել Թայյիփ Էրտողանի հետ, ապա Մեղրիով միջանցքը պիտի տաք, որպէսզի մենք կապը ունենանք»: Այս տարբերակը կասեցուած է Պայտընի՝ «ԱՄՆ կը վերադառնայ» յայտարարութենէն ետք: Անկէ ետք միանգամայն խօսակցութիւնները եղան Հնդկաստանէն, թէ իրենք Ճապահար իրանական նաւահանգիստով, առաւել եւս Աֆղանիստանէն ետք, երբ շատ բարդացաւ Հնդկաստանի համար ու ընդհանրապէս Արեւելքէն բեռները տեղափոխելը, այդ միայն ծովէն էր, որ կու գայ, կը մտնէ Պարսից ծոց, պարսկական Ճապահար նաւահանգիստը, ուրկէ կրնայ գալ Հայաստանով, երթալ Վրաստան, այնտեղէն Պուլկարիա եւ Յունաստան: Հինգ երկիր կը մասնակցի այս ծրագրին։ Ալիեւն ու Էրտողանը այդ օրուընէ սկսան հասկնալ, որ Մեղրիի միջանցք մօտեցումը ընկալում չ՚ունենար բաւականին լուրջ եւ միջուկային երկիրներու կողմէ, որովհետեւ Հնդկաստանն ալ միջուկային լուրջ երկիր մըն է: Հնդկաստան կրնայ դառնալ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդի անդամ: Ռուսաստանն ալ հասկցաւ, որ ինչքան ալ այդ ճանապարհը, միջանցքը ինքը վերահսկէ՝ Թուրքիան Ատրպէյճանի հետ կապող, երբ Թուրքիա-Ատրպէյճան կապը ամրապնդուի, ի՛նք պիտի տուժէ: Որովհետեւ Ռուսաստան այս տարածաշրջանին մէջ կորսնցուցած է Վրաստանը, պատերազմէն ետք՝ Ատրպէյճանը, հիմա մնացած ենք մենք եւ եթէ այդ կապը տայ, տարածաշրջանին մէջ Թուրքիոյ ազդեցութիւնը չափազանց պիտի մեծնայ:

-Փաստաթուղթին մէջ գրուած է՝ բոլոր ճանապարհները, այնտեղ նշուած չէ միայն երկաթուղին կամ առաջին փուլով երկաթուղին:

-Այնտեղ գրուած է՝ բոլոր ճանապարհները: Գիտէք, միջազգային փաստաթուղթերը՝ Ղարաբաղի հիմնահարցի լուծման առումով, երկու մօտեցում ունէին՝ փուլային եւ ծրարային: Հայկական կողմը միշտ ըսած է՝ ծրարայինով պայմանաւորենք կարգավիճակի խնդիրը, որմէ ետք փուլայինով քայլ առ քայլ երթանք առաջ: Հիմա ալ մենք կ՚ըսենք՝ ծրարայինով պայմանաւորուինք, որուն, այո՛, հակուած ենք, որ պիտի բացուին բոլոր ճանապարհները եւ չենք մերժեր, որ բոլոր ճանապարհները պիտի բացուին: Բայց որպէսզի մարդիկ ազատ երթան-գան եւ խնդիր չյառաջանայ ուղեկցելու հետ կապուած, եկէ՛ք, սկզբնական քայլերու ձեռնարկենք: Նախ հանենք այս թշնամանքի յարձակողական հռետորաբանութիւնը, բաց ձգենք գերիները, վերադարձնենք ականապատման քարտէսները: Բազմաթիւ քայլեր կան, որոնք մեզ պիտի մերձեցնեն եւ որոնց շնորհիւ ժողովուրդն ալ կրնայ սկսիլ առեւտուր ընել, բեռնափոխադրումները սկիզբը կ՚ըլլան երկաթգիծով, յաջորդ քայլը պիտի ըլլայ ինքնաշարժներով: Եւ այս բանին տարբերակն ալ կայ: Ես նախապէս ըսած եմ, թէ ճիշդ է, որ «Սպայքա»ի մեքենաները չեն կրնար Ատրպէյճանով երթալ Ռուսաստան, բայց «Սպայքա»ն կրայ Ռուսաստանի մէջ բանալ տեղափոխող ընկերութիւն մը, ուրկէ «Ս» տառը կը հանէ, կը մնայ «Պայքա», կը դառնայ ռուսական ընկերութիւն եւ ռուս վարորդներով բեռնափոխադրումներ կ՚ընեն: Նոյնը պիտի ընէ Ատրպէյճան: Ռուսաստանի մէջ ընկերութիւն պիտի բանայ եւ ռուս վարորդները պիտի երթան Հայաստանով: Ըսեմ, որ իրանական բեռնակառքերու վարորդները ծագումով սովորաբար ատրպէյճանցիներ են: Այստեղ պետութիւնը կը տուժէ այն իմաստով, որ տուեալ ինքնաշարժներու գոյքահարկն ու շահութահարկը կ՚երթան Ռուսաստանին: Բայց միւս կողմէն կ՚օգտուի, որովհետեւ բեռնափոխադրումները կազմակերպչական առումով շատ կ՚աժանանան:

-Հայաստանի իշխանութիւնները կ՚ըսէին, թէ ատրպէյճանցիները մինչեւ մեր ինքնիշխան տարածքէն դուրս չգան՝ որեւէ խօսակցութիւն պիտի չըլլայ ճանապարհները բանալու մասին: Սակայն իրողութիւնը այն է, որ Պաքուն եւ Մոսկուան կը տեսնեն, թէ այդ նախապայմանը չկատարած՝ Հայաստան կը վերադառնայ ճանապարհներու նիւթին: Ի՞նչ կ՚ըսէք այս մասին:

-Տեսէք, մեր, Ատրպէյճանի եւ Ռուսաստանի յարաբերութիւնները երբեմն զգացական բնոյթ կը կրեն՝ մեկնելով տուեալ պահէն: Ալիեւ բազմաթիւ զգացական յայտարարութիւններ կատարած, յետոյ զանոնք հերքած է: Նոյնը կը վերաբերի Փութինին: Մենք պէտք է պահու ստեղծած հնարաւորութիւններէն օգտուինք: (…) Կը վստահեցնեմ, որ բոլոր գերիներն ալ պիտի վերադառնան: (…) Որովհետեւ ատրպէյճանցիները շատ լաւ հասկցած են, որ իրենց ձեռնտու չէ խնդիրներ ունենալ միջազգային դատարաններու մէջ: Երբ որ գերիներու խնդիրները կը մտնեն դատարան ու գործերը կը բացուին, Ատրպէյճան անմիջապէս կը վերադարձնէ զանոնք:

-Մէկ տարի է չեն վերադարձներ…

-(…) Ատրպէյճան հասկցած է, որ այդ գործին մէջ պիտի պարտուի։ Բաց աստի, տուգանք պիտի տայ: Ան գերին կը համոզէ, որ երբ Հայաստան երթայ, բողոքը ետ վերցնէ փաստաբանէն: Այսպէսով զայն ազատ կ՚արձակեն, որպէսզի այդ գումարը չվճարեն: Գերիներ վերադարձած են տարբեր ճամբաներով. Ռուսաստանի բանակցային խնդիրներով, Ամերիկայի օժանդակութեամբ, քարտէսները վերադարձնելով, տարբեր անհատական միջոցներով: Ո՞վ կ՚ըսէ, թէ չեն վերադարձած: Բոլոր գերիները միանգամայն վերադարձնելը խնդիր է: Մենք ալ քարտէսները չտուինք միանգամայն:

-Խնդիրը այն է, որ եռակողմանի փաստաթուղթին մէջ որեւէ խօսք չկայ քարտէսներուն մասին, այնտեղ գրուած է՝ բոլորը բոլորին դիմաց: Հայկական կողմը կ՚ըսէ, որ իր պարտաւորութիւնը կատարած է: Ցաւօք սրտի, մօտաւորապէս 100 մարդու ճակատագիրը կը մնայ չլուծուած:

-Նախ ընդհանուր առմամբ գերիներու (…) թիւերը պէտք է ստոյգ ըսել: Կրնանք ըսել 1000: Մամուլի օրկաններ կան, որ կը գրեն, թէ զոհերը 10 հազար են, իսկ վիրաւորները՝ 15 հազար: Ստոյգ պէտք է նշենք թիւերը: Գերիներու խնդիրով Հայաստանի իշխանութիւնը զբաղած է իր ունեցած հնարաւորութեան սահմաններուն մէջ, սակայն Ատրպէյճան չէ տուած: Հիմա մենք կը պոյքոթենք Ալիեւը, որ չես տուած, վե՛րջ, բանակցութիւններուն չենք գար, քննարկում չենք ըներ, ճանապարհները չենք բանար: Եթէ տաս, կու գանք: Կայ այս ձեւը: Կայ երկրորդ ձեւը, որով կ՚աշխատինք Ռուսաստանի, Ամերիկայի հետ, կը դիմենք Եւրոդատարան, ՄԱԿ եւ այլն: Այդպիսով ալ կը փորձենք լուծել խնդիրները, որպէսզի իրավիճակը չսրի եւ չվերածուի պատերազմի: Իսկ, ընդհանուր առմամբ, Հայաստանին պէտք է աշխարհաքաղաքական եւ տարածաշրջանային վերլուծութիւններու գիտական կեդրոն մը, որովհետեւ այս խնդիրները Հայաստանի Արտաքին գործոց նախարարութիւնը կը լուծէ տուեալ պահու պատճառահետեւանքային կապէն մեկնելով: Անոր համար այս կարգի հակասութիւններ տեղի կ՚ունենան: Օրինակ՝ ես ունիմ ընկեր մը, որ 70 տարեկան է, Ազգային անվտանգութեան ծառայութեան մէջ աշխատած է, վերլուծաբան է, աշխարհաքաղաքական վերլուծութիւններ կ՚ընէ, երբեմն ինծի կ՚ուղարկէ, ուղղակի կը հիանամ: Ես կ՚ափսոսամ, որ այդ կարգի մարդիկ կարելի չէ մէկ տեղ հաւաքել, այսինքն՝ ակադեմական շրջանակներէն պարսկագէտներ, արաբագէտներ եւ այլն, շատ բարձր աշխատավարձերով ի միջի այլոց, 1000 տոլար, աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային վերլուծութիւններ թող ընեն, թող տան Արտաքին գործոց նախարարութեան կամ գործող վարչապետին, որ արտաքին քաղաքականութեամբ կը զբաղի, որպէսզի մեր արտաքին քաղաքականութիւնը չըլլայ տուեալ պահու թելադրանքով: Սա շատ կարեւոր բան է, որ պէտք է ընել միանշանակ:

-Դուք նախապէս դէմ արտայայտուած էիք, որ Ռուսաստան միջնորդէ սահմանագծման ու սահմանազատման գործընթացին: Չէ՞ որ եռակողմանի փաստաթուղթի երաշխաւորը Մոսկուան է: Բացի այդ՝ Արցախի անվտանգութիւնը կ՚ապահովէ ան: Եւ մարդիկ ալ կը տեսնեն, որ գետնի վրայ Ռուսաստանը գործ կ՚ընէ:

-Ըստ իս, որեւէ եռակողմանի բան ի վնաս մեզի եղած է: Կը հաւատամ, որ այդ եռակողմանիէն որեւէ օգուտ չունինք: Այդ եռակողմանին նա՛խ քառակողմանի է, անոր ետեւը կայ Թուրքիան, որ իր շահերը կը հետապնդէ եւ չ՚երեւիր այդ եռակողմանիին մէջ, բայց այդտեղ անոր ներկայութիւնը ակնյայտ է։ Պատերազմի աւարտէն արդէն մէկ տարի անցած է, այս ընթացքին մենք անընդհատ կորսնցուցած ենք, Ռուսաստանն ալ կը կորսնցնէ, Թուրքիան եւ Ատրպէյճանը կը շահին, Թուրքիոյ ազդեցութիւնը օրէ-օր կը մեծնայ տարածաշրջանին մէջ, Ատրպէյճանն ալ աշխարհով մէկ գործունէութիւն կը ծաւալէ այդ առումով, կը ներկայացնէ այդ վերցուցածը, կը ներկայացնէ հայերը ամենավատ կողմով եւ յաւելեալ պահանջներ կը դնէ: Եռակողմանի առումով, եթէ վերցնենք այն քարտէսները, որոնք Սովետական Ռուսաստանը ունի եւ այն ինչ կը ներկայացնէ Ատրպէյճան՝ իր ետին ունենալով Թուրքիան, որ իսկապէս իր ռազմավարական գործընկերն է, մենք միանշանակ պիտի տուժենք: Իրողութիւնը այն է, որ ես ինքս կ՚առաջարկեմ դիմել ՄԱԿ-ին, չեմ ըսեր, թէ լուսնի վրայ քննարկենք այդ հարցը: Եթէ ՄԱԿ-ը ըսէ, թէ ասոնք իմ ճանչցած տարածքներս են, կ՚ընդունուի այդ եւ այդ կ՚ըլլայ մեր տարածքի անվտանգութեան երաշխիքներէն մէկը՝ ՄԱԿ-ի կողմէ ճանչցուած: Ռուսաստանի, Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ կողմէ ճանչցուածը մեր ժողովուրդին համար երբեք յուսալի պիտի չըլլայ: Միշտ վէճի տեղի պիտի տայ: Ասոր համար ես միացած եմ Էմմանիւէլ Մաքրոնի առաջարկին: Երկրորդ՝ ես կը համարեմ, որ Մեղրիի ծրագիրը ռուս-թրքական ծրագիր եղած է տակաւին 1999 թուականէն: Խնդիրը այն է, թէ ո՛վ զայն բերած է բանակցութեան սեղան: Ռուս-թրքական ծրագիր ըլլալը ուրիշ բաներ ալ կը հիմնաւորէ: Անոր աներեւաբար դէմ գացած ենք ես ու Վաղարշակ Յարութիւնեանը եւ եթէ այդ ծրագիրը Ռուսաստանի սրտով չ՚ըլլար, կը հանէին Ռոպերթ Քոչարեանը, մենք այստեղ մեծամասնութիւն ունէինք եւ ոչ թէ կ՚օգնէին վերջինիս՝ զիս ու Յարութիւնեանը հանելու համար: Ի միջի այլոց, սա ալ ըսեմ, որ ռուս-թրքական ծրագիրին իրականութիւն չդառնալուն պատճառը այն հինգ երկիրներն են, որոնք կողմնակից են Պարսից ծոցը Սեւ ծովուն միացնելու եւ ամենէն էականը այստեղ Միացեալ Նահանգներն է իր նախագահ Պայտընով, որ յայտարարեց, թէ պիտի վերադառնայ:

-Ձեզի շատ կը քննադատեն՝ ժողովուրդին տրամադրութիւնները անհարկի ներարկելու համար, թէ Արեւմուտքը մեզի կ՚օգնէ, բայց մենք հնարաւորինս չենք օգտուիր այդ օգնութենէն: Օրինակ՝ ո՞ւր էին Ֆրանսայի եւ Միացեալ Նահանգներու աջակցութիւնները, երբ արդէն ամէն ինչ աւարտած էր:

-Ես սովորական բան մը ըսեմ։ Միացեալ Նահանգներու դեսպանը գացած է այն ամենածանր պահուն, երբ միջանցք կը բանային եւ Ռուսաստան ոչ մէկ ձայն կը հանէր, Սիսիանի մէջ կը հանգստանար: Ես քաղաքական գործիչ եմ, արդէն 60 տարեկանի մօտ, կեանքիս մէջ Սիսիան չեմ գացած հանգստանալու: Այն քաղաքական գործիչները, որոնք զիս կը քննադատեն, Սիւնիքի տեղն անգամ չեն գիտեր: Շատ կարեւոր է այդ բանը: Ես ուրիշ բան մըն ալ ըսեմ։ Վերջին քսան տարիներուն Իրանի ռազմական տեղաշարժերը քննադատուած են Միացեալ Նահանգներու կողմէ: Երբ Իրանը լայնածաւալ զօրավարժութիւններ իրականացուց Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի սահմանին, Միացեալ Նահանգները որեւէ բան չքննադատեց, որեւէ բառ չըսաւ, պատահակա՞ն է այս բանը: Արդեօք պատահակա՞ն է, որ Միացեալ Նահանգներ առաջարկեց Սիւնիքի Լիճքի տարածքին մէջ ներդրումներ կատարել արեւային ուժանիւթի գծով: Պատահակա՞ն է, որ Եւրոպան առաջարկեց 2.5 միլիառ ներդրում Հայաստանի մէջ՝ վերջին պատերազմէն ետք: Պատահականը այն է, որ Ռուսաստան հիմա կ՚առաջարկէ 1 միլիառ: Գիտէք, հետեւութիւն չեն ըներ այդ քաղաքական դաշտի գործիչները եւ, ցաւօք, Հայաստանի իշխանութիւնները, որ Հայաստան եղած-չեղածը կու տան ռուսերուն, այսօր ալ արդէն Հայաստանի Սիւնիքի ընդերքը կու տան՝ փոխանակ զայն տալու Արեւմուտքին, որ մեզի օգնած է, նոյնինքն Ֆրանսային, որ պատերազմին օր ու գիշեր մեր կողքին էր եւ Էրտողանի հեգնանքին կ՚արժանանար: Պէտք է տանք անոնց, որովհետեւ անոնք իրենց դրամագլուխը այստեղ դնելով՝ պիտի պաշտպանեն մեր տարածքը այդ դրամագլուխին համար: Իսկ ռուսերը ո՛չ դրամագլուխ կը դնեն, ո՛չ ալ կը պաշտպանեն:

Չորեքշաբթի, Դեկտեմբեր 1, 2021