«ՆԱԽԱՊԷՍ Ո՛ՒՐ ԷԻՔ…»

Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի բարդ ի­րա­վի­ճա­կին մէջ Թուր­քիա-Ի­րաք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն շրջագ­ծով յա­ռա­ջա­ցած խնդիր­նե­րը կը շա­րու­նա­կեն զբա­ղեց­նել օ­րա­կար­գը։ «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» (Ի­ՇԻՊ) ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման դէմ ձեռ­նար­կուած պայ­քա­րի մթնո­լոր­տին մէջ ան­խու­սա­փե­լի վե­րի­վայ­րում­ներ կը յա­ռա­ջա­նան տա­րած­քաշր­ջա­նի պե­տու­թիւն­նե­րուն մի­ջեւ։ Մի­ջազ­գա­յին ըն­տա­նի­քը ներ­կա­յիս վճռա­կան քայ­լե­րու կը դի­մէ Ի­ՇԻՊ-ը ոչն­չաց­նե­լու հա­մար եւ այս ճա­նա­պար­հին վրայ ա­ռաջ­նա­հերթ ու­շադ­րու­թիւ­նը կեդ­րո­նա­ցած է Սու­րիոյ վրայ։ Յա­մե­նայն­դէպս Սու­րիոյ հա­մա­զօր կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ նաեւ Ի­րաք, ո­րու տա­րած­քէն ներս կարգ մը շրջան­նե­րու մէջ եւս վե­րահս­կո­ղու­թիւն հաս­տա­տուած է Ի­ՇԻՊ-ի կող­մէ։ Այս հան­գա­ման­քը ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման նաւ­թի պա­շար­նե­րէն օգ­տուե­լու ա­ռու­մով ու­նի մեծ նշա­նա­կու­թիւն։

Թուր­քիա վեր­ջին տա­րի­նե­րուն ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ պայ­քա­րի շրջագ­ծով հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն կը ծա­ւա­լէ Հիւ­սի­սա­յին Ի­րա­քի քրդա­կան ինք­նա­վա­րու­թեան հետ։ Ա­մե­նաս­կիզ­բին ՓՔՔ­-ի եւ այլ ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւո­րում­նե­րու դէմ ուղ­ղուած էր այդ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը, որ ու­նի նաեւ տնտե­սա­կան ե­րե­սակ։ Թէեւ ա­տեն-ա­տեն Պաղ­տա­տի կեդ­րո­նա­կան ղե­կա­վա­րու­թեան կող­մէ վե­րա­պա­հու­թեան ձայ­ներ կը հնչե­ցուէին այս ա­ռանց­քին շուրջ, սա­կայն հար­ցը եր­բեք այս ան­գա­մուան մա­կար­դա­կին չէր հա­սած։ Պարզ է, որ Ի­ՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րը բո­լո­րո­վին նոր ի­րա­վի­ճակ մը ստեղ­ծած է տա­րած­քաշր­ջա­նին մէջ։ Բաց աս­տի, Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ Սու­րիոյ պա­րա­գա­յին կա­տա­րուած նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րը պատ­ճառ դար­ձած են, որ Թուր­քիա բո­լոր ա­ռանցք­նե­րու վրայ ամ­րապն­դէ իր ազ­դե­ցու­թիւ­նը տա­րած­քաշր­ջա­նէն ներս։ Այս ի­րա­վի­ճա­կին մէջ Հիւ­սի­սա­յին Ի­րա­քի մէջ Թուր­քիոյ կող­մէ կա­տա­րուած վեր­ջին զի­նուո­րա­կան կու­տա­կում­նե­րուն վե­րագ­րուե­ցաւ բո­լո­րո­վին տար­բեր նշա­նա­կու­թիւն մը։ Պա­շի­քա­յի մէջ հաս­տա­տուած ռազ­մա­խա­րիս­խէն ներս Թուր­քիա ար­դէն կը մար­զէ Հիւ­սի­սա­յին Ի­րա­քի փեշ­մեր­կէ­նե­րը ա­հա­բե­կիչ­նե­րու դէմ պայ­քա­րե­լու հա­մար։ Իսկ հի­մա փեշ­մեր­կէ­նե­րը մար­զե­լու ա­ռա­քե­լու­թեամբ այն­տեղ մեկ­նած թուրք զի­նուոր­նե­րուն թի­ւը հա­սած է ա­ռա­ւե­լա­գոյ­նի եւ ա­նոնք տե­ղա­կա­յուած են Ի­ՇԻՊ-ի դիր­քե­րէն շուրջ 10 քի­լօ­մեթր հե­ռա­ւո­րու­թեան վրայ։ Ի­րա­քի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այս փու­լին վե­րա­պա­հու­թիւն կը դրսե­ւո­րէ թուրք զի­նուոր­նե­րու ներ­կա­յու­թեան դէմ։ Ան­գա­րա-Մոս­կուա առ­կայ լա­րուա­ծու­թեան բե­րու­մով Ռու­սաս­տանն ալ այս խնդի­րը մի­ջազ­գա­յին բե­մա­հար­թա­կի վրայ օ­րա­կար­գի վրայ կը բե­րէ ա­ռաջ­նա­հեր­թօ­րէն։ Ակն­յայտ է, որ այս ե­րե­ւոյ­թը տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս յա­ռա­ջա­ցած Թուր­քիա-Ռու­սաս­տան լա­րուա­ծու­թեան տե­սան­կիւ­նէն յատ­կան­շա­կան է։ Ան­գա­րա­յի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այս փու­լին թափ տուած է Պաղ­տա­տի ղե­կա­վա­րու­թեան հետ երկ­խօ­սու­թիւն հաս­տա­տե­լու ջան­քե­րուն։ Մինչ Հիւ­սի­սա­յին Ի­րա­քի քրդա­կան ինք­նա­վա­րու­թեան ղե­կա­վար Մե­սուտ Պար­զա­նի վեր­ջին եր­կու օ­րե­րուն այ­ցե­լեց Ան­գա­րա, իսկ Թուր­քիա­յէն պա­տուի­րա­կու­թիւն մը ե­րէկ մեկ­նե­ցաւ Պաղ­տատ։ Այս­պէս, ՄԻԹ-ի խորհր­դա­տու Հա­քան Ֆի­տան եւ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան խորհր­դա­տու դես­պան Ֆե­րի­տուն Սի­նիր­լիօղ­լու բազ­մա­կող­մա­նի հան­դի­պում­ներ ու­նե­ցան Ի­րա­քի ղե­կա­վա­րու­թեան հետ։ Այս­պէս, ա­նոնք տե­սակ­ցե­ցան Ի­րա­քի Վար­չա­պետ Հայ­տար Էլ Ի­պա­տիի, Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Իպ­րա­հիմ Էլ Ճա­ֆե­րիի եւ Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Հա­լիտ Էլ Ու­պէյ­տիի հետ։ Պաղ­տա­տի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րը տե­ղե­կա­ցու­ցին, որ առ­կայ ճգնա­ժա­մին լու­ծու­մը կա­խեալ է թրքա­կան զօր­քե­րու Ի­րա­քէն ամ­բող­ջու­թեամբ ետ քա­շուե­լէն։ Թրքա­կան պա­տուի­րա­կու­թիւ­նը Պաղ­տա­տի մէջ շեշ­տեց, թէ Թուր­քիա կը յար­գէ Ի­րա­քի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւ­նը եւ ա­նոր կը զօ­րակ­ցի Ի­ՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րի շրջագ­ծով։ Ի­րա­քի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այս փու­լին կը շեշ­տէ, որ թուրք զի­նուոր­նե­րուն ներ­կա­յու­թիւ­նը ոտնձ­գու­թիւն մըն է երկ­րի գե­րիշ­խա­նու­թեան դէմ։ Իր կար­գին, Մե­սուտ Պար­զա­նին ալ ե­րէկ Ան­գա­րա­յի մէջ տե­սակ­ցե­ցաւ Ազ­գա­յին պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Իս­մէտ Եըլ­մա­զի հետ եւ ընդգ­ծեց, թէ թրքա­կան կող­մին հետ հա­մա­ձայ­նու­թեան հա­սած են Ի­ՇԻՊ-ի դէմ պայ­քա­րի շրջագ­ծով։

Այս մթնո­լոր­տին մէջ, Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան ե­րէկ հան­դէս ե­կաւ վճռա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով։ Ան ը­սաւ, թէ Թուր­քիա Մու­սու­լէն ետ պի­տի չքա­շէ իր զի­նուոր­նե­րը։ «Մեր զի­նուոր­նե­րը նա­խա­յար­ձակ­ներ չեն, այն­տեղ գա­ցած են որ­պէս կրթող­ներ», ը­սաւ Էր­տո­ղան եւ ա­ւել­ցուց, որ ան­ցեալ տա­րի Ի­րա­քի վար­չա­պե­տը Թուր­քիա այ­ցե­լե­լու ժա­մա­նակ թրքա­կան կող­մին պա­հանջ­ներ ներ­կա­յա­ցու­ցած էր զօր­քե­րու մարզ­ման ուղ­ղու­թեամբ։ Ա­սոր վրայ է, որ հիմ­նուած էր Պա­շի­քա­յի ռազ­մա­խա­րիս­խը։ «Այս բո­լո­րէն տե­ղեակ են, իսկ հի­մա հարց չի՞ ծա­գիր, թէ նա­խա­պէս ո՛ւր էիք, երբ Պա­շի­քա­յի ճամ­բա­րը կը ստեղ­ծուէր։ Այդ օ­րէն մին­չեւ այ­սօր ձայն չհա­նե­ցիք, իսկ այժմ նման քայլ մը կ՚առ­նէք տա­րած­քաշր­ջա­նի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն վրայ», ը­սաւ Էր­տո­ղան եւ յի­շե­ցուց, թէ ՄԱԿ-ի անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դը մեր­ժած է Ռու­սաս­տա­նի ա­ռա­ջար­կով այս նիւ­թը իր օ­րա­կար­գին վրայ առ­նե­լը։ Էր­տո­ղան հարց տուաւ նաեւ, թէ Ռու­սաս­տան յա­նուն ին­չի կը գտնուի այն­տեղ։ Իր խօս­քե­րով, Թուր­քիա եր­կար ցա­մա­քա­յին սահ­ման­ներ ու­նի Սու­րիոյ եւ Ի­րա­քի հետ, մի­թէ Ռու­սաս­տանն ալ ու­նի՞։