ԺԱՄԿԷՏԵՐՈՒ ՆԱԽԱՆՇՈՒՄ

ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գահ Ճէյմս Ո­ւոր­լիք յայ­տա­րա­րեց, որ լայ­նա­ծա­ւալ հա­կա­մար­տու­թիւ­նը անհ­նար պի­տի դարձ­նէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի բա­նակ­ցուած կար­գա­ւո­րու­մը։ Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ տա­րե­մու­տին ապ­րուած մեծ լա­րուա­ծու­թե­նէն վերջ, վեր­ջին ա­միս­նե­րուն կը տի­րէ յա­րա­բե­րա­բար ա­ւե­լի հան­դարտ մթնո­լորտ մը։ Իսկ միջ­նորդ­նե­րը կը ջա­նան այս հան­դարտ պա­հը հնա­րա­ւո­րինս եր­կա­րաձ­գել, նաեւ կազ­մա­կեր­պել Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի մի­ջեւ նոր տե­սակ­ցու­թիւն մը։ Ճէյմս Ո­ւոր­լիք վեր­ջերս Պա­քուի եւ Ե­րե­ւա­նի մէջ ու­նե­ցած շփում­նե­րուն լոյ­սին տակ բա­ցա­ռիկ հար­ցազ­րոյց մը տուաւ «Ա­զա­տու­թիւն» ռա­տիօ­կա­յա­նին։ Հարկ է նշել, որ իր շփում­նե­րուն զու­գա­հեռ ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախնդ­րին շուրջ բարձր մա­կար­դա­կի վրայ քննար­կում­ներ տե­ղի ու­նե­ցան վեր­ջերս Պա­քուի մէջ։ Ա­ռա­ջին Եւ­րո­պա­կան ե­րի­տա­սար­դաց խա­ղե­րուն բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը ա­ռիթ հան­դի­սա­ցաւ, որ Իլ­համ Ա­լիեւ հիւ­րըն­կա­լէ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թի­նը, ո­րու հետ ու­նե­ցաւ ա­ռանձ­նազ­րոյց մը։ Ա­լիե­ւի հիւ­րե­րու շար­քին էր նաեւ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան։ Բա­ցի իր ա­զէ­րի պաշ­տօ­նակ­ցին հետ զրու­ցե­լէ, Պա­քուի մէջ Էր­տո­ղան տե­սակ­ցե­ցաւ նաեւ Փու­թի­նի հետ։ Սոյն շփում­նե­րու եր­թե­ւե­կին մէջ «Նո­վոս­տի» գոր­ծա­կա­լու­թիւ­նը տե­ղե­կա­ցուց, թէ Էր­տո­ղան եւ Փու­թին ու­նե­ցած են դռնփակ բա­նակ­ցու­թիւն­ներ։ Գոր­ծա­կա­լու­թիւ­նը մաս­նա­ւո­րա­պէս ընդգ­ծած է, որ ռուս ղե­կա­վա­րի կող­քին գտնուած են Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւրով, Ու­ժա­նիւ­թի նա­խա­րար Ա­լեք­սանտր Նո­վաք, «Կազ-փրոմ»ի ղե­կա­վար Ա­լեք­սէյ Միլ­լէր, «Ռո­սա­թոս»ի ղե­կա­վար Սէր­կէյ Քի­րիեն­քօ եւ օգ­նա­կա­նը՝ Եու­րի Ու­շա­քով։ Փու­թին Ա­լիե­ւի հետ զրու­ցե­լու ըն­թա­ցքին ալ ու­շադ­րու­թիւն հրա­ւի­րած է այն հան­գա­ման­քին վրայ, թէ հա­կա­ռակ տնտե­սա­կան ան­կա­յուն կա­ցու­թեան, եր­կու եր­կիր­նե­րու մի­ջեւ ա­ռեւտ­րաշր­ջա­նա­ռու­թիւ­նը ա­ճած է։ ՌԻԱ գոր­ծա­կա­լու­թեան հա­ղոր­դում­նե­րով, Փու­թին եւ Ա­լիեւ Պա­քուի մէջ շօ­շա­փած են նաեւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախն­դի­րը։

Այս շփում­նե­րու մթնո­լոր­տին հա­մընկ­նած Ո­ւոր­լի­քի հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ անդ­րա­դարձ կա­տա­րուե­ցաւ այն սպա­սու­մին, թէ Պա­քուի մէջ կազ­մա­կեր­պուած ա­ռա­ջին Եւ­րո­պա­կան խա­ղե­րէն վերջ սահ­մա­նի լա­րուա­ծու­թիւ­նը կրնայ ա­ճիլ։ Ար­դեօք ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գահն ալ կը բաժ­նէ՞ այս մտա­հո­գու­թիւ­նը։ Ի պա­տաս­խան ա­մե­րի­կա­ցի դի­ւա­նա­գէ­տը նշած է, թէ ինք կը յու­սայ, որ այդ հա­մոզ­ման տէ­րե­րը կը սխա­լին։ Ո­ւոր­լիք ը­սաւ. «Այս Յու­նուա­րին լա­րուա­ծու­թեան հեր­թա­կան ա­ճը ար­ձա­նագ­րուե­ցաւ, բայց ան­կէ վերջ ի­րա­վի­ճա­կը հա­մե­մա­տա­բար հան­դար­տե­ցաւ շփման գծին ու Հա­յաս­տան-Ատր­պէյ­ճան սահ­մա­նի եր­կայն­քին։ Կը կար­ծեմ, սա լաւ լուր մըն է։ Կող­մե­րը պէտք է աշ­խա­տին պահ­պա­նել ու յար­գել հրա­դա­դա­րը։ Վատ­թա­րա­գոյն հե­տե­ւան­քը պի­տի ըլ­լայ բռնու­թիւն­նե­րու վերսկ­սու­մը, որ չի ծա­ռա­յեր խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման։ Մենք չենք կրնար աշ­խա­տիլ բա­նակ­ցուած կար­գա­ւոր­ման մը հաս­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ, ե­թէ հա­կա­մար­տու­թիւ­նը ընդ­լայ­նուի։ Հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը, ԱՄՆ կոչ ուղ­ղած են կող­մե­րուն, որ­պէս­զի հրա­դա­դա­րը յար­գեն եւ աշ­խա­տին մե­զի հետ յա­ջորդ քայ­լե­րու ուղ­ղու­թեամբ՝ հաս­նե­լու յա­րա­տեւ խա­ղա­ղու­թեան»։

­Հար­ցու­մի մը պա­տաս­խա­նե­լով ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գա­հը յայտ­նեց, որ Սարգ­սեան եւ Ա­լիեւ ան­ցեալ Հոկ­տեմ­բե­րին պար­տա­ւո­րուած էին աշ­խու­ժաց­նել երկ­խօ­սու­թիւ­նը։ Այդ հան­դի­պու­մէն վերջ ապ­րուե­ցան բա­զում ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներ, ո­րոնց հե­տե­ւան­քով կա­րե­լի չե­ղաւ կազ­մա­կեր­պել ա­նոնց յա­ջորդ տե­սակ­ցու­թիւ­նը։ Սա­կայն ներ­կա­յիս հե­տապն­դուած նպա­տակ­նե­րէն մին է նա­խա­գահ­նե­րու հա­ւա­նա­կան նոր տե­սակ­ցու­թեան ժամ­կէ­տե­րուն նա­խան­շու­մը եւ ա­նոնց կող­մէ քննար­կուե­լիք հար­ցե­րու շրջա­նա­կին ձե­ւա­կեր­պու­մը։

Նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ այս շրջա­նին վերս­տին օ­րա­կար­գի վրայ է ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գա­հու­թեան ձե­ւա­չա­փը փո­փո­խու­թեան են­թար­կե­լու խնդի­րը՝ Ճէյմս Ո­ւոր­լիք այդ կա­պակ­ցու­թեամբ ը­սաւ հե­տե­ւեա­լը. «Գո­յու­թիւն ու­նե­ցող ձե­ւա­չա­փը ըն­դու­նած են կող­մե­րը ու մենք պի­տի շա­րու­նա­կենք աշ­խա­տիլ այս ձե­ւա­չա­փին մէջ։ Ե­թէ կող­մե­րը ո­րո­շեն փո­խել ձե­ւա­չա­փը, մենք պի­տի յար­գենք ա­նոնց ո­րո­շու­մը։ Սա­կայն ա­ռայժմ մենք պի­տի շա­րու­նա­կենք մեր աշ­խա­տան­քը ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի ձե­ւա­չա­փին մէջ։ Բայց խնդի­րը բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու ձե­ւա­չա­փը չէ, ի վեր­ջոյ սա հա­կա­մար­տու­թիւն մըն է, ո­րու վե­րա­բե­րեալ ո­րո­շում­նե­րը պէտք է կա­յաց­նեն եր­կու եր­կիր­նե­րու նա­խա­գահ­ներն ու ժո­ղո­վուրդ­նե­րը։ Երբ ա­նոնք ո­րո­շեն, որ ե­կած է խա­ղա­ղու­թեան, բա­նակ­ցուած կար­գա­ւոր­ման ժա­մա­նա­կը, մենք պատ­րաստ պի­տի ըլ­լանք միջ­նոր­դել, նպաս­տել այդ կար­գա­ւոր­ման։ Սա ձե­ւա­չա­փի հարց չէ, սա քա­ղա­քա­կան կամ­քի հարց է»։

  Ո­ւոր­լիք մեկ­նա­բա­նեց նաեւ կարգ մը մաս­նա­գէտ­նե­րու կար­ծի­քը, ըստ ո­րու ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի ձե­ւա­չա­փը ընդ­լայ­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ Պա­քուի ա­ռա­ջար­կի ե­տին կանգ­նած է Ռու­սաս­տան։ Քրեմ­լին կը խրա­խու­սէ Ատր­պէյ­ճա­նը՝ որ­պէս­զի հե­ռա­նայ Մինս­քեան խմբա­կէն եւ նպա­տակ ու­նի ա­ռան­ձին հաս­նե­լու ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան հան­գու­ցա­լուծ­ման, որ­մէ վերջ Ատր­պէյ­ճան պի­տի հա­մա­ձայ­նի ան­դա­մակ­ցիլ Եւ­րոա­սիոյ տնտե­սա­կան միու­թեան։ Իսկ Ճէյմս Ո­ւոր­լիք յայտ­նեց, թէ պատ­րաստ է ըն­դու­նիլ ո­րե­ւէ գա­ղա­փար, որ պի­տի օգ­նէ բա­նակ­ցուած կար­գա­ւոր­ման։ «Ես լաւ կ՚աշ­խա­տիմ իմ ռուս պաշ­տօ­նակ­ցին հետ ու չեմ կար­ծեր, որ ան ու­նի թա­քուն նպա­տակ­ներ։ Կը կար­ծեմ, ռու­սա­կան կող­մը կ՚աշ­խա­տի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու եւ Ֆրան­սա­յի հետ հա­մա­տեղ՝ հաս­նե­լու խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման։ Այս գոր­ծըն­թա­ցը ար­դէն շատ կը ձգձգուի՝ ա­ւե­լի քան քսան տա­րի։ Եր­կու եր­կիր­նե­րու ժո­ղո­վուրդ­նե­րը ար­ժա­նի են խա­ղա­ղու­թեան եւ բար­գա­ւաճ­ման։ Կը կար­ծեմ, սա բան մըն է, զոր կը փա­փա­քին տես­նել ԱՄՆ, Ֆրան­սա եւ Ռու­սաս­տան», ը­սաւ Ո­ւոր­լիք։

ԴԵՍ­ՊԱՆ­ՆԵ­ՐՈՒ ՀԵՏ ՀԱ­ՒԱՔ

Հայ­կա­կան կողմն ալ այս շրջա­նին զա­նա­զան նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րով մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան կը փո­խան­ցէ իր պատ­գամ­նե­րը։ Ե­րէկ, Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան մէկ­տե­ղուե­ցաւ ԵԱՀԿ-ի ան­դամ եր­կիր­նե­րու Ե­րե­ւա­նի մօտ հա­ւա­տար­մագ­րուած դես­պան­նե­րուն հետ։ Ներ­կայ էր նաեւ ԵԱՀԿ-ի Ե­րե­ւա­նի գրա­սե­նեա­կի ղե­կա­վար Անտ­րէյ Սո­րո­քին։ Աշ­խա­տան­քա­յին ճա­շի ձե­ւա­չափով կազ­մա­կեր­պուած տե­սակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին անդ­րա­դարձ կա­տա­րուե­ցաւ ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գահ երկ­րի՝ Սեր­պիոյ Փոխ-վար­չա­պետ ու ար­տա­քին գոր­ծոց նախարար Ի­վի­ցա Տա­չի­չի կա­տա­րած տա­րած­քաշր­ջա­նա­յին այ­ցե­լու­թեան ար­դիւնք­նե­րուն։ Ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցը շօ­շա­փե­լով Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան կա­րե­ւո­րեց Տա­չի­չի հան­դի­պու­մը Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեա­նի հետ։ Ան հա­մո­զուած է, թէ ու­ղիղ շփում­նե­րը հնա­րա­ւո­րու­թիւն կ՚ըն­ձե­ռեն ա­ռա­ւել ա­ռար­կա­յա­կան եւ ա­նա­չառ պատ­կե­րա­ցում մը կազ­մե­լու ի­րա­վի­ճա­կին մա­սին։

Ի՞ՆՉ Կ՚Ը­ՍԷ ՄԻՐ­ԶՈ­ՅԵԱՆ

Միւս կող­մէ, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Կա­րէն Միր­զո­յեան յայ­տա­րա­րեց, թէ ուշ կամ կա­նուխ Ստե­փա­նա­կեր­տի օ­դա­կա­յա­նը պի­տի սկսի գոր­ծել։ Ըստ ի­րեն, Ար­ցա­խի մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը պե­տա­կա­նա­շի­նու­թեան ուղ­ղու­թեամբ ի­րենց յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րը ամ­րապն­դե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն պի­տի ըն­ձե­ռէ։ Աւստ­րիա­կան «Die Press» թեր­թին տուած հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ ան յոյս յայտ­նեց, որ հնա­րա­ւո­րինս շուտ պի­տի սկսի գոր­ծել Ստե­փա­նա­կեր­տի օ­դա­կա­յա­նը։ «Խօս­քը մար­դա­սի­րա­կան քայ­լի մա­սին է։ Երկ­րի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը ու­նին ա­զատ տե­ղա­շար­ժուե­լու ի­րա­ւունք։ Իսկ ատր­պէյ­ճան­ցի­նե­րը չեն ար­ձա­գան­գեր հա­մա­պա­տաս­խան ձե­ւով։ Ա­նոնք փո­խած են օ­րէնք­ներ, որ­պէս­զի ի­րենց բա­նա­կին ի­րա­ւունք վե­րա­պա­հեն կոր­ծա­նե­լու հա­մար քա­ղա­քա­ցիա­կան օ­դա­նաւ­նե­րը։ Կրնա՞ք պատ­կե­րաց­նել, ե­թէ ա­նոնք մեր օ­դա­նաւ­նե­րէն մէ­կուն կրա­կեն, մենք կրա­կին ան­մի­ջա­պէս պա­տաս­խան կու տանք։ Սա կրնայ տե­ղի տալ ի­րա­վի­ճա­կի վտան­գա­ւոր սրման։ Մենք կ՚ապ­րինք քա­ղա­քա­կիրթ աշ­խա­րհի մէջ, այլ ոչ թէ քա­րէ դա­րուն», ը­սաւ Միր­զո­յեան եւ ա­ւել­ցուց, թէ օ­դա­կա­յա­նի բաց­ման ժամ­կէ­տին հա­մար կան­խա­տե­սում­ներ չի կրնար ը­նել։

Հար­ցու­մի մը պա­տաս­խա­նե­լով Կա­րէն Միր­զո­յեան յայտ­նեց, թէ Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ պա­տե­րազ­մի մշտա­կան սպառ­նա­լիք­նե­րու առ­կայ մթնո­լոր­տին մէջ անհ­նար է խօ­սիլ փոխ­զի­ջում­նե­րու մա­սին։ Նախ եւ ա­ռաջ Ատր­պէյ­ճան պէտք է վերջ դնէ իր այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թեան։