ԱՆՄԻՋԱԿԱՆ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹԻՒՆ

Հա­ւա­քա­կան անվ­տան­գու­թեան պայ­մա­նագ­րի կազ­մա­կեր­պու­թեան (ՀԱՊԿ) նոր ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րը դար­ձած է Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը՝ Եու­րի Խա­չա­տու­րով։ ՀԱՊԿ-ի հայ ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րի ա­նու­նին ճշդուիլն ու պաշ­տօ­նի ձեռ­նար­կե­լը ի­րա­կա­նա­ցան շուրջ տա­րուան մը յե­տաձ­գու­մով։ Եու­րի Խա­չա­տու­րով բարձ­րաս­տի­ճան ու փոր­ձա­ռու զի­նուո­րա­կան մըն է։ Ան­ցեա­լի մէջ Եու­րի Խա­չա­տու­րով ե­ղած է Հա­յաս­տա­նի ընդ­հա­նուր սպա­յա­կոյ­տի նա­խա­գահ եւ վեր­ջին շրջա­նին ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դի քար­տու­ղարն էր։ Հի­մա շա­հագր­գիռ շրջա­նակ­նե­րը ու­շադ­րու­թեամբ կը հե­տե­ւին ու կը փոր­ձեն գտնել պա­տաս­խա­նը այն հարց­ման, թէ ՀԱՊԿ-ի քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը պի­տի փո­խուի՞ հայ ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րի նշա­նակ­ման զու­գա­հեռ։ Ան­շուշտ, տա­կա­ւին ժա­մա­նա­կը ցոյց պի­տի տայ, թէ ար­դեօք նոր քար­տու­ղա­րի նշա­նա­կու­մը պի­տի փո­խէ՞ կազ­մա­կեր­պու­թեան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ի նպաստ Ե­րե­ւա­նի շա­հե­րուն։

eurasia.org-ի վրայ Ճո­շուա Քու­չե­րա­յի ստո­րագ­րու­թեամբ լոյս տե­սած յօ­դուա­ծին մէջ ալ ման­րա­մասն անդ­րա­դարձ կա­տա­րուած է այս նիւ­թին։ Եու­րի Խա­չա­տու­րո­վի նշա­նա­կու­մը եզ­րա­փա­կեց նոր ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րի թեկ­նա­ծու­թեան շուրջ ձգձգուող եր­կար պատ­մու­թիւ­նը, որ սկսած էր տա­կա­ւին 2015 թուա­կա­նին, երբ ՀԱՊԿ-ն յայ­տա­րա­րեց, որ կազ­մա­կե­պու­թեան ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Նի­քո­լայ  Պոր­տեու­ժա հրա­ժա­րա­կան պի­տի տայ ու զին­քը պի­տի փո­խա­րի­նէ հայ պաշ­տօ­նեայ մը՝ ըստ այբ­բե­նա­կան կար­գի։ Հե­ղի­նա­կը կը յի­շեց­նէ, որ յա­ջոր­դե­ցին շարք մը յե­տաձ­գում­ներ։ Պոր­տեու­ժան փո­խա­րի­նե­լիք ա­մե­նա­հա­ւա­նա­կան թեկ­նա­ծուն սկզբնա­կան շրջա­նին կը հա­մա­րուէր Հա­յաս­տա­նի նախ­կին պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Սէյ­րան Օ­հա­նեան, ո­րու թեկ­նա­ծու­թիւ­նը ա­ւե­լի վերջ բա­ցա­ռուե­ցաւ։ Ղա­զա­խիս­տան եւ Սպի­տակ Ռու­սիա ջան­քեր գոր­ծադ­րե­ցին,  հա­ւա­նա­բար Ատը­ր-պէյ­ճա­նի ազ­դե­ցու­թեան տակ՝ ար­գե­լա­փա­կե­լու հա­մար Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յա­ցուց­չի նշա­նա­կու­մը։

Այժմ, սա­կայն, երբ ար­դէն տե­ղի ու­նե­ցած է նշա­նա­կու­մը, պարզ չէ, թէ ո՛րն էր լու­ծու­մը։ Բայց եւ այն­պէս, տա­րած­քաշըր-ջա­նա­յին ու­ժե­րու փո­խա­դարձ հա­մա­ձայ­նու­թե­նէն կա­րե­լի է հե­տեւց­նել, թէ այս գոր­ծին ի­րա­կա­նա­ցու­մը կը խո­չըն­դո­տէր Սպի­տակ Ռու­սիոյ Նա­խա­գահ Ա­լեք­սանտր Լու­քա­շեն­քոն։ Կարգ մը դէ­տե­րու կար­ծի­քով՝ լուծ­ման նպաս­տած գլխա­ւոր քայ­լը կրնայ ըլ­լալ Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ մի­լիառ տո­լա­րի վար­կի տրա­մադ­րու­մը Սպի­տակ Ռու­սիոյ։ Ար­դա­րեւ, այդ վար­կը ստի­պեց Լու­քա­շեն­քոն՝ ստո­րագ­րու­թիւն դնել Մաք­սա­յին օ­րէնսգր­քի նա­խագ­ծին տակ եւ ա­ւե­լի բաց ըլ­լալ միւս հար­ցե­րուն մէջ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու հա­մար։ Հե­տե­ւա­բար տե­ղի ու­նե­ցաւ նաեւ ՀԱՊԿ-ի նոր քար­տու­ղա­րի եր­կար սպա­սուած նշա­նա­կու­մը։

Այժմ, երբ կազ­մա­կեր­պու­թեան ղե­կա­վա­րը հայ մըն է, կա­րե­լի՞ է սպա­սել փո­փո­խու­թիւն­նե­րու մա­սին։ Յօ­դուա­ծի հե­ղի­նա­կը կը շեշ­տէ, որ սա մաս­նա­ւո­րա­պէս զգա­յուն հարց մըն է, ո­րով­հե­տեւ ա­մե­նա­հա­ւա­նա­կան տագ­նապ­նե­րէն մին, ո­րու դէմ յան­դի­ման կրնայ մնալ ՀԱՊԿ-ն, պի­տի ըլ­լայ Հա­յաս­տա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի մի­ջեւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի պատ­ճա­ռով հա­կա­մար­տու­թեան մը բռնկու­մը։ ՀԱՊԿ-ի ան­դամ պե­տու­թիւն­նե­րը պար­տա­ւոր են զի­րար պաշտ­պա­նե­լու, բայց ՀԱՊԿ-ի հա­ւա­նա­կան մի­ջամ­տու­թիւ­նը Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հար­ցով բա­խում­նե­րուն եր­բեք յստակ չէ ե­ղած։

Ըստ նոյն յօ­դուա­ծին, ՀԱՊԿ-ի ներ­քին գոր­ծե­րը բա­ւա­կա­նա­չափ մութ են։ Այս իսկ պատ­ճա­ռով պարզ չէ, թէ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ ինչ­պի­սի ազ­դե­ցու­թիւն մը ու­նի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րը։ Կա­րե­ւոր ո­րո­շում­նե­րը կ՚առ­նուին բո­լոր ան­դամ­նե­րու մե­ծա­մաս­նու­թեան հա­մա­ձայ­նու­թեամբ, բայց ո­րե­ւէ պատ­ճառ պէտք է ըլ­լայ, թէ ին­չո՞ւ ա­ւե­լի քան մէկ տաս­նեակ ընդ­հա­նուր քար­տու­ղա­րի պաշ­տօ­նը կը զբա­ղեց­նէր Ռու­սաս­տա­նի անվ­տան­գու­թեան ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րու աշ­խա­տա­կի­ցը։

Յօ­դուա­ծի հե­ղի­նա­կը՝  Ճո­շուա Քու­չե­րա հա­մո­զուած է, որ բո­լոր դէպ­քե­րու մէջ Խա­չա­տու­րո­վի քայ­լե­րը եւ ընդ­հա­նուր առ­մամբ ՀԱՊԿ-ի քայ­լե­րը ա­ռար­կայ պի­տի ըլ­լան ու­շադ­րու­թեան։ Այդ ու­շադ­րու­թեան բուն պատ­ճա­ռը պի­տի ըլ­լայ յա­գեց­նել հե­տաքրք­րու­թիւ­նը այն հարց­ման շուրջ, թէ փո­փո­խու­թեան նշան­ներ պի­տի ըլ­լա՞ն ՀԱՊԿ-ի քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մէջ կամ ոչ։