ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՌՈՒԼԷԹԸ ԵՒ ՎՏԱՆԳՈՒԱԾ ՀԱԼԷՊԸ

Գա­լիք օ­րե­րը կրնան ծան­րակ­շիռ ըլ­լալ Սու­րիոյ մէջ ըն­թա­ցող պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն ա­ռըն­թեր: Այ­սինքն թէ­ժա­ցում Դա­մաս­կո­սի մէջ: Թէ­ժա­ցում Հոմս-Դա­մաս­կոս գլխա­ւոր ճա­նա­պար­հին վրայ եւ թէ­ժա­ցում Հա­լէ­պի մէջ: Մինչ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րը կը շա­րու­նա­կէ խոր ան­հանգս­տու­թիւն ար­տա­յայ­տել ռու­սա­կան զէն­քե­րու գո­յու­թեան մա­սին, ան­դին ռուս պա­տաս­խա­նա­տու­ներ կը շա­րու­նա­կեն անդր­դուե­լի մնալ եւ պաշտ­պա­նել Սու­րիոյ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն նե­ցուկ կանգ­նե­լու ի­րենց կե­ցուածք­նե­րը: Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը իր հրա­պա­րա­կած հա­ղոր­դագ­րու­թեամբ կը խօ­սի ռու­սա­կան վեց ար­դիա­կան թան­քե­րու մա­սին, ո­րոնք տե­ղա­կա­յուած են Սու­րիոյ բա­նա­կին տի­րա­պե­տու­թեան տակ ե­ղող օ­դա­կա­յա­նի մը մէջ:

Մին­չեւ այս պա­հը սա­կայն Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ տրա­մադ­րուած զէն­քե­րուն ո­րա­կին մա­սին խօսք չկայ: Այդ մա­սին լրա­տուա­կան աղ­բիւր­ներ կրնան գրել ա­ւե­լի ուշ, երբ զի­նուո­րա­կան թէժ բա­խում­նե­րը «ար­դիւնք տան» եւ ռու­սա­կան «կար­միր բա­նակ»ի ջո­կատ­ներ յա­ջո­ղին լայն­ցնել Սու­րիոյ կա­ռա­վա­րա­կան ու­ժե­րուն ընդ­հա­նուր ա­պա­հո­վա­կան գօ­տի­նե­րը:

Թէեւ քա­ղա­քա­կան ա­ռու­մով, ո­րոշ տեղ­քայ­լի մը նա­խան­շան­նե­րը կան, սա­կայն ստոյգ է, որ թէ՛ Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ եւ թէ Ռու­սաս­տան կը պատ­րաս­տուին ա­մէն գնով «Ժը­նեւ 3» մը կազ­մա­կեր­պել: Իսկ մինչ այդ չի բա­ցառուիր, որ զի­նուո­րա­կան «ռու­սա­կան» տե­ղա­շար­ժը յա­ւե­լեալ դրա­կան միա­ւոր­ներ տրա­մադ­րէ Մոս­կուա­յին, որ իր կար­գին պի­տի փոր­ձէ օգ­տուիլ պա­տե­րազ­մա­կան գետ­նի վրայ ստեղ­ծուած նոր վի­ճա­կէն եւ այդ դրա­կան միա­ւոր­նե­րը օգ­տա­գոր­ծէ բա­նակ­ցու­թեանց սե­ղա­նին հա­մար:

Բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու մա­սին խօ­սե­լու պա­հուն ու­շագ­րաւ է «Ալ Հա­յաթ» պար­բե­րա­կա­նի (Լոն­տոն) լի­բա­նան­ցի գլխա­ւոր խմբա­գիր՝ Ղաս­սան Շար­պէ­լի ստո­րագ­րած յօ­դուա­ծը, ուր ան ան­թա­քոյց կեր­պով կը ներ­կա­յաց­նէ սէուտ­ցի բարձ­րաս­տի­ճան զի­նուո­րա­կա­նի մը եւ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գա­հ Վ­լա­տի­միր Փու­թի­նի մի­ջեւ կա­յա­ցած հան­դիպ­ման կա­րե­ւոր ման­րաս­մաս­նու­թիւն­նե­րը: Ըստ «Ալ Հա­յաթ»ի խմբագ­րին, Ռու­սաս­տա­նի նա­խա­գա­հը սէուտ­ցի սպա­յին հետ հար­ցար­դա­կան ո­ճով մը խօ­սե­լով հարց տուած է, թէ ար­դեօք Պե­շար Է­սատ ծրա­գի՞ր ու­նի ա­լե­ւի (եւ ոչ միայն ա­լե­ւի) բնա­կիչ­նե­րով Սու­րիոյ ծո­վա­յին ա­ւան­նե­րուն վրայ ստեղ­ծել 7 մի­լիոն բնակ­չու­թիւն հա­շուող ան­կախ տա­րածք մը:

Այս հար­ցու­մին մէջ Փու­թին կը խօ­սի բա­ւա­կան ի­րա­տե­սա­կան շեշ­տով մը, ո­րով­հե­տեւ գրան­ցուող զար­գա­ցում­նե­րը ցոյց կու տան, որ բա­ւա­կան դժուար է, չը­սե­լու հա­մար ան­կա­րե­լի է, որ Սու­րիոյ ազ­գա­յին բա­նա­կը վե­րա­տի­րա­նայ ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­նե­րուն տի­րա­պե­տու­թեան տակ ան­ցած սու­րիա­կան շրջան­նե­րուն:

Այս ծրագ­րի ի­րա­կա­նաց­ման ա­ռըն­թեր մտա­հո­գիչ է այն, որ միւս բո­լոր հա­տուած­նե­րը պի­տի շա­րու­նա­կեն մնալ ծանր բա­խում­նե­րու թա­տե­րա­բեմ ու նոյն ա­ռու­մով վտանգ կայ, որ այդ շրջան­նե­րը ապ­րին ընդ­հա­նուր գոր­ծըն­թաց մը:

Այս վի­ճա­կը ոչ ո­քի հա­մար ձեռն­տու է, բայց եւ այն­պէս տի­րող դրու­թիւ­նը կը մատ­նէ, որ քա­ղա­քա­կան լու­ծում­նե­րու հանգ­րուա­նը ա­մէն օր ա­ւե­լի կը հե­ռա­նայ, հա­կա­ռակ Սու­րիոյ հար­ցե­րով ՄԱԿ-ի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Սթե­ֆան Տէ Միս­թու­րա­յի հեր­թա­կան ան­գամ կրկնած խօս­քե­րուն, ըստ ո­րոնց սու­րիա­կան տագ­նա­պին լու­ծու­մը պի­տի ըլ­լայ բա­ցա­ռա­պէս քա­ղա­քա­կան ճա­նա­պար­հով:

 Ռու­սա­կան կող­մին ը­րած մի­ջամ­տու­թիւն­նե­րու ընդ­հա­նուր հո­լո­վոյ­թին մէջ կայ նաեւ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն (հայ, յոյն, մա­րո­նիթ, ա­սո­րի եւ գաղ­թէա­ցի) պաշտ­պա­նու­թեան խնդի­րը: Ռուս Ուղ­ղա­փառ Ե­կե­ղեց­ւոյ մէ­կէ ա­ւե­լի պա­տաս­խա­նա­տու­ներ այդ մա­սին կը խօ­սին: Եւ այս ա­ռու­մով ո­րե­ւէ դրա­կան մի­ջամ­տու­թիւն պի­տի ար­ժա­նա­նայ Հռո­մի Ֆրան­սիս­քոս Ա. Սրբա­զան Պա­պին, հե­տե­ւա­բար նաեւ կա­թո­լիկ աշ­խար­հին դրա­կան ար­ձա­գանգ­նե­րուն:

Կը մնայ եւ­րո­պա­կան ըն­տա­նի­քին ո­րո­շու­մը, որ այս օ­րե­րուն կ՚ապ­րի բա­ւա­կան շո­քա­յին ի­րա­վի­ճակ մը: Մինչ ՄԱԿ-ի գաղ­թա­կան­նե­րու հար­ցե­րով զբա­ղող մար­մին­ներ կը յայտ­նեն, որ մին­չեւ յա­ռա­ջի­կայ տա­րուան սկիզ­բը Եւ­րո­պա հա­սած գաղ­թա­կան­նե­րուն թի­ւը կրնայ հաս­նիլ 1 մի­լիո­նի, ան­դին սու­րիա­ցի գաղ­թա­կան­նե­րու հոս­քը եւ հա­կա­ռակ մա­հուան ել­քե­րով ծանր ար­կած­նե­րու ան­դադ­րում կեր­պով կը շա­րու­նա­կուի:

Հի­մա կը մնայ հար­ցու­մը, ար­դեօք Ռու­սաս­տան ար­դէն ո­րոշ հաս­կա­ցո­ղու­թեան մէջ է, որ Նա­խա­գահ Պե­շար Է­սա­տ նոր ձե­ւա­չա­փով պի­տի շա­րու­նա­կէ՞ իր իշ­խա­նու­թիւ­նը Սու­րիոյ մէջ, կամ թէ ներ­կայ հանգ­րուա­նին հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րու բա­ցա­կա­յու­թեան հե­տե­ւան­քով ա­լե­ւի նա­խա­գա­հին պի­տի տրուի կա­րե­ւոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն մը՝ ստեղ­ծե­լու հա­մար հա­մայն­քա­յին դրոյ­թով կա­րա­վա­ռուող փոքր Սու­րիա մը:

 Այս­տեղ Հա­լէ­պի մա­սին խօսք չկայ: Ու ե­րե­ւե­լի է, որ Հա­լէպ բո­լոր հա­շիւ­նե­րէն դուրս է:

Հա­յոց նախ­կին բեր­դա­քա­ղա­քին ա­պա­գան լրջօ­րէն վտան­գուած է ու այս մա­սին պէտք է ա­ւե­լի եր­կար մտա­ծեն, ոչ միայն Հա­լէ­պի մէջ «բան­տար­կուած» ու ի­րենց կեան­քը ա­մէն գնով շա­րու­նա­կել փոր­ձող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը (ա­նոնք մտա­ծե­լու ա­ռիթ ան­գամ չու­նին), այլ Սփիւռ­քի եւ յատ­կա­պէս Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը:

ՀԱԼԷՊԻ ԾԱՅՐԱՄԱՍԵՐԸ ԿՐԱԿԷ ՕՂԱԿԻ ՏԱԿ. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԹԱՂԱՄԱՍԵՐԸ ՀԱՆԳԻՍՏ ԵՆ

Հա­լէ­պի հայ­կա­կան շրջան­նե­րը կը գտնուին հա­մե­մա­տա­բար բնա­կա­նոն ի­րա­վի­ճա­կի մը մէջ: Այս մա­սին մեզի յայտ­նած է Հա­լէ­պի Հայ­կա­կան բա­րե­գոր­ծա­կան ընդ­հա­նուր միու­թեան (ՀԲԸՄ) Լա­զար Նա­զա­րեան-Գա­լուստ Կիւլ­պէ­նեան վար­ժա­րա­նի տնօ­րէն Գա­յիա­նէ Թիւն­պէ­լեան: Տնօ­րէ­նու­հին նշեց, որ անց­նող օ­րե­րուն (վե­րա­մու­տը 15 Սեպ­տեմ­բե­րին էր) դպրոց­նե­րը բնա­կա­նոն կեր­պով բա­ցած են ի­րենց դռնե­րը եւ ա­շա­կեր­տու­թիւ­նը սո­վո­րա­կա­նին պէս մաս­նակ­ցած է դա­սա­ւան­դու­թիւն­նե­րուն: Թիւն­պէ­լեան փո­խան­ցեց նաեւ, որ ար­դէն շա­բաթ մըն է, որ քա­ղա­քին մէջ կը շա­րու­նա­կուին ջու­րի եւ ե­լեկտ­րա­կա­նու­թեան տագ­նապ­նե­րը, բայց եւ այն­պէս քա­ղա­քա­ցի­նե­րը, ո­րոնց կար­գին նոյն­պէս հա­լէ­պա­հա­յե­րը, յա­ւե­լեալ կար­գադ­րու­թիւն­ներ ը­րած են դի­մա­կա­յե­լու հա­մար ջու­րի եւ ե­լեկտ­րա­կա­նու­թեան սուր տագ­նապ­նե­րուն: Վեր­ջին ժա­մե­րուն հա­մա­ցան­ցի դրու­թիւ­նը ընդ­հան­րա­պէս դադ­րած է գոր­ծե­լէ եւ Հա­լէ­պի հետ կապ հաս­տա­տե­լու միակ մի­ջո­ցը հե­ռա­խօ­սա­յին հա­մա­կարգն է: Նշենք, որ անց­նող ժա­մե­րուն Հա­լէ­պի շրջա­կայ շրջան­նե­րը եւ յատ­կա­պէս «Հա­լապ Ալ Ժա­տի­տ» շրջա­նը թի­րախ դար­ձած էր ա­հա­բե­կիչ­նե­րու հրթի­ռարձ­ակում­նե­րուն: Այս մա­սին լուր հա­ղոր­դած էր նաեւ «Րէօյ­թըրզ» լրա­տու գոր­ծա­կա­լու­թիւ­նը՝ նշե­լով, թէ «Հա­լապ Ալ Ժա­տի­տ» շրջա­նին դէմ գրան­ցուած ռմբա­հա­րում­նե­րուն հե­տե­ւան­քով զո­հուած են շուրջ քա­ռա­սուն ան­ձեր, ո­րոնց տասն­հին­գը ան­չա­փա­հաս ե­րա­խա­ներ են: Գա­յիա­նէ Թիւն­պէ­լեան հա­ղոր­դեց նաեւ, որ հա­լէ­պա­հա­յե­րու մօտ խու­ճա­պի տրա­մադ­րու­թիւն­ներ չկան եւ կեան­քը կը շա­րու­նա­կուի այլ թէժ շրջան­նե­րու հա­մե­մատ բնա­կա­նոն հու­նով մը: Տե­ղին է նշել, որ տար­բեր լրա­տուա­կան ցան­ցեր տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը փո­խան­ցեն, որ յատ­կա­պէս ռու­սա­կան զի­նուո­րա­կան օ­ժան­դա­կու­թիւն­նե­րուն եւ նե­ցու­կին հետ հա­մըն­թաց ընդ­դի­մա­դիր ջո­կատ­ներ կը պատ­րաս­տուին զի­նուո­րա­կան լայ­նա­ծա­ւալ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու սկսիլ Հա­լէ­պի ուղ­ղու­թեամբ, բայց մին­չեւ այս պա­հը այդ վտան­գա­ւոր լու­րին նա­խան­շան­նե­րը ե­րե­ւե­լի չեն:  

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան