ԾՐԱԳՐԱՒՈՐԵԱԼ ՈՒ ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ

«Գա­լուստ Կիւլ­պէն­կեան» հիմ­նար­կի Հայ­կա­կան հա­մայնք­նե­րու բա­ժան­մուն­քին եւ Ֆրան­սա­յի Ա­րե­ւե­լեան լե­զու­նե­րու եւ քա­ղա­քակր­թու­թեանց ազ­գա­յին կեդ­րո­նին հա­մա­տեղ նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ վեր­ջերս Փա­րի­զի մէջ կազ­մա­կեր­պուած ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի վե­րա­բե­րեալ գի­տա­ժո­ղո­վին ար­ձա­գանգ­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին։ Ինչ­պէս հա­ղոր­դած էինք, սոյն գի­տա­ժո­ղո­վին մաս­նակ­ցած էր նաեւ «Կիւլ­պէն­կեան» հիմ­նար­կի Հայ­կա­կան հա­մայնք­նե­րու բա­ժան­մուն­քի տնօ­րէն Տքթ. Ռազ­միկ Փա­նո­սեան։ Իր կե­ցու­թեան օ­րե­րուն ան ծա­ւա­լուն ու շա­հե­կան հար­ցազ­րոյց մը տուած է Փա­րի­զի «Նոր Յա­ռաջ» երկօրեային։ Ստո­րեւ կ՚ար­տատ­պենք այս տե­սակ­ցու­թիւ­նը։

*

-Տա­րի մը ա­ռաջ ձե­զի հետ տե­սակ­ցութեան ըն­թաց­քին ներ­կա­յա­ցու­ցիք ձեր տնօ­րէն նշա­նա­կուե­լէն ի վեր «Կիւլ­պէն­կեան» հիմ­նար­կու­թեան գոր­ծու­նէու­թեան հա­շուեկ­շի­ռը՝ մշա­կուած հնգա­մեայ ծրագ­րի ծի­րէն ներս։ Այ­սօր ի՞նչ ըն­թաց­քի մէջ կը գտնուին այդ աշ­խա­տանք­նե­րը եւ ո­րո՞նք են ա­պա­գա­յի հե­ռան­կար­նե­րը։

-Ան­ցեալ ան­գամ խօ­սե­ցանք սկզբնա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մեր ծրա­գրե­րու մա­սին։ Այժմ կրնամ ներ­կա­յաց­նել անց­նող մէկ տա­րուան ըն­թաց­քին ի­րա­գոր­ծուած աշ­խա­տանք­նե­րը։ Ան­շուշտ 2015-ը իւ­րա­յա­տուկ տա­րի մըն էր հայ­կա­կան աշ­խար­հին մէջ եւ չնա­յած, որ մենք այդ ա­ռու­մով քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով չզբա­ղե­ցանք, բայց ներդ­րում ու­նե­ցանք մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ­նե­րու մէջ, հո­վա­նա­ւո­րե­լով ե­րեք մեծ հա­մերգ­ներ այն քա­ղաք­նե­րուն մէջ, ո­րոնք մօտ էին Գա­լուստ Կիւլ­պէն­կեա­նին՝ Լոն­տոն, Փա­րիզ եւ Պո­լիս։ Ա­ւելց­նեմ, թէ Պոլ­սոյ մէջ օ­ժան­դա­կե­ցինք նաեւ քա­նի մը ցու­ցա­հան­դէս­նե­րու կազ­մա­կերպ­չա­կան աշ­խա­տանք­նե­րուն, որ­պէս­զի հոն շեշ­տուի հայ­կա­կան մշա­կու­թա­յին ներ­կա­յու­թիւ­նը։ Ու­րա­խու­թեամբ նշեմ, թէ այս տա­րի Հա­յաս­տա­նի մէջ Փոր­թու­գա­լի դես­պա­նը (նստա­վայ­րը՝ Մոս­կուա) Ապ­րիլ 24-ին Ե­րե­ւան այ­ցե­լեց եւ մաս­նակ­ցե­ցաւ Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի յու­շա­հա­մա­լի­րին մէջ կա­յա­ցած ո­գե­կոչ­ման ա­րա­րո­ղու­թեան՝ իր յար­գան­քի տուր­քը մա­տու­ցա­նե­լով նա­հա­տակ­նե­րու յի­շա­տա­կին։

Ամ­փո­փե­լով մեր միա­մեայ գոր­ծու­նէու­թեան ար­դիւնք­նե­րը՝ կրնամ ը­սել, թէ շեշ­տը դրուե­ցաւ կա­րե­ւոր նպա­տակ­նե­րու ի­րա­գործ­ման վրայ։ Ա­ռա­ջի­նը կը վե­րա­բե­րի Սփիւռ­քի հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու ծրագ­րա­ւոր­ման ար­դիա­կա­նաց­ման հար­ցին։ Ա­նի Կար­մի­րեա­նի մի­ջո­ցաւ այդ ուղ­ղու­թեամբ բա­ւա­կան աշ­խա­տանք տա­րուած է։ Մենք սկսանք Լի­բա­նա­նով, ուր մեծ թիւ կը կազ­մեն հայ­կա­կան դպրոց­նե­րը եւ մաս­նա­գէտ­նե­րէ բաղ­կա­ցած յանձ­նա­խում­բի մը շնոր­հիւ սկսանք յստա­կաց­նել դըպ-րոց­նե­րու կա­րիք­նե­րուն սահ­մա­նը, որ­պէս­զի այդ պէտ­քե­րու հի­ման վրայ կա­րո­ղա­նանք ա­պա­գա­յին ծրա­գիր­ներ մշա­կել եւ օ­ժան­դա­կու­թիւն ցու­ցա­բե­րել։ Նոյն սկզբուն­քը որ­դեգ­րե­ցինք նաեւ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րու պա­րա­գա­յին Պոլ­սոյ եւ Ֆրան­սա­յի, ուր նոյն­պէս կեան­քի կո­չուած յա­տուկ յանձ­նա­խում­բե­րը կ՚աշ­խա­տին այդ ուղ­ղու­թեամբ։ Յայտ­նեմ, թէ մենք կը զբա­ղինք նաեւ եւ­րո­պա­կան այլ հա­յա­շատ քա­ղաք­նե­րու դպրոց­նե­րու հար­ցե­րով, բայց կո­րի­զը Ֆրան­սա պի­տի գտնուի, ո­րով­հե­տեւ այդ գա­ղու­թին մէջ ա­ւե­լի մեծ թի­ւով դպրոց­ներ գո­յու­թիւն ու­նին։

Հարկ է ընդգ­ծել, թէ վե­րոնշեալ ե­րեք եր­կիր­նե­րու հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու ար­դիա­կա­նա­ցու­մը կ՚ընդգր­կէ ման­կա­վար­ժա­կան եւ մե­թո­տա­բա­նու­թեան մար­զե­րը։ Ման­կա­վար­ժու­թեան ծի­րէն ներս պէտք է յի­շեմ կա­րե­ւոր գի­տա­ժո­ղո­վը, որ կազ­մա­կեր­պե­ցինք Ի­ՆԱԼ­ՔՕ-ի հետ Սեպ­տեմ­բե­ր 21-22-ին, ո­րուն քիչ ետք պի­տի անդ­րա­դառ­նամ։

Իսկ մեր նպա­տակ­նե­րու երկ­րորդ բա­ժի­նը կ՚ա­ռըն­չուի մաս­նա­գի­տա­ցու­մի դաշ­տին, ուր կը փա­փա­քինք, որ հա­յե­րէն լե­զուն եւ ար­դիա­կան մաս­նա­գի­տա­ցու­մը զու­գա­հեռ ըն­թաց­քով յա­ռա­ջա­նան։

Կ՚ու­զեմ նշել, թէ բա­ւա­կան մեծ յա­ջո­ղու­թիւն գտաւ մեր կող­մէ ա­ռա­ջադ­րուած «Վի­քի­փե­տիա»ի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով ծրա­գի­րը, որ դար­ձեալ սկսանք Լի­բա­նա­նի հա­յա­շատ գա­ղու­թէն եւ կ՚ու­զենք նմա­նօ­րի­նակ տա­րե­կան բա­նա­կում­ներ կազ­մա­կեր­պել այլ շրջան­նե­րու մէջ եւս, ո­րով­հե­տեւ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը այդ ծրագ­րով ո՛չ միայն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով կ՚ար­տա­յայ­տուին եւ նիւ­թե­րը ընտ­րե­լու ա­զա­տու­թիւ­նը ու­նին, այ­լեւ կա­րե­լիու­թիւ­նը կ՚ու­նե­նան աշ­խար­հով մէկ ի­րա­րու հետ կապ հաս­տա­տե­լու եւ ընդ­հա­նուր ցանց մը գո­յաց­նե­լու։

Անց­նող տա­րուան ըն­թաց­քին Հա­յաս­տա­նի մէջ «Թու­մօ» կազ­մա­կեր­պու­թեան հետ գու­մա­րե­ցինք մաս­նա­գի­տա­կան ժո­ղով մը, ո­րուն մաս­նակ­ցե­ցան ճար­տա­րա­գի­տու­թեան ու լե­զուի փոր­ձա­գէտ­ներ, քննար­կե­լով այն մի­ջոց­նե­րը, ո­րոնք լե­զուն ա­ւե­լի կը մօ­տեց­նեն ճար­տա­րա­գի­տու­թեան։ Օ­րի­նա­կի հա­մար՝ ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է մշա­կել ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ուղ­ղագ­րու­թիւ­նը ստու­գող ծրա­գիր մը (spell checker), ար­դի հե­ռա­ձայն­նե­րու եւ հա­մա­կար­գիչ­նե­րու մէջ զե­տե­ղե­լու հա­մար։ Սոյն ժո­ղո­վին ներ­կայ 30-35 մաս­նա­գէտ­նե­րը դի­տել տուին, թէ հոն հաս­նե­լու հա­մար նախ պէտք է ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով գրու­թիւն­նե­րու մար­մին (corpus) մը ստեղ­ծել (ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նով ար­դէն գո­յու­թիւն ու­նի)։ Այդ ա­ռու­մով յա­ջորդ շա­բաթ­նե­րու ըն­թաց­քին մրցում մը պի­տի յայ­տա­րա­րենք, որ­պէս­զի ներ­կա­յա­ցուած ա­ռա­ջարկ­նե­րէն լա­ւա­գոյ­նը ընտ­րե­լով նախ մար­մի­նը (corpus) հիմ­նուի, յե­տոյ ստեղ­ծուին այն­պի­սի գոր­ծիք­ներ, ո­րոնց մի­ջո­ցով կա­րե­լի ըլ­լայ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ուղ­ղագ­րու­թեան սրբագ­րիչ մը եւ քե­րա­կա­նու­թիւ­նը ստու­գող սարք մը գո­յաց­նել։ Ան­շուշտ նման ծրագ­րի մը գոր­ծադ­րու­թիւ­նը եր­կար ժա­մա­նակ կը պա­հան­ջէ։ Ը­սեմ, որ նման ծրա­գր­­եր հա­ւա­նա­բար կան «շու­կա­յի» վրայ, սա­կայն ա­նոնց­մէ ո­րե­ւէ մէ­կը այն մա­կար­դա­կին չէ հա­սած, որ­պէս­զի կա­րե­լի ըլ­լայ զայն ար­դի հե­ռա­ձայ­նի (smartphone) վրայ բեռ­նել (download), հե­տե­ւա­բար այդ ծրա­գի­րը պէտք է հարս­տաց­նել, ճո­խաց­նել եւ բա­րե­լա­ւել։ Գի­տէք սոյն ծրա­գիր­նե­րը ի­րա­գոր­ծե­լէ թե­րեւս մէկ-եր­կու տա­րի ետք կրնանք ը­սել, թէ «Կիւլ­պէն­կեան»ի մի­ջո­ցաւ իւ­րա­քան­չիւր հե­ռա­ձայն հա­յե­րէ­նով ուղ­ղագ­րա­կան սրբագ­րիչ (spell check) մը ու­նի։ Մեր նպա­տա­կը հոն հաս­նիլն է։

Դպրո­ցա­կան ծրա­գր­­ե­րու կա­պակ­ցու­թեամբ նա­խա­տե­սած էինք նո­րա­գոյն տե­սալ­սո­ղա­կան մե­թոտ­նե­րով ստեղ­ծել ե­րա­խա­նե­րու հա­մար դաս­տիա­րակ­չա­կան խա­ղեր, զորս ու­սու­ցիչ­նե­րը եւս կա­րե­նան օգ­տա­գոր­ծել հա­յե­րէ­նի դա­սըն­թացք­նե­րու ժա­մա­նակ։ Այդ խա­ղե­րէն քա­նի մը հա­տը ար­դէն լոյս տե­սած են եւ մնա­ցեալ­ներն ալ մին­չեւ տա­րե­վերջ կը հրա­տա­րա­կուին։ Լա­ւա­գոյն­նե­րը մեր կայ­քէ­ջին վրայ պի­տի զե­տե­ղենք։ Նաեւ մշա­կած ենք առ­ցանց գրա­կան աշ­խա­տա­նոց մը մէջ­տեղ բե­րե­լու ծրա­գիր, ո­րու մի­ջո­ցաւ զա­նա­զան մար­դիկ պի­տի կա­րե­նան հա­մա­ցան­ցով հա­յե­րէ­նով գրել ու ստեղ­ծա­գոր­ծել։

Սկսած ենք նաեւ Մխի­թա­րեան­նե­րու հան­դէս­նե­րու հա­ւա­քա­ծո­յի թուայ­նաց­ման գոր­ծըն­թա­ցին, ան­շուշտ ի­րենց հետ մօ­տէն գոր­ծակ­ցե­լով եւ աշ­խա­տե­լով մաս­նա­գէտ­նե­րու խմբա­կի մը հետ։ Բա­ցի այդ, ըն­թաց­քի մէջ է թարգ­մա­նու­թեան ծրա­գիր մը մշա­կե­լու աշ­խա­տանքն ալ, ո­րու մի­ջո­ցով կա­րե­լիու­թիւ­նը պի­տի ու­նե­նանք օ­տար գիր­քերն ու բնա­գիր­նե­րը հա­յե­րէ­նի թարգ­մա­նել, որ­պէս­զի մա­նա­ւա՛նդ Հա­յաս­տա­նի մէջ գիտ­նա­կան­նե­րուն եւ ու­սա­նող­նե­րուն հա­մար առ­նուազն 19-րդ դա­րու վեր­ջա­ւո­րու­թեան եւ 20-րդ դա­րու սկիզ­բի դա­սա­կան գրա­կա­նու­թիւ­նը (ա­ռա­ւել՝ ըն­կե­րա­բա­նա­կան տե­սա­բա­նա­կան նիւ­թե­րը) մատ­չե­լի ըլ­լայ եւ կար­դա­ցուի։ Այժմ գիր­քե­րու ցան­կը կը պատ­րաս­տուի։ Ա­ւելց­նեմ, թէ կը փա­փա­քինք նաեւ օ­տար գրա­կա­նու­թիւնն ալ հա­յե­րէ­նի թարգ­մա­նե­լու ծրա­գիր մը մշա­կել։ Մօտ ա­պա­գա­յին կը հրա­պա­րա­կուի թարգ­մա­նու­թեան յանձ­նա­խում­բին մաս կազ­մող մաս­նա­գէտ­նե­րու ա­նուա­նա­ցան­կը։

Հոս կ՚ու­զեմ անդ­րա­դառ­նալ հե­տե­ւեալ հար­ցին. Հա­յաս­տա­նէն մե­զի ներ­կա­յա­ցուած ծրա­գր­­ե­րը ար­հես­տա­գի­տա­կան տե­սան­կիւ­նէն շատ լաւ էին։ Սա­կայն լե­զուա­կան բա­ժի­նը՝ մա­նա­ւա՛նդ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի պա­րա­գա­յին բա­րե­լաւ­ման կա­րիք ու­նի, ո­րով­հե­տեւ լե­զուն նոյն­քան կա­րե­ւո­րու­թիւն ու­նի որ­քան թեք­նիկ բա­ժի­նը։ Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը ո՛չ միայն պէտք է հասկ­նալ, այլ նաեւ հո­գե­պէս ապ­րիլ։ Հե­տա­գա­յին շեշ­տը պի­տի դրուի յատ­կա­պէս այս կէ­տին վրայ։

Մեր կող­մէ աշ­խա­տանք կը տա­րուի, որ­պէս­զի ստեղ­ծուի «Նոր Յա­ռաջ»ի հա­յե­րէն եւ անգ­լե­րէն լե­զու­նե­րով կայ­քէ­ջը, ինչ­պէս ը­րած ենք Պոլ­սոյ ԺԱՄԱՆԱԿ օ­րա­թեր­թի պա­րա­գա­յին։ Այս ա­ռու­մով կ՚օ­ժան­դա­կենք նաեւ «Յու­շա­մա­տեան»ին՝ հոն զե­տե­ղուած նիւ­թե­րու թրքե­րէն թարգ­մա­նու­թեան եւ հայ­կա­կան դըպ-րոց­նե­րու հետ կապ հաս­տա­տե­լու տե­սան­կիւ­նէն։

Ար­դէն ձեր ըն­թեր­ցող­նե­րը ծա­նօթ են, որ «Կիւլ­պէն­կեան»ի մաս­նակ­ցու­թեամբ Փա­րի­զի մէջ անց­նող օ­րե­րուն կազ­մա­կեր­պուե­ցաւ Գրի­գոր Պըլ­տեա­նի նուի­րուած մի­ջազ­գա­յին գի­տա­ժո­ղո­վը, նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ վեր­ջինս ա­րեւմտա­հայ ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նու­թեան մե­ծա­գոյն ներ­կա­յա­ցու­ցիչն է։ Ա­տոր յա­ջոր­դեց Սփիւռ­քի դպրոց­նե­րուն հա­մար «Դաս­տիա­րակ­չա­կան նո­րա­րա­րու­թիւն­ներ» խո­րագ­րով 21-րդ դա­րուն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի դա­սա­ւանդ­ման մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն նուի­րուած եր­կօ­րեայ գի­տա­ժո­ղո­վը (Սեպ­տեմ­բեր 21-22-ին), կազ­մա­կեր­պուած մեր հաս­տա­տու­թեան կող­մէ, Ի­ՆԱԼ­ՔՕ-ի մաս­նակ­ցու­թեամբ։ Երեսունհինգ մաս­նա­գէտ­ներ տասներեք եր­կիր­նե­րէ եւ շուրջ վաթսուն ունկն­դիր­ներ ներ­կայ էին, ա­ռա­ւել՝ գի­տա­ժո­ղո­վին կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը ընդգ­ծե­լու հա­մար Կիւլ­պէն­կեա­նի հո­գա­բար­ձու մարմ­նի ան­դամ Մար­թին Ե­սա­յեան բաց­ման խօս­քը կա­տա­րե­լէ ետք քննար­կում­նե­րուն մաս­նակ­ցե­ցաւ եր­կու օ­րե­րու ըն­թաց­քին։ Մենք մաս­նա­ւո­րա­պէս կ՚ու­զենք քա­ջա­լե­րել նո­րա­րա­րու­թեանց մուտ­քը հայ­կա­կան կրթա­կան աշ­խար­հին մէջ։ Կը յու­սանք, որ այս ժո­ղո­վը շօ­շա­փե­լի եւ յստակ ա­ռա­ջարկ­ներ կը ներ­կա­յաց­նէ, որ­պէս­զի խօս­քէն ետք այ­լեւս գոր­ծի անց­նինք։ Գի­տէք, որ մեր ա­մե­նէն մեծ խնդի­րը այ­սօր ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի նա­հանջն է եւ հարկ է հրա­տապ լու­ծում­ներ գտնել։ Մէկ բան պէտք է մար­դոց մտքին մէջ յստակ ըլ­լայ, որ «Կիւլ­պէն­կեան» հաս­տա­տու­թիւ­նը ներ­կա­յա­ցուած ծրա­գր­­ե­րը - յար­մար նկա­տե­լու պա­րա­գա­յին - կը ֆի­նան­սա­ւո­րէ, որ­պէս­զի գոր­ծադ­րուին, բայց ա­տոր հա­մար հրա­մա­յա­կան է աշ­խոյժ մաս­նակ­ցու­թիւ­նը մաս­նա­գէտ­նե­րու, ո­րոնք պէտք է փոր­ձեն, աշ­խա­տին եւ ա­ռա­ջարկ ու ծրա­գիր ներ­կա­յաց­նեն։

Յայտ­նեմ նաեւ, որ այ­սօր մեր հաս­տա­տու­թեան հա­յա­գի­տա­կան բա­ժան­մուն­քը ար­դէն ու­նի իր ամ­բող­ջա­կան եօթ հո­գի­նոց կազ­մը, որ կը հա­մադ­րէ այս բո­լոր աշ­խա­տանք­նե­րը։

Ան­շուշտ մեր միւս աշ­խա­տանք­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին. այս­պէս, 1 մի­լիոն եւ­րո­յի հա­մար­ժէ­քով կրթա­թո­շակ­ներ, հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րու եւ Հա­յաս­տա­նի հան­րա­յին ոչ-կա­ռա­վա­րա­կան եւ քա­ղա­քա­ցիա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու ա­ջակ­ցու­թիւն ցու­ցա­բե­րե­լով։

-Հա­յաս­տա­նի մէջ սու­րիա­հա­յե­րու կա­ցու­թիւ­նը հա­յաշ­խար­հի հրա­տապ հար­ցը կը նկա­տուի։ Ինչ­պէ՞ս կը հա­մա­կար­գէք պա­տե­րազ­մէն տու­ժած մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րու օ­ժան­դա­կու­թեան հար­ցը։

-Զա­նա­զան ձե­ւե­րով կ՚օգ­նենք սու­րիա­հա­յե­րուն։ Ար­դէն ան­ցեալ տա­րուը­նէ ի վեր կը մաս­նակ­ցինք Հա­յաս­տան հաս­տա­տուած ու­սա­նող­նե­րու կրթա­թո­շակ­նե­րու ծախ­սե­րուն։ Նաեւ նա­խան­ձախն­դիր ենք սու­րիա­հա­յե­րու կող­մէ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի իւ­րաց­ման կող­քին ա­նոնց ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի գի­տու­թեան պահ­պա­նու­մին Հա­յաս­տա­նի մէջ։ Սփիւռ­քի մէջ մենք դէմ առ դէմ կը գտնուինք լե­զուա­կան ձու­լու­մի հար­ցին եւ կը փոր­ձենք լու­ծում­ներ գտնել։ Օ­րի­նակ՝ ֆրան­սա­հա­յը երբ ֆրան­սե­րէն կը խօ­սի, մենք զա­նոնք հա­յե­րէն լե­զուին մօ­տեց­նե­լու ճամ­բա­ներ կ՚ո­րո­նենք։ Բայց նոյն օ­րի­նա­կով կա­րե­լի չէ մօ­տե­նալ Հա­յաս­տան հաս­տա­տուած սու­րիա­հա­յե­րուն, քա­նի որ հոն լե­զուն հա­յե­րէն է, ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն։ Ար­դեօք հոն նոյն ձե­ւով կրնա՞նք խօ­սիլ լե­զուա­կան ձու­լու­մի մա­սին…։ Ըստ իս, բնա­կա­նա­բար՝ ո՛չ։ Հե­տե­ւա­բար պէտք է խոր­հիլ, թէ ի՞նչ կա­րե­լի է ը­նել, որ­պէս­զի ա­րեւմտա­հա­յե­րէ­նը մնայ սու­րիա­հա­յու­թեան լե­զուն ու զար­գա­նայ, հար­կաւ՝ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նին զու­գա­հեռ։ Հա­յաս­տա­նի մէջ սու­րիա­հայ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կ՚ու­զեն ան­մի­ջա­պէս ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն խօ­սիլ, որ­պէս­զի չզա­նա­զա­նուին եւ նմա­նին միւս­նե­րուն։ Ար­դէն ո­րոշ մի­ջոց­նե­րու ձեռ­նար­կած ենք, բայց վերջ­նա­կան ար­դիւն­քը ժա­մա­նա­կի կը կա­րօ­տի։

-Այլ խօս­քով սու­րիա­հա­յու­թիւ­նը հայ­կա­կան մի­ջա­վայ­րի մէջ ըլ­լա­լով պէտք չէ հրա­ժա­րի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նէն։ Միա­ժա­մա­նակ ա­տի­կա կ՚են­թադ­րէ, որ պե­տու­թիւ­նը պէտք է քա­ղա­քա­կան կամք ցու­ցա­բե­րէ եւ կա­րե­նայ դպրո­ցա­կան ծրա­գրե­րու մէջ ընդգր­կել ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սու­ցու­մը։ Ի՞նչ կար­ծիք ու­նիք այս հար­ցին կա­պակ­ցու­թեամբ։

-Պէտք է ը­սել որ ժո­ղո­վուր­դը ընդ­հան­րա­պէս գրկա­բաց կ՚ըն­դու­նի իր հայ­րե­նա­կից­նե­րը եւ մա­նա­ւա՛նդ Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թիւ­նը կը փոր­ձէ ա­նոնց հար­ցե­րուն լու­ծում­ներ գտնել։ Սա­կայն այս բո­լո­րէն ա­ռաջ, նախ պէտք է փո­խուի մտայ­նու­թիւ­նը ա՛յն մար­դոց, ո­րոնց հա­մա­ձայն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը հա­յե­րէն չէ…, իսկ ա­տոր հա­մար հրա­մա­յա­կան են պե­տա­կան մի­ջոց­նե­րը եւ պե­տու­թեան ե­րաշ­խի­քը։ Օ­րի­նակ՝ հե­տե­ւե­լով Սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան կայ­քէ­ջի օ­րի­նա­կին, այլ նա­խա­րա­րու­թիւն­ներ ալ կրնան ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը ընդգր­կել ի­րենց ցան­ցին մէջ, ինչ­պէս՝ Ար­դա­րա­դա­տու­թեան կամ Ֆի­նանս­նե­րու նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց կայ­քէ­ջե­րէն տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը քա­ղեն սու­րիա­հա­յե­րը։

-Ի՞նչ կ՚ը­սէիք «2115» ծրագ­րին կա­պակ­ցու­թեամբ։

-Զե­կոյ­ցը շու­տով լոյս պի­տի տես­նէ։ Եր­կու ծրա­գր­­եր, ո­րոնք մէջ­բե­րուե­ցան ժո­ղո­վին ըն­թաց­քին, ար­դէն ի­րա­գոր­ծուե­ցան. ա­ռա­ջի­նը՝ ճար­տա­րա­գի­տու­թիւ­նը եւ հա­յե­րէ­նի մեր­ձե­ցու­մը «Թու­մօ»ի հետ կազ­մա­կեր­պուած ժո­ղո­վին նիւթն էր եւ երկ­րոր­դը՝ Սեպ­տեմ­բեր 21-22-ին «Դաս­տիա­րակ­չա­կան նո­րա­րա­րու­թիւն­ներ»ուն նուի­րուած գի­տա­ժո­ղո­վը, որ կը վե­րա­բե­րի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սուց­ման ար­դիա­կա­նաց­ման հար­ցին։

-Ան­ցեալ տա­րի Փոր­թու­գա­լի մէջ հայ­կա­կան մշա­կու­թա­յին շա­բաթ մը կազ­մա­կեր­պուե­ցաւ։ Ար­դեօք այդ ծրա­գի­րը շա­րու­նա­կու­թիւն պի­տի ու­նե­նա՞յ։

-Այդ ծրա­գի­րը եր­կա­մեայ բնոյթ պի­տի կրէ, ո­րով­հե­տեւ հսկա­յա­կան աշ­խա­տանք մըն է։ Հե­տե­ւա­բար 2016 Յու­նիս-Յու­լիս ա­միս­նե­րուն դար­ձեալ պի­տի կազ­մա­կեր­պենք մշա­կու­թա­յին շա­բաթ մը, որ նա­խոր­դէն քիչ մը տար­բեր պի­տի ըլ­լայ։ Ձեռ­նար­կը պի­տի կա­յա­նայ «Կիւլ­պէն­կեան»ի պար­տէզ­նե­րուն մէջ եւ շեշ­տը պի­տի դրուի ե­րի­տա­սար­դու­թեան եւ նո­րա­գոյն մշա­կոյթ­նե­րու վրայ, ուր հան­րու­թեան պի­տի ներ­կա­յա­ցուին հայ­կա­կան մշա­կոյ­թի տար­բեր ե­րես­նե­րը (ե­րաժշ­տու­թիւն, գրա­կա­նու­թիւն, դա­սա­կան պար, սի­նե­մա, ին­չու չէ նաեւ հայ­կա­կան ճա­շա­տե­սակ­ներ, ե­ւայլն)։

«Կիւլ­պէն­կեան»ը որ­պէս Սփիւռ­քի մէջ հիմ­նուած կազ­մա­կեր­պու­թիւն, ա­մէն ջանք կը թա­փէ, որ­պէս­զի Սփիւռ­քը կա­րե­նայ իր ինք­նու­թիւ­նը պահ­պա­նել։ Այս է մեր գե­րա­գոյն նպա­տա­կը։