ԱՅՍՕՐ Ի՞ՆՉ ՏՕՆ Է

Հան­րա­կառք բարձ­րա­ցայ ու ա­հա տուն կ՚եր­թամ: Լաւ է ա­զատ տեղ մը կայ, կը նստիմ գո­նէ, թէեւ այդ­քան ալ հե­ռու չէ տունս, բայց կար­ծես յոգ­նե­ցայ ոտ­քի կե­նա­լէն, այս­պէս խոր­հե­լով, ժպտե­լով, գո­հա­ցած ու ե­կե­ղեց­ւոյ շա­րա­կան­նե­րէն յա­գե­ցած նստայ հան­րա­կառ­քի ա­զատ նստա­րա­նին վրայ: Բայց ա­հա, չար սա­տա­նան կար­ծես իր գոր­ծը պի­տի տես­նէ, զիս ժպտուն տես­նել չի սի­րեր կ­­՚ե­րե­ւի. կողքս նստած մի­ջին տա­րի­քի տղա­մարդ մը, ձեռ­քիս ծաղ­կեպ­սակն ու փուն­ջը տես­նե­լով կը հարց­նէ.

-Այ­սօր ի՞նչ տօն է:

Հար­ցում մը, որ պա­րոյկ­ներ կը շա­րէ մտքիս մէջ: Խոր­հուրդ­նե­րը զի­րար կը հրմշտկեն ու մէ­կիկ-մէ­կիկ կ­­՚ու­զեն հաս­նիլ մեկ­նա­բա­նու­թիւն­նե­րու: Ա՛յ մարդ, ին­չու այ­լակ­րօ՞ն ես, որ չես գի­տեր այ­սօ­րուան ինչ տօն ըլ­լա­լը, մեր մօտ ա­րաբ­նե­րը գի­տէին ու կը շնոր­հա­ւո­րէին ալ մեզ եր­բեմն: Դուն հա՛յ ես, հա՛յ: Կը խոր­հիմ, բայց չեմ խօ­սիր ու հարց­ներ, կրնայ ըլ­լալ որ ե­թէ հարց­նեմ վէ­ճի մը ա­ռիթ ստեղ­ծուի, որ եր­բեք չեմ փա­փա­քիր պատ­ճառ դառ­նալ ա­նոր, կամ նոյ­նիսկ ա­նոր մա­սին մտա­ծելն անհ­նար է: Բայց կ­­՚ե­ռամ ներ­քուստ, կը վրդո­վիմ, ի՞նչ ը­նեմ...:

Հան­դար­տէ՛, Ա­նի, քե­զի ի՞նչ, մար­դը գի­նով է կ­­՚ե­րե­ւի ու օ­րը կորսն­ցու­ցեր է խմիչ­քին իշ­խող ազ­դե­ցու­թեան տակ, կ­­՚ը­սէ ներ­քին խա­ղա­ղեց­նել ջա­նա­ցող ձայն մը: Կը նա­յիմ մար­դուն, այն­պէս մը կը զննեմ զինք, որ չնկա­տէ ան: Ո՛չ, խմած չ­­՚ե­րե­ւիր, ե­թէ այն­պէս ըլ­լար խմիչ­քին հո­տը հե­ռուէն ար­դէն կը նկա­տուէր ու հան­րա­կառ­քին կլի­ման կ­­՚ա­պա­կա­նէր, յա­ճախ նկա­տած եմ այդ «բոյ­րը» հան­րա­կառ­քե­րուն մէջ, բայց այս մար­դը կողքս նստած է ու խօ­սե­ցաւ ալ հետս, ոչ հոտ նկա­տե­ցի, ոչ ալ անբ­նա­կան շեշտ մը իր ձայ­նին ե­լե­ւէջ­նե­րէն: Շատ ալ հա­ւա­սա­րակշ­ռուած մարդ մը կ՚ե­րե­ւի:

Ա­յո, ին­ծի ի՞նչ, կը խոր­հիմ ու կը փոր­ձեմ վե­րա­դառ­նալ քիչ ա­ռա­ջուան վի­ճա­կիս: Դուր­սը՝ խուռ­նե­րամ բազ­մու­թիւն: Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ ե­կե­ղեց­ւոյ գե­ղե­ցիկ աս­տի­ճա­նա­պատ մուտ­քին վրայ մարդ կը վխտայ: Աս­տի­ճան­նե­րուն եր­կու կող­մե­րը զար­դա­րուն ծաղ­կեպ­սակ­ներ, գոյնզ­գոյն տե­րեւ­ներ ու դաշ­տա­յին բոյ­սե­րու փնջիկ­ներ, ցո­րե­նի ո­րա­ներ, ձնծա­ղիկ­ներ, վար­դեր, շու­շան­ներ, կա­կաչ­ներ, մա­նի­շակ­ներ փունջ-փունջ գոյ­ներ թա­փած են աս­տի­ճան­նե­րուն վրայ: «Հա­րիւր դրամ, քու­րօ ճան, ա­րի տա­մ», կը կան­չէ կա­նու­խէն գիւ­ղէն ե­կած կին մը իր վա­ճա­ռած փնջի­կը ձեռ­քը առ­նե­լով: «Մո­մը քսան դրա­մի կը վա­ճա­ռեմ, ե­կե­ղե­ցին վաթ­սուն դրամ է», մո­մե­րու խուր­ձը ձեռ­քը բռնած կը կան­չէ ու­րիշ կին մը: Ձի­թե­նեաց տե­րեւ­ներ չկան հոս, այլ դա­լար տե­րեւ­նե­րով, դաշ­տա­յին ծա­ղիկ­նե­րով զար­դա­րուած պսակ­ներ կը վա-­ճա­ռուին Ծաղ­կա­զար­դին որ­պէս խորհր­դա­նիշ: Բայց կը վա­ճա­ռուին բո­լո­րը, հոգ չէ թէ գի­նը սուղ է կամ՝ ոչ, այս վա­ճա­ռող­նե­րուն հա­մար ալ այ­սօ­րը տօ՞ն է ար­դեօք, թե­րեւս ա­յո, շա­հի տե­սան­կիւ­նէն դի­տուած:

Աս­տի­ճան­նե­րուն վրայ մար­դիկ խումբ-խումբ կ­­՚ել­լեն ու կ­­՚իջ­նեն, բջջա­յին­նե­րը գոր­ծի լծուած կը նկա­րեն հա կը նկա­րեն: Սու­րիա­հա­յե­րը կը զա­նա­զա­նուին ի­րենց մա­նուկ­նե­րուն ձեռ­քի զար­դա­րուն մո­մե­րով, հոս չկայ այս սո­վո­րու­թիւ­նը կար­ծես: Տօն է մա­նուկ­նե­րու ցնծու­թեան:

Հան­րա­կառ­քը կը քա­լէ: Աչ­քիս ծայ­րով դեռ կը գող­նամ մար­դուն ուղ­ղուած հա­յեացք­ներ: Հե­տաքրք­րու­թիւ­նը զիս հան­գիստ չի ձգեր: Խո­հուն նա­յուած­քով մար­դը կը դի­տէ հան­րա­կառ­քէն դուրս. «Ծաղ­կա­զա՞րդն ալ հա­սել է», կը մռմռայ քի­թին տա­կէն: Շատ խո­րե­րէն ե­կող հնչիւն­ներ են լսած­ներս, մար­դուն սպի­նե­րը բոր­բո­քեց­նող հնչիւն­ներ, ո՞վ գի­տէ ի՞նչ մտա­հո­գու­թիւն ու­նի ան: Չքա­ւո՞ր է ար­դեօք ու կը խոր­հի զա­ւակ­նե­րուն նոր զգես­նե­րու գու­մա­րը չու­նե­նա­լուն մա­սին: Ա­ռան­ձի՞ն է թե­րեւս ու կը խոր­հի կեան­քի ա­րա­գըն­թաց քայ­լե­րուն հետ իր տա­րի­քի յա­ռա­ջաց­ման ու ա­ռան­ձին ծե­րու­թիւ­նը կ՚ու­րուագ­ծուի ա­նոր մտա­հո­րի­զո­նին մէջ...:

Հան­րա­կառ­քը կը սու­րայ, կան­գառ­նե­րուն մօտ կը կե­նայ ու նոր յա­ճա­խորդ­ներ կ­­՚ըն­դու­նի, մա­նուկ­ներ ծաղ­կեպ­սա­կը գլուխ­նին դրած, ե­րի­տա­սարդ­ներ, ծե­րու­նի­ներ կը բարձ-­րա­նան ու կը տե­ղա­ւո­րուին իջ­նող­նե­րուն նստա­րան­նե­րուն վրայ: Հան­րա­կառ­քը դար­ձեալ կը սու­րայ ճեղ­քե­լով փո­ղոց­ներ ու պո­ղո­տա­ներ: Կը գծագ­րուին շէն­քե­րը հե­ռուէն ու ա­րագ յստա­կա­ցում մը կը յա­ջոր­դէ, ա­պա՝ ան­հե­տա­ցում մը, այս­պէս շէն­քե­րու շա­րան­նե­րը կը մօ­տե­նան ու կ­­՚ան­հե­տա­նան, ա­րագ, շատ ա­րագ, եր­բեմն աննշ­մար, ա­րա­գըն­թաց կեան­քի մի­ջո­ցին աննշ­մար ա­ռի­թի մը նման, որ կրնայ ան­հա­տին ամ­բողջ կեան­քի ու­ղին փո­խել, բա­րե­լա­ւել թե­րեւս, բայց անն­կատ կ՚անց­նի ու կ­­՚եր­թայ, որ­սոր­դին կար­թին կախուած, բայց փա­խած որ­սի մը նման:

Հա­սած եմ ար­դէն տանս մօ­տա­կայ կան­գա­ռը: Կ­­՚իջ­նեմ մար­դուն նա­յուածք մըն ալ նե­տե­լով, որ կը շա­րու­նա­կէ խո­հուն հա­յեաց­քը սե­ւե­ռել հե­ռու­նե­րը, տես­նել չե­րեւ­ցա­ծը, ու մին­չեւ տուն կ­­՚ար­ձա­գան­գէ մտքիս մէջ իր ձայ­նը՝ «այ­սօր ի՞նչ տօն է»...: Կը մտնեմ տուն, հե­ռա­տե­սի­լը կը բա­նամ, լու­րե­րու հա­ղոր­դում կը սփռուի՝ զո­հե­րու պատ­կեր­ներ, մա­նուկ­ներ, կի­ներ, ե­րի­տա­սարդ­ներ, պայ­թու­մի ձայն..., ե­կե­ղե­ցի, խո­րան, ո՞ւր է այս, կը խոր­հիմ, նո­րէ՞ն պայ­թում, նո­րէ՞ն զոհ, այդ ալ ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ ու այ­սօ՞ր, այս ի՞նչ ան­մարդ­կայ­նու­թիւն է, բազ­մա­թիւ են զո­հե­րը, ափ­սոս, հա­զար ափ­սոս...:

Կ­­՚ի­մա­նամ, որ Ե­գիպ­տո­սի մէջ ե­կե­ղե­ցի­նե­րը ռմբա­կո­ծուած են ու ա­հա­գին զո­հեր ու վի­րա­ւոր­ներ կան: Մար­դուն ձայ­նը տա­կա­ւին կ­­՚ար­ձա­գան­գէ լսո­ղու­թեանս մէջ. ի­րա­պէս, այ­սօր ի՞նչ տօն է այս հէգ զո­հե­րուն հա­մար:

Ա­ՆԻ ԲՐԴՈ­ՅԵԱՆ-ՂԱԶ­ԱՐԵԱՆ