ՀԱՅԵՐՈՒՆ ԲԵՐԱԾ ՆՊԱՍՏԸ՝ ՍՈՒՐԻՈՅ ԵՒ ՄԱՆԱՒԱՆԴ ՀԱԼԷՊ ՔԱՂԱՔԻՆ

Հայերը առաջինն են, որոնք արդի բժշկութեան եւ վիրահատութեան հիմքը դրած են Սուրիոյ մէջ։

Հայերը քաղաքակրթական մեծ դեր ունին Սուրիոյ բժշկական, գիտական, կրթական, ճարտարապետական, շինարարական եւ վաճառականական զարթօնքին մէջ։

Հայերը առաջինն են, որոնք Սուրիոյ մէջ փենիսիլինը օգտագործած են։

Հայերը առաջինն են, որոնք Սուրիոյ մէջ արդիական հիւանդանոց հիմնած են։

Հայերը առաջինն են, որոնք Սուրիոյ մէջ դեղագործական վարժարան հիմնած են։

Հալէպի մէջ առաջին հարիւր դեղարանները հայերունն են։

Քսաներորդ դարու առաջին կիսուն, նկատառելի է, որ Հալէպի բժիշկներուն, դեղագործներուն եւ հիւանդապահներուն մեծ մասը հայեր էին, եւ անոնք մեծ դեր ունեցած են Սուրիոյ մէջ առողջապահական ոլորտին մակարդակը բարձացնելու, բաղդատած միւս ոլորտներուն։

ՀԱԼԷՊԻ ԱՌԱՋԻՆ ԲԺԻՇԿՆԵՐԷՆ

Մարմինի բժիշկներ.

1) Ասատուր Ալթունեան (Ֆարուք փողոց)։ Բժիշկ Ալթունեանը, առաջինն է, որ Հալէպի մէջ հիմը դրած է արդիական բժշկութեան եւ վիրահատութեան։ Ան է, որ առաջին անգամ փենիսիլինի գիւտէն ետք՝ 1928-ին, փենիսիլինը Սուրիա բերած ու գործածած է։ Տակաւին, առաջինն է, որ 1896-ին Ռէօնթկէնի ճառագայթներու «X» գործիքը բերած է Հալէպ։ Ինչպէս նաեւ առաջինն է, որ արդիական հիւանդանոց բացած է եւ առաջինն է նաեւ, որ 1927-ին հիւանդապահութեան դպրոց բացած է Հալէպի մէջ։

70 տարիներ շարունակ ծառայած է իր քաղաքին։ Իր գործողութիւններու (վիրահատութեան) սենեակը Միջին Արեւելքի մէջ իր տեսակին մէջ եզակի էր։ Այդ սենեակը իր արձանագրութիւններուն մէջ կը կրէ 21180 գործողութիւն (վիրահատութիւն), որ Բժիշկ Ալթունեանը կատարած է։ Բուժած է 99628 հիւանդներ։

Բժիշկ Ասատուր Ալթունեանը իր առաջին հիւանդանոցը բացած է 1907-ին, «Ալ Աքապա» թաղամասին մէջ։ Ապա սկսած է «Ալթունեան» արդիական հիւանդանոցի շինութեան, «Օկարիթ» շարժանկարի սրահին մօտ (փլցուած 90-ականներուն), որ աւարտած է 1911-ին։ Հիւանդնաոցը բաղկացած է երեք յարկերէ։ Այդ ժամանակուան ամենէն արդի գործիքները ունեցած է, ինչպէս նաեւ պահեստի բաժին, տարրալուծարան, դեղարան եւ մանրադիտական քննութեան բաժին։

30-ականներուն, տարրալուծարանը նը-պաստած է գիտական մասնագիտական փնտռտուքներու նպատակներու իրագործման՝ Միացեալ ազգերու հովանաւորութեամբ։ 60-ականներուն հիւանդանոցը վերածուած է «Ալ Հըքմէ» միջնակարգ վարժարանին։

Հալէպի առաջին Հայ մարմինի բժիշկներէն են նաեւ.

1) Արնէսթ Ալթունեան (Ֆարուք փողոց)։

2) Օկէսթ Յովնանեան (Ֆարուք փողոց)։

3) Գէորգ Դաւիթ Լարեան (Ֆարուք փողոց)։

4) Յակոբ Գազազեան (Ֆարուք փողոց)։

5) Վրոյր Մինասեան (Ֆարուք փողոց)։

6) Գրիգոր Քասիս (Ֆարուք փողոց)։

7) Նորայր Թոփճեան (Ֆարուք փողոց)։

8) Յարութիւն Տէր-Ղազարեան (Ճատէթ ալ Խանտաք)։

9) Հարուն Խաչատուրեան (Պաուապէթ ալ Քասապ)։

10) Միհրան Պապիկեան (Պաուապէթ ալ Քասապ)։

11) Յակոբ Չաքրեան (Պաուապէթ ալ Քասապ)։

12) Յովհաննէս Յակոբեան (Պաուապէթ ալ Քասապ)։

13) Կարապետ Քիլաճեան (Պաուապէթ ալ Քասապ)։

14) Ալպէռ Տայեան (Պաուապէթ ալ Քասապ)։

15) Յակոբ Ճսուրեան (Ալ Պոսթա)։

16) Ֆրանսուս Շրաֆեան (Ալ Մընշիէ)։

17) Տիգրան Թըֆէնկճի (Ալ Մընշիէ)։

18) Լեւոն Փափազեան (Ալ Թալ փողոց)։

19) Ատուր Գարամանուկեան (Ալ Թալ փողոց)։

20) Էմմանուէլ Յովակիմեան (Ալ Նայալ փողոց)։

21) Անթուն Յովակիմեան (Ալ Նայալ փողոց)։

22) Յովհաննէս Հըրշտֆեան (Ալ Նայալ փողոց)։

23) Օսվալտ Հըրշտֆեան (Ալ Նայալ փողոց)։

24) Զարեհ Արսլանեան (Ալ Նայալ փողոց)։

25) Հայկազուն Լուսինեան (Սըլէյմանիէ)։

26) Յակոբ Գասապեան (Սըլէյմանիէ)։

27) Աբգար Սլաթիա (Պապ ալ Ֆարաճ)։

28) Արսլան Արսլանեան (Համամ ալ Թալ)։

29) Խաչիկ Պօղոսեան (Համամ ալ Թալ)։

30) Ասատուր Գոնյալեան (Համամ ալ Թալ)։

31) Արմենակ Աբօ Հայաթեան (Համամ ալ Թալ)։

32) Կարապետ Գըպըլճեան (Քասթալ ալ Հաճարին)։

33) Սուրէն Չամիչեան (Քասթալ ալ Հաճարին)։

34) Սալիմ Գույումճի (Ճամիլիէ)։

35) Յովհաննէս Գաթարճեան (Ճամիլիէ)։

36) Սամուէլ Մկըրհըպալ։

Հալէպի առաջին հայ ակնաբոյժներէն.

1) Աւետիս Ճէպէճեան (Ճատէթ ալ Խանտաք)։

2) Լուտեր Ճէպէճեան (Ճատէթ ալ Խանտաք)։

3) Լուտեր Չամիչեան (Քասթալ ալ Հաճարին)։

4) Ռոպէրթ Ճէպէճեան։

Հալէպի առաջին հայ ատամնաբոյժներէն.

1) Արթին Չամիչեան։

2) Յարութիւն Նազարեան։

3) Իսքանտար Յակոբեան։

4) Յովհաննէս Գարամանուկեան։

5) Զաւէն Րոպեան։

6) Յովսէփ Չամիչեան։

7) Ճորճ Պայրամեան։

8) Յակոբ Գազանճեան։

9) Ստեփան Թոսեան։

10) Յովհաննէս Թաշճեան։

11) Աւետիս Քէլէշեան։

12) Նիկողոս Գուլաճեան։

13) Յովհան Չաքմաքճեան։

14) Միհրան Քրարճեան։

15) Բիւզանդ Արեւեան։

16) Միհրան Մակարեան։

17) Ճորճ Չամիչեան։

Հալէպի առաջին հայ դեղագործներէն.

1) Սողոմոն Արոյեան (Ալ Մարքազ դեղարան)։

2) Թէոտոր Եորտան (Հալէպ դեղարան)։

3) Յովհաննէս Փափազեան, Յակոբ Նազարեան (Նազարեան դեղարան)։

4) Սարգիս Ներսէսեան (Ալ Աֆրանսիա դեղարան)։

5) Երուանդ Փափազեան (Ալ Իիթիմատ դեղարան)։

6) Սարգիս Սէլեան (Ալ Ֆաճր դեղարան)։

7) Կիրակոս Քահքէճեան (Ալ Հուրիէ դեղարան)։

8) Յովսէփ Սեդրակ (Եւրոպա դեղարան)։

9) Յովսէփ Քալխեան (Ալ Ազիզիէ Ճըտէյտէ դեղարան)։

10) Նաբոլիոն Խաչատուրեան (Ալ Ուաթան դեղարան)։

11) Մանուէլ Գզըրեան, Սաաիտ Ալ Շաապանի (Ալ Շաապանի դեղարան)։

12) Գրիգոր Ճիլճիլեան (Ճիլճիլեան դեղարան)։

13) Հրանդ Սարատարեան, Վազգէն Սէլեան (Ալ Ֆաճր դեղարան)։

14) Զաւէն Մաթոսեան (Ճըգճեան դեղարան)։

15) Արթին Գուաֆեան, Իհսան Տմիրս (Ալ Սահա դեղարան)։

16) Իսքանտար Պայրամեան (Ալ Հայաթ դեղարան)։

Մանկաբարձներ (դայեակներ).

1) Քուրճի Իշխանեան (Թէլէֆոն Հաուաի)։

2) Տոտօ Տէրճեան (Ալ Խանտաք)։

3) Ալմաստ Տամրքեան (Զուգագ ալ Զահր)։

4) Եվենկ Չոլքմալուքեան (Թէլէֆոն Հաուաի)։

5) Վերժին Արսլանեան (Թուրապ ալ Ղուրապա թաղամաս)։

6) Աննա Միրագեան (Ալ Նայալ թաղամաս)։

7) Պէրժիթ Գազանճեան (Ալ Ազիզիէ)։

8) Անտրին Խաչատուրեան ( Ալ Միտան-Նոր Գիւղ)։

9) Լուսնթագ Խաչատուրեան։

10) Շաքէ Գասապեան (Ալ Միտան-Նոր Գիւղ)։

11) Ալմաստ Քուրքեան (Ալ Թալ)։

12) Արաքսի Ֆուքասեան (Ալ Միտան-Նոր Գիւղ)։

13) Մաքրուհի Քէշիշեան (Բնակութեան վայրը անյայտ)։

14) Ուահիտա Մաքճեան (Ալ Միտան-Նոր Գիւղ)։

15) Ովսաննա Մարտիրոս Գարամզեան (Քասթալ ալ Հարամի)։

16) Մարի Մատլէն Նազարեան (Կիւլպէնկեան հիւանդանոց)։

17) Նոքէր Արսունսեան (Քատա ալ Պապ)։

18) Արուսեակ Թոփճեան (Կիւլպէնկեան հիւանդանոց)։

19) Արմինէ Քէշիշեան (Ալ Հազազէ)։

20) Քաթրին Գալճեան (Ալ Միտան-Նոր Գիւղ)։

21) Մալքէ Աքըլեան (Պըսթան ալ Պաշա)։

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

Վաղարշապատ