ՍՆԱՆ­ԿԱ­ՑԱԾ ԹԵԿ­ՆԱ­ԾՈՒ­ՆԵՐ

Մէկ տա­րիէ ի վեր Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու նա­խա­գա­հա­կան թեկ­նա­ծու­թեան պայ­քա­րը կը շա­րու­նա­կուի հե­ռա­տե­սի­լի եւ լրա­տուա­կան զա­նա­զան մի­ջոցնե­րու պաս­տառ­նե­րուն եւ է­ջե­րուն վրայ, զգաստ պա­հե­լով ա­մե­րի­կա­ցին եւ նաեւ մեզ, հա­յերս։ Չեմ գի­տեր ին­չո՞ւ մեզ, պարզ ու ռա­միկ հա­յերս, ո­րով­հե­տեւ ոչ մէկ ա­մե­րի­կա­ցի նա­խա­գահ ա­ռանձ­նա­յա­տուկ գործ նուի­րած է հա­յե­րուն, բա­ցի խոս­տում­նե­րէ։ Բայց եւ այն­պէս, որ­պէս ա­մե­րի­կեան քա­ղա­քա­ցի­ներ, կը հե­տե­ւինք լու­րե­րուն, մէկս հան­րա­պե­տա­կան, միւսս դե­մոկ­րատ, յա­ճախ զի­րար այ­պա­նե­լով կամ յան­դի­մա­նե­լով եւ վեր­ջա­պէս վի­ճա­բա­նե­լով կամ՝ կռուե­լով։ Բայց մե­զի ի՞նչ տար­բե­րու­թիւն, այն­քա՞ն ալ ա­ռաջ­նա­հերթ է այս նիւ­թը ա­ւե­լի քան մեր հայ­րե­նի­քին լու­րե­րը եւ այն­տե­ղի զար­գա­ցում­նե­րը։ Սա­կայն, այս­տեղ կրկին կը հա­կակշ­ռէ մեր միտ­քին մէջ ա­մե­րի­կեան քա­ղա­քա­ցիու­թեան պատ­կա­նե­լիու­թիւ­նը, ուր կ՚ապ­րինք եւ շատ հա­ւա­նա­բար, ուղ­ղա­կի կամ ա­նուղ­ղա­կիօ­րէն ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­նայ մեր կեան­քի ըն­թաց­քին վրայ։ Ուս­տի, պահ մը քննար­կենք նա­խա­գա­հա­կան եր­կու թեկ­նա­ծու­նե­րուն ան­հա­տա­կան, բա­րո­յա­կան, քա­ղա­քա­կան, ղե­կա­վար­ման եւ այլ կա­րո­ղու­թիւն­նե­րը, որ­մէ ետք ե­թէ յա­ջո­ղինք, կը կա­րե­նանք գա­ղա­փար մը կազ­մել ի­րենց ար­ժա­նիք­նե­րուն մա­սին։ Դե­մոկ­րատ կու­սակ­ցու­թեան թեկ­նա­ծուն՝ Հի­լը­րի Քլին­թը­նը, նախ­կին ա­ռա­ջին տի­կինն է՝ իր ա­մուս­նոյն Պիլ Քլին­թը­նի նա­խա­գա­հու­թեան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին (1993-2001), նախ­կին ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար՝ 2009-2013 եւ Նիւ Եոր­քի շրջա­նի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, որ այժմ կը պայ­քա­րի հան­րա­պե­տա­կան թեկ­նա­ծու, ա­զատ գոր­ծա­րար եւ մե­ծա­հա­րուստ մի­լիա­ռա­տէր Տա­նըլտ Թրամ­փի դէմ, ԱՄՆ-ի նա­խա­գա­հա­կան պաշ­տօ­նին հա­մար։

Ըն­թեր­ցո­ղին նե­րո­ղամ­տու­թիւ­նը պի­տի հայ­ցեմ, ե­թէ զինք վի­րա­ւո­րած ըլ­լամ ներ­քո­յի­շեալ տուեալ­նե­րովս, ո­րոնք յե­րիւ­րուած չեն, եւ ոչ ալ իմ ան­հա­տա­կան կար­ծիքն են։ Սոյն տուեալ­նե­րը քաղուած են գրա­ւոր մա­մու­լէն, ար­խիւ­նե­րէ եւ տե­սա­ժա­պա­ւէն­նե­րէ։

Տի­կին Քլին­թըն ու­նե­ցած է քա­ղա­քա­կան հա­րուստ փոր­ձա­ռու­թիւն։ Ան Ար­քըն­սաս նա­հան­գին մէջ, 1975 թուա­կա­նէն սկսեալ զբա­ղած է ի­րա­ւա­բա­նա­կան ա­պա՝ քա­ղա­քա­կան գոր­ծու­նէու­թիւն­նե­րով, իր ա­մուս­նոյն, Պիլ Քլին­թը­նի հետ, եւ մին­չեւ այ­սօր։ Ու­նի զօ­րա­ւոր ան­հա­տա­կա­նու­թիւն շրջա­պա­տին եւ իր ըն­տա­նի­քին հան­դէպ։ Ու­նի հա­րուստ փոր­ձա­ռու­թիւն քա­ղա­քա­կան մար­զե­րուն մէջ, հա­կա­ռակ ա­մուս­նոյն գար­տու­ղի ար­կա­ծախնդ­րու­թիւն­նե­րուն։ Պա­րա­գայ մը, որ յա­ճախ զինք մատ­նած է ա­նել պա­րա­գա­նե­րու։ Իր «ա­ռա­ջին տի­կին»ի տա­րի­նե­րուն, ե­ղած է ա­մուս­նոյն ուղ­ղոր­դը կարգ մը հա­կա­սա­կան հար­ցե­րու մէջ, ո­րոնց­մէ նշա­նա­ւոր­նե­րէն ե­ղած են Foster Care-ը, Adoption-ը, կարգ մը նա­խա­գա­հա­կան նե­րում­ներ եւ դա­տա­կան հար­ցեր։ Իսկ մին­չեւ իր ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան պաշ­տօ­նին ա­ւար­տը, ան ու­նե­ցած է հա­կա­սա­կան այլ հար­ցեր, ինչ­պէս՝ Աֆ­ղա­նիս­տա­նի եւ Ի­րա­քի ներ­խուժ­ման, Ա­րա­բա­կան Գար­նան, Լի­պիոյ գայ­թակ­ղու­թեան եւ Ի­րա­նի հիւ­լէա­կան ու­ժի կան­խար­գիլ­ման հար­ցե­րը, մին­չեւ իր նա­խա­գա­հա­կան թեկ­նա­ծու­թեան ար­շա­ւը։ Իր ա­մուս­նոյն հետ ու­նին «Քլին­թըն Ֆաուն­տէյ­շը­ն»ը, որ ըստ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն, կը ծա­ռա­յէ բա­րե­սի­րա­կան նպա­տակ­նե­րու։ Դե­մոկ­րա­տա­կան հա­մա­գու­մա­րէն ետք փսփսուք­ներ տա­րա­ծուած են ա­նոր ա­ռող­ջա­կան վի­ճա­կին վե­րա­բե­րեալ, ո­րոնք հան­րա­պե­տա­կան­նե­րուն խծբծան­քին ա­ռար­կայ դար­ձած են։

Կը պաշտ­պա­նէ միա­սե­ռա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը, կի­նե­րու ի­րա­ւունք­նե­րը, ժո­ղովր­դա­յին ա­ռող­ջա­պա­հա­կան ա­պա­հո­վու­թիւ­նը, ծնո­ղա­կան ար­ձա­կուր­դը, հա­մաշ­խար­հա­յին նա­խադպրո­ցա­կան ձրի հո­գա­տա­րու­թիւ­նը, կողմ­նա­կից է հա­մաշ­խար­հայ­նաց­ման, կը խոս­տա­նայ հա­ւա­սա­րու­թիւն եւ օգ­նու­թիւն ըն­ծա­յել փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն եւ ներ­գաղ­թող­նե­րուն, քուէար­կու­թեան նուի­րատուու­թիւն­նե­րու սահ­մա­նում, Նիւ Եոր­քի սա­կա­րա­նի վե­րա­կար­գա­ւո­րում եւ ու­նի նաեւ այլ ծրա­գիր­ներ։

Տա­նըլտ Թրամփ, հան­րա­պե­տա­կան թեկ­նա­ծուն, չու­նի ո­րե­ւէ քա­ղա­քա­կան փոր­ձա­ռու­թիւն։ Ան իր հօր­մէն ժա­ռան­գած է կա­լուա­ծա­յին եւ շի­նա­րա­րա­կան հաս­տա­տու­թիւ­նը, որ իր հմտու­թեամբ զար­գաց­նե­լով զայն, դար­ձած է աշ­խար­հի մե­ծա­հա­րուստ 400 մի­լիա­ռա­տէ­րե­րէն մին։ Ան նշա­նա­ւոր դար­ձած է Էն.Պի.Սի. հե­ռա­տե­սի­լի կա­յա­նի ե­թե­րէն իր յայ­տա­գի­րով եւ հա­մաշ­խար­հա­յին գետ­նի վրայ կը վա­յե­լէ հմուտ գոր­ծա­րա­րի տիտ­ղոս, հա­կա­ռակ ճար­պիկ մի­ջոց­նե­րով ձեր­բա­զա­տուե­լով պար­տա­տէ­րե­րէ։ Իր նա­խա­գա­հա­կան օ­րա­կար­գը ան­զուսպ եւ հա­մար­ձակ կեր­պով կը ներ­կա­յաց­նէ ա­ռանց ո­րե­ւէ զղջու­մի կամ նկա­տու­մի։ Կը սպառ­նայ պատ հիւ­սել Մեք­սի­կա­յի եւ ԱՄՆ-ի սահ­մա­նի եր­կայն­քին, երկ­րէն վա­նել բո­լոր ա­նօ­րէն քա­ղա­քա­ցի­նե­րը, ար­գի­լել ֆա­նա­թիք իս­լամ­նե­րու մուտ­քը, կ՚ա­ռա­ջար­կէ հսկո­ղու­թիւն բա­նեց­նել բո­լոր մզկիթ­նե­րուն վրայ, հա­կա­ռակ է NAFTA-ի եւ TPP-ի, ա­ռեւտ­րա­կան հա­մա­ձայ­նագ­րեր, ո­րոնք ի­րենց ակն­կա­լուած ար­դիւն­քը չեն տուած, կ՚ա­ռա­ջար­կէ դադ­րեց­նել գաղ­թա­կանաց հոս­քը այն եր­կիր­նե­րէն, ո­րոնք սպառ­նա­լիք են Ա­մե­րի­կա­յի։ Վե­րա­նա­յիլ գաղ­թա­կա­նու­թեան եւ ա­ռող­ջա­պա­հա­կան օ­րէնք­նե­րուն, կարգ մը եր­կիր­նե­րու հետ ա­ռեւտ­րա­յին հա­մա­ձայ­նու­թիւն­ներ եւ այլ ծրա­գիր­ներ, ո­րոնք ար­դէն գայ­թակ­ղե­ցու­ցած են իր հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը եւ ոտ­քի հա­նած բնիկ եւ «ճեր­մակ» ա­մե­րի­կա­ցին։

Թրամփ տա­կա­ւին չու­նի հա­մայն հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թեան նե­ցու­կը մին­չեւ այ­սօր, հա­կա­ռակ Քլին­թը­նին, որ կը վա­յե­լէ դե­մոկ­րատ­նե­րուն նե­ցու­կը կարգ մը անն­շան թե­րա­ցում­նե­րով։

Աշ­խար­հի հզօ­րա­գոյն պե­տու­թիւ­նը, այ­սօր աշ­խար­հին կը ներ­կա­յա­նայ վե­րո­յի­շեալ եր­կու թեկ­նա­ծու­նե­րով։ Մէ­կը միւ­սը ստոր­նաց­նե­լով եւ զա­նա­զան գոյնզ­գոյն մակ­դիր­նե­րով եւ ա­ծա­կան­նե­րով զի­րար այ­պա­նե­լով, այս եր­կու թեկ­նա­ծու­նե­րէն մէ­կը պի­տի դառ­նայ Ա­մե­րի­կա­յի յա­ջորդ նա­խա­գա­հը։

Ու­րիշ մէ­կը չկա՞ր։

ՅԱ­ԿՈԲ ՄԱՐ­ՏԻ­ՐՈ­ՍԵԱՆ

«Նոր Օր», Լոս Ան­ճե­լըս