ՄԱՐԴ՝ ՍԱ ԱՆ­ԾԱ­ՆՕ­ԹԸ

Որ­քան ալ խօ­սինք, խորհր­դա­ծենք իր մա­սին, մար­դը իր ամ­բող­ջու­թեամբ միշտ «ան­ծա­նօթ» մըն է, այն­քան ան­ծա­նօթ, որ ա­մե­նէն ա­ւե­լի ինքն ի­րեն ան­ծա­նօթ է, օ­տար մը կար­ծես՝ մարդս իր մէջ։ Այս ճա­նա­չու­մի պա­կա­սը բնա­կան է, քա­նի որ մարդ ըստ էու­թեան ե­րեք տար­բեր վի­ճակ­նե­րու միա­ցումն է՝ նիւթ, այ­սինքն մար­մին, հո­գի եւ միտք։ Եւ այս բո­լո­րը ճանչ­նալ, ա­նոնց ե­րե­քին ալ ծա­նօ­թա­նալ կա­րե­լի չէ։ Ֆի­զի­քա­կան մար­դը ինք նոյ­նիսկ ինք­զինք չի կրնար ճանչ­նալ՝ ո՞վ ծա­նօ­թա­ցած է իր մարմ­նա­կան սրտին եւ կամ ու­րիշ մէկ ներ­քին գոր­ծա­րա­նին՝ կար­ծես օ­տար­ներ են ար­տա­քին մար­դը՝ ներ­քին մար­դուն։

Մարդ ա­ւե­լի եւս օ­տար է ի­րեն՝ հո­գե­ւոր ե­րե­սով. մարդ օ­տար է իր հո­գիին, ան ալ կար­ծես «ան­ծա­նօթ» մըն է մար­դուս բա­րո­յա­կան էու­թեան մէջ։

 Հա­պա ի՞նչ կա­րե­լի է ը­սել մտքի մա­սին. ան ալ «ան­ծա­նօթ» մըն է ինքն ի­րեն։ Ը­սէ՛ք, սի­րե­լի­նե՜ր, ո՞վ կրնայ իր միտ­քը ճանչ­նալ, խել­քը, մտա­ծո­ղու­թիւ­նը, գի­տե­լիք­նե­րը, ա­նոնց գոր­ծե­լա­կեր­պը՝ բո­լո­րո­վին ան­ծա­նօթ­ներ են, հա­զիւ ըմբռ­նե­լի կամ հասկ­նա­լի։ Եւ բո­լոր այս ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը ցոյց կու տան՝ թէ մարդ, ո՛չ միայն իր նման­նե­րուն, մեր­ձա­ւոր­նե­րուն, այլ մա­նա­ւանդ ինքն ի­րեն ան­ծա­նօթ է եւ մա­նա­ւանդ օ­տա՛ր։ Բայց այս ի­րա­կա­նու­թիւ­նը պէտք չէ յու­սալ­քէ մեզ, տա­կաւ պէտք է ճանչ­նանք, աշ­խա­տինք ծա­նօ­թա­նալ նախ մենք մե­զի, մեր ներ­քին մար­դուն՝ «Ես»ին հետ, ներ­հա­յե­ցո­ղու­թեամբ, ինք­նա­ճա­նա­չու­թեամբ եւ յե­տոյ մեր շուր­ջին­նե­րուն հետ, մեր մեր­ձա­ւոր­նե­րուն հետ ծա­նօ­թա­նալ փոր­ձենք, եւ ճանչ­նանք զա­նոնք։ Պահ մը խոր­հինք, ան­կեղ­ծու­թեամբ, պար­զա­միտ կեր­պով հարց­նենք մենք մե­զի, մենք ո՞ր­քան կը ճանչ­նանք մեր նե­րաշ­խար­հը։

Յե­տոյ դի­տենք մեր շուր­ջը՝ մեր մեր­ձա­ւոր­նե­րը, մեր բա­րե­կամ­նե­րը, մեր մտե­րիմ­նե­րը, եւ հարց­նենք. ո՞ր­քան կը ճանչ­նանք զա­նոնք։ Սի­րե­լի՜­ներ, մարդս երբ ան­ծա­նօթ է ինքն ի­րեն, հա­պա կա­րե­լի՞ է որ կա­տա­րե­լա­պէս ճանչ­նայ ու­րի­շը, եւ դար­ձեալ երբ մարդ ինք իր ներ­քի­նը չի ճանչ­նար, այ­լա­պէս ու­րի­շին ներ­քին աշ­խար­հը ինչ­պէ՞ս կրնայ ճանչ­նալ, մա­նա­ւանդ որ ընդ­հան­րա­պէս մար­դիկ չեն այն­պէս, կամ ա­ւե­լի ճիշդ՝ չեն ե­րե­ւիր այն­պէս, ինչ­պէս որ են։ Դժուար է ճանչ­նալ մար­դը՝ սա ան­ծա­նօ­թը, թէ՛ ար­տաք­նա­պէս, թէ՛ ներք­նա­պէս…։

Ի՞նչ է մար­դը ու­րեմն։ Ո՞վ եմ ես։

Մարդ, էա­պէս ո­չին­չէն ստեղ­ծուած ա­րա­րած մըն է՝ ճանչ­նա­լու զինք ստեղ­ծո­ղը, եւ թե­րեւս ստեղ­ծուած է որ­պէս­զի Ա­րա­րի­չը ճանչ­նայ եւ Ա­րա­րի­չը ստեղ­ծած է մար­դը՝ որ­պէս­զի զԻնք յայտ­նէ ա­նոր։ Եւ ե­թէ չստեղ­ծուէր մար­դը, Աս­տուած ո­րո՞ւ պի­տի յայտ­նէր Ինք­զինք, Աս­տուած ո­րո՞ւ Աս­տուա­ծը, ո­րո՞ւ Ա­րա­րի­չը պի­տի ըլ­լար։ Ու­րեմն կ՚ե­րե­ւի, թէ ճանչ­նալ պէտք է՝ ճանչ­ցուե­լու հա­մար, ծա­նօթ մը պէտք է ծա­նօ­թա­նա­լու, ինք­զինք ծա­նօ­թաց­նե­լու հա­մար, եւ մէ­կը պէտք է յայտ­նուե­լու հա­մար։ Ի՞նչ կ՚ը­սեք սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, ար­դեօք Աս­տուած Ինք­զինք յայտ­նե­լու, ծա­նօ­թաց­նե­լու՝ Իր Աս­տուա­ծու­թիւ­նը ճանչց­նե­լո՞ւ հա­մար ստեղ­ծեց մար­դը՝ բա­նա­կան այս էա­կը, Իր նմա­նու­թեամբ, եւ Իր պատ­կե­րով՝ որ­պէս­զի ա­ւե­լի դիւ­րին ճանչ­նայ իր Ա­րա­րի­չը։

Մարդ իր բա­նա­կա­նու­թեամբ ճանչ­ցաւ եւ ծա­նօ­թա­ցաւ իր Ա­րա­րի­չին, որ յա­ւի­տե­նա­կան ու ան­սահ­ման, անս­կիզբ ու ան­վերջ Էակն է ամ­բողջ էու­թեան մը։

Բո­լոր ա­րա­րած­նե­րը, հա­մայն տիե­զեր­քը՝ ո­րոնք միտ­քը եւ սիր­տը սաս­տիկ կը զբա­ղեց­նեն, միայն ժա­մա­նա­կա­ւոր, ան­ցո­ղա­կի բա­ներ են մար­դուն հա­մար։

Եւ որ­քան ժա­մա­նակ որ երկ­րի վրայ կ՚ապ­րի մարդ, պէտք չէ՛ որ եր­կի­րը ամ­բող­ջա­պէս տի­րա­պե­տէ իր վրայ, եւ ո՛չ ալ երկ­րա­յին հո­գերն ու մտա­ծում­նե­րը, աշ­խար­հա­յին զբա­ղում­նե­րը տե­ւա­պէս գրա­ւեն եւ կլա­նեն զինք։ Ար­դա­րեւ ա­նոնք ար­գե՛լք են ճանչ­նա­լու, ծա­նօ­թա­նա­լու, անդ­րա­դառ­նա­լու իր Ա­րա­րի­չին՝ որ հե­ռու չէ եր­բեք իր­մէ, եւ այն­քան մօտ, որ­քան մար­դուն իր «Ես»ը։

 Պահ մը մտա­ծե­ցէք մա­նուկ մը, թա­գա­ւո­րի զա­ւակ մը, որ օ­տար եր­կիր ծնած է, պի­տի եր­թայ իր վե­հա­պանծ ու ազ­նիւ նախ­նի­նե­րու հայ­րե­նի­քը՝ ուր ան­բաւ հարս­տու­թիւն ու­նի, բազ­մե­լու հա­մար իր հօր գա­հին վրայ։ Ան, չա­փա­հաս տա­րի­քին ճամ­բայ կ՚ել­լէ դէ­պի իր հայ­րե­նի­քը։ Սա­կայն ճամ­բոր­դու­թեան ըն­թաց­քին, գե­ղե­ցիկ վայ­րե­րէն, ծաղ­կա­ւէտ մար­գա­գե­տին­նե­րէն եւ դիւ­թիչ տե­սա­րան­նե­րէն հմա­յուած, կը մոռ­նայ իր հօր շքեղ եր­կի­րը, տու­նը եւ իր մայ­րե­նի հո­ղին սէրն ու կա­րօ­տը։ Օ­տա­րու­թեան մէջ, շքեղ տնակ մը շի­նել կու տայ եւ հո՛ն կը հաս­տա­տէ իր բնա­կու­թիւ­նը։ Ո՜վ մարդ, այս ան­հասկ­նա­լի, ա­նըմբռ­նե­լի մա­նու­կը, պէտք է դո՛ւրս ել­լէ իր ցած տնա­կէն, որ զինք վե­րին ու երկ­նա­յին «հայ­րե­նիք»էն հե­ռու կը պա­հէ։

Այս երկ­րի քաղցր պտուղ­նե­րով բեռ­նա­ւո­րուած ծա­ռե­րը, ջու­րի ա­ռա­տա­հոս աղ­բիւր­նե­րը, այդ բո­լո­րը՝ մար­դուն ճամ­բուն վրայ, զինք զո­վաց­նե­լու հա­մար են միայն՝ սա­կայն ա­նոնք հա­րա­զատ գան­ձեր չեն։

Ուս­տի մարդ պէտք է դէ­պի վե՛ր, երկ­նա­յի­նին ուղ­ղէ իր քայ­լե­րը։ Ե­թէ հոս դան­դա­ղի, մօ­տա­կայ ձմե­ռը կարծր սա­ռե­րով պի­տի պա­տէ աղ­բիւր­նե­րը, պի­տի մեր­կաց­նէ մար­գա­գե­տին­նե­րը, եւ ան, հե­ռո՜ւ իր եր­ջա­նիկ հայ­րե­նի երկ­րէն, ուր պի­տի իշ­խէր եւ ո­րուն կո­չուած էր, հոս չքա­ւո­րու­թեան մատ­նուած, ա­հա­ւոր ա­նա­պա­տի մէջ պի­տի կոր­սուի ու վեր­ջա­նայ։

Երկ­րի գե­ղեց­կու­թիւն­նե­րը եւ բա­րիք­նե­րը կազ­դու­րում են միայն, որ Աս­տուած մար­դուս կը հրամց­նէ, որ­պէս­զի զօ­րա­նայ ան, եւ ա­ռոյգ եւ շտապ քայ­լե­րով, դէ­պի Ի­րեն վա­զէ ու սու­րայ։ Ու­րեմն, ո՜վ մարդ, ին­չո՞ւ ան­հոգ ու ան­տար­բեր նստած ես եւ կ՚ու­րա­խա­նաս ու կը մոռ­նաս վախ­ճանդ՝ ուր կո­չուած ես։

Ար­դա­րեւ միայն զգա­յա­րանք­նե­րու հա­մար չէ՛ որ Ա­րա­րի­չը ծա­ռին պտուղ­նե­րը եւ ող­կոյզ­նե­րը մեղ­րով հա­մե­մած է, ի­րա­պէ՛ս, չաս­տուած­նե­րու ըմ­պե­լիով քաղց­րա­ցու­ցած է զա­նոնք։ Բո­լորն ալ պար­գեւ­ներն են, ո­րոնց­մով Ան իր ձեռ­քը մար­դուն կ՚եր­կա­րէ, որ­պէս­զի հոս, իբր Իր զա­ւա­կը, միշտ զԻնք, Տուո­ղը, սի­րէ եւ Ա­նոր քայ­լե­րուն հե­տե­ւի։

Ուս­տի ի՛նչ որ Ան կը պար­գե­ւէ հոս, զգա­լի ա­պա­ցոյց­ներ են՝ յա­ւի­տե­նա­կան  ու­րա­խու­թիւն­նե­րով գրա­ւե­լու մար­դուս սիր­տը դէ­պի վե՛ր ա­ռաջ­նոր­դե­լու հա­մար զինք։ Մարդ պէտք է աշ­խա­տի, որ ա­զա­տէ իր հո­գին իր զգա­յա­րանք­նե­րու պատ­րանք­նե­րէն, հե­ռաց­նէ ա­նոնց­մէ ան­հա­մար խռնու­մը տե­սա­նե­լի ի­րե­րու, ցնորք­նե­րու, ո­րոնք տե­ւա­կան մտաց­րու­մի պատ­ճառ­ներ են, այս կերպ հո­գին ինք­զինք օ­տա­րու­թեան մէջ կը զգայ՝ օ­տա­րա­ցած ու ան­ծա­նօթ ինքն ի­րեն։

Ի՜նչ ցա­ւա­լի է բազ­մու­թեան մէջ մի­նակ զգայ ինք­զինք, եւ օ­տար՝ բա­րե­կամ կար­ծուած­նե­րու քով։

- Օգ­տուե­ցանք եւ ներշն­չուե­ցանք՝

ա) Ա­լեքս Քա­ռէլ. «Մարդ սա ան­ծա­նօ­թը»,

բ) Ս. Օ­գոս­տի­նոս. «Գի­շե­րա­յին խորհր­դա­ծու­թիւն­ներ»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

­Փետ­րուար 13, 2016, Իս­թան­պուլ