ԱՄՐԱՆ ՊԱՅԾԱՌ ԱՐԵՒԸ

Յաւիտենականութիւնը ամենէն յստակ կերպով կը յայտնուի բնութեան երեւոյթներուն մէջ։ Արդարեւ «Ալֆան» եւ «Օմեկան», այսինքն սկիզբը եւ վախճանը, աւելի ճիշդ է ըսել՝ Անսկիզբը եւ Անվախճանը կարելի է տեսնել բնութեան մէջ, ուր կը յայտարարուի աստուածային ստեղծագործութեան յաւիտենականութիւնը։ Արեւը ամէն օր կը ծագի, եւ ամէն երեկոյ՝ մայրամուտին, հորիզոնէն կ՚աներեւութանայ։

Արեւին այս յարատեւ ընթացքը ապացոյց մըն է ահաւասիկ յաւիտենականութեան. ծագիլ, անհետանալ… դարձեալ ծագիլ, եւ ասիկա շարունակել անընդհատ, շարունակաբար, առանց որեւէ շեղումի կամ փոփոխումի։ Եւ երբ մարդ կը խորհի յաւիտենականութեան մասին, անմիջապէս կը մտաբերէ Յաւիտենականը՝ Անսկիզբը եւ Անվախճանը՝ անժամանակ Էութիւնը՝ Աստուա՛ծ։

Ահաւասիկ յաւիտենականութեան, այդ անյեղլի իրողութեան մարմնացեալ յայտնութի՛ւնն է ամբողջ տիեզերքը, եւ այս աշխարհը՝ որ մէկ մասնիկն է տիեզերքին։ Մարդ երբ գիշեր ատեն երկինք նայի, հոն անհամար աստղերու, տարբեր աշխարհներու մէջ կ՚անդրադառնայ, կը տեսնէ անհո՜ւնը, անսահմանը, անժամանակը եւ յաւիտենականութի՛ւնը։ Մարդ այն ատեն կը տեսնէ, որ յաւիտենականութիւնը վերացական, մտացածին կամ երեւակայական գաղափար մը չէ, այլ՝ զգալի, մանաւանդ տեսանելի երեւոյթ մը, իրողութի՛ւն մը։

Յաւիտենականութիւնը արե՛ւն է, տիեզերքն է եւ երկնակամարը, որոնք կը յայտնեն զայն երբ ուշադիր աչքով նայի մարդ։ Արդարեւ, ամէն երկրակամարը դիտող չի կրնար տեսնել հոն յաւիտենականութիւնը, եթէ հաւատքի աչքով, հոգեւոր նայուածքով չէ դիտած զայն, ինչպէս ամէն մտիկ ընող չի լսեր, չ՚իմանար ճշմարտութիւնը, եթէ հաւատքի ականջներով չէ ունկնդրած։

Մարդը, իր բացումով դէպի ճշմարտութիւնը եւ գեղեցկութիւնը, իր զգացումով բարոյական բարիին, իր ազատութեամբ եւ իր խղճմտանքին ձայնով, անհունին եւ երջանկութեան տենչանքով ինքզինք կը հարցաքննէ Աստուծոյ գոյութեան մասին։ Եւ այս ամէնուն ընդմէջէն ան կը նշմարէ նշանները իր աննիւթական հոգիին։ Իր հոգին, «սերմ յաւիտենականութեան», զոր կը կրէ իր մէջ եւ որ անվերածելի է լոկ նիւթին, իր ծագումը չի կրնար գտնել եթէ ոչ միա՛յն Աստուծոյ մէջ։ Արդարեւ, Քրիստոս Տէ՛րն է յաւիտենականութեան՝ յաւիտենական կեանքին։ Ան եկաւ «Իր մէջ եղող կեանքը տալու», եւ «Որովհետեւ, ինչպէս որ Հայրը կեանք պարգեւելու զօրութիւնը ունի իր մէջ, այդ զօրութիւնը տուած է նաեւ Որդիին» (ՅՈՎՀ. Ե 26)։ Եւ Քրիստոսի կեանքը՝ յաւիտենական կեա՛նքն է. «Ե՛ս եմ յարութիւնը եւ կեանքը։ Ան որ ինծի կը հաւատայ, թէպէտեւ մեռնի՝ պիտի ապրի։ Իսկ ան որ ողջ է եւ ինծի կը հաւատայ՝ երբեք պիտի չմեռնի» (ՅՈՎՀ. ԺԱ 25-26)։

Ամրան սա պայծառ արեւը վկայ մըն է յաւիտենականութեան։ Ամէն խօսք՝ անոր մասին՝ սպառելէ յետոյ կը մնայ անոր յաւիտենականութիւնը որպէս ծայրագոյն դատավճիռը՝ իր նկարագրին էութեան։ Այն արեւը՝ որ այսօր մեր գլխուն վրայ կը փայլի, կը փայլէր աշխարհի սկիզբէն ի վեր, երբ Ադամ՝ եւ Եւա՝ իրենց դրախտային երանութեան մէջ՝ դեռ իրարու երես չէին նայած, շլացան երկնակամարին գոգը լուսավառ այդ նոյն արեւէն։ Իսկ գիշերուան աստղերը՝ նմանապէս յաւիտենապէս վառած կանթեղներ են եղած երկնից երեսը, երբ այս աշխարհը դեռ անձեւ պարապութիւն մըն էր։ Ամէն անգամ որ կ՚անջատենք «տեւականութեան խորհուրդ»ը՝ յաւիտենականութենէն, զայն կ՚արժէքազրկենք։ Այլ խօսքով, ո՛չինչ տեւական է՝ որ «յաւիտենական» չէ։

Եւ երբ մեր աչերը վերցնենք բարձր լեռներուն եւ նո՛յն խորհուրդը կը շեշտուի մեր միտքերուն մէջ։ Ի՞նչ է պատահեր սա լեռներուն, մարդկային պատմութեան՝ անցնող մի քանի հազար տարիներու ընթացքին։ Ո՛չինչ։ Անոնք իրենց խարիսխներուն վրայ նստած՝ դիտած են մարդկային պատմութիւնը իր յարափոփոխ փուլերովը։ Եւ այդ լեռները ի՜նչ աչեր դիտած, հրապուրուած են, տեւականութեան մէջ է յաւիտենականութեան խորհուրդը. աչեր կը փոխուին, նայուածքներ կը տարբերին բայց լեռները միշտ նո՛յնը կը մնան. ահաւասի՛կ յաւիտենականութեան յայտնումը։

Լեռնե՜ր… կայսրութիւններ եկեր գացեր են, միլիոնաւոր մարդիկ՝ ապրեր մեռեր են. յաղթականներ եւ նուաճեալներ՝ հաւասարապէս ժամանակի մղեղէն (մղեղ=փոշի, փոքր զանգուած) աւլուեր, տարուեր են, սերունդ՝ սերունդի յաջորդեր է… եւ յաւիտենականութեան եզերքը փշրուեր՝ եւ կորսուեր է, եւ լեռներ՝ վկայ այս բոլորին…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օգոստոս 2, 2019, Իսթանպուլ

Ուրբաթ, Օգոստոս 23, 2019