ԶԳԱԼ ՏԵՍՆԵԼ ՀԱՒԱՏԱԼ

Մարդկային բնութիւնը այնպէս կը կանոնաւորէ մարդը՝ որ հաւատայ ընդհանրապէս այն որ տեսանելի է եւ շօշափելի՛։ Մարդուս համար անհաւատալի եւ անընդունելի է, այն որ չի տեսներ եւ թէ միշտ անծանօթ է եւ տարակուսելի՝ այն որ չի տեսնուիր։

Եւ դարձեալ մարդիկ ընդհանրապէս համոզում մը ունին, թէ գէշ օրինակը «օրինակ» չ՚ըլլար։ Բայց կարելի է «գէշ օրինակ»ներէ ալ «լաւ օրինակ»ներ քաղել, գէշ երեւոյթէ մը օգտուելով «լաւ»ին կամ «բարի»ին հասնիլ։ Ժողովրդական իմաստութեամբ՝ «չկա՛յ չարիք որ չծնի բարիք»։

Ահաւասիկ, այս ուղղութեամբ մեր ապրած ներկայ համավարակի օրերն ալ կրնան նպաստաւոր օրինակներ տալ մեզի, եթէ անշուշտ մտաւոր աչքերով նայիլ փորձենք երեւոյթներուն։ Համավարակին պատճառը, արդարեւ «անտեսանելի» ժահր մըն է, անտեսանելի, անշօշափելի, բայց մարդիկ կը հաւատան անոր գոյութեան, քանի որ անոր գործերը յայտնի են եւ հազիւ մանրադիտակով տեսանելի ժահրին գոյութեան կը հաւատան մարդիկ։ Կը հաւատան, քանի որ կը տեսնեն անոր պատճառած հիւանդութիւնները, գործած աւերները։ Եւ այսպէս, մարդիկ «կը զգան» անտեսանելի ժահրին գոյութիւնը, հապա ինչո՞ւ շատ անգամ կը տարակուսին, կը վարանին Աստուծոյ գոյութեան՝ որ թէեւ «անտեսանելի» է բայց կը վայելեն Անոր բարիքները, թէեւ «շօշափելի» չէ, բայց յայտնի է Անոր անհամար բարի գործերը։

Ինչպէս որ ժահրը հազիւ տեսանելի է մանրադիտակով եւ ամէն մարդ չի կրնար տեսնել, բայց իր գործերով կը զգայ զայն, Աստուած ալ երբ դիտուի հոգեւոր աչքով, կարելի է զգալ Անոր էութիւնը։ Ուրեմն հաւատալու համար տեսնել եւ շօշափել պայման չէ, այլ զգա՛լ, ուշադրութիւն դարձնել անոր գործերուն, անոր զգալի արարքներուն։ Ժահրը, մարդիկ կը ճանչնան իր գործած աւերներով, առանց տեսնելու զայն, բայց Աստուած՝ որուն բարիքները կը վայելեն, թէեւ անտեսանելի, կը վարանին շատ անգամ «ճանչնալ»ու զԱյն, հաւատալու Անոր անվիճելի էութեան, ներկայութեան։ Ինչո՞ւ։ Որովհետեւ հոգեւոր աչքով տեսնել չեն փորձեր զԱստուած եւ չեն խորհիր, թէ իրենց վայելած, ապրած կեանքը, բարիքները ո՞վ կու տայ իրենց։ Երբ հիւանդանան, գիտեն որ պատճառը «անտեսանելի ժահր»ն է, բայց երբ առողջ են, երջանիկ կ՚ապրին եւ կը շարունակեն իրենց կեանքը, հապա ինչո՞ւ չեն մտածեր այդ բարութեան պատճառը ո՞վ է, չեն զգար ամբողջ կեանքին Պատճառը՝ Արարիչ եւ Նախախնամ զԱստուած։ Եւ ո՜րքան տարօրինակ է՝ հաւատալ անտեսանելի ժահրին եւ ընդունիլ անոր գոյութիւնը եւ վարանիլ, տարակուսիլ, հաւատալու դժուարանալ Աստուծոյ գոյութեան մասին…։

Չարիքին պատճառը գիտցող մարդը ինչո՞ւ կը վարանի Բարիքին պատճառը գիտնալու պարագային։ Եթէ չարիքը «պատճառ» մը ունի, ապա ուրեմն բնական եւ բանական չէ՞ որ բարիքն ալ «Պատճառ» մը ունենայ։ Եւ եթէ չարիքի պատճառը կարելի է մանրադիտակով տեսնել, բարիքին Պատճառն ալ կարելի է տեսնել եւ զգա՛լ հոգեւոր աչքով։ Երբ մարդիկ փորձեն անտեսանելին դիտել հոգեւոր աչքով եւ զգալ անտեսանելիին անհամար, աներեւակայելի եւ անպատմելի շնորհքները եւ բարիքները, ահաւասիկ այն ատեն պիտի տեսնեն «Անտեսանելի»ն եւ պիտի հաւատան Անոր գոյութեան։

Արդարեւ հաւատալու համար պայման չէ տեսնել, այլ՝ զգա՛լ։ Մեր ամէն մէկուն կեանքը իսկ բաւարար չէ՞ զԱյն տեսնելու, Այն՝ որ մեր կեանքին Պատճա՛ռն է եւ Նախախնամը…։

Ահաւասիկ, ներկայ համավարակը եւ անոր պատճառը ժահրը անուղղակի կերպով կ՚ապացուցանէ Աստուծոյ գոյութիւնը։ Եթէ կը հաւատանք անտեսանելի ժահրին գոյութեան, ապա ուրեմն, այս ցոյց կու տայ, թէ պէ՛տք է հաւատանք նաեւ Աստուծոյ գոյութեան, որ թէեւ անտեսանելի, բայց իր բոլոր գործերով զգալի՛ է։

Ըստ Աստուծոյ պատկերին ստեղծուած, կոչուած ճանչնալու եւ սիրելու Աստուած, մարդը որ Աստուած կը փնտռէ, կը գտնէ կարգ մը «ուղի»ներ հասնելու համար Աստուծոյ ճանաչումին։ Անոնք կը կոչուին «փաստեր Աստուծոյ գոյութեան», ո՛չ թէ բնական գիտութիւններուն փնտռած փաստերուն իմաստով, այլ «համընկնող եւ համոզկեկ ապացոյցներու իմաստով», որոնք հնարաւորութիւ կու տան հասնելու իսկական ստուգութիւններուն։

Աստուծոյ մօտենալու այս «ուղի»ները, իբրեւ ելակէտ ունին արարչութիւնը, նիւթական աշխարհը եւ մարդկային անձը։

Մարդը՝ իր բացումով դէպի ճշմարտութիւնը եւ գեղեցկութիւնը, իր զգացումով բարոյական բարիին, իր ազատութեամբ եւ իր խղճմտանքին ձայնով, անհունին եւ երջանկութեան իր տենչանքով, մարդը ինքզինք կը հարցաքննէ Աստուծոյ գոյութեան մասին։ Այս ամէնուն ընդմէջէն ան կը նշմարէ նշանները իր աննիւթական հոգիին։ Իր հոգին, սերմ յաւիտենականութեան, զոր կը կրէ իր մէջ եւ որ անվերածելի է լոկ նիւթին, իր ծագումը չի կրնար գտնել, եթէ ոչ միա՛յն Աստուծոյ մէջ։ Աշխարհը եւ մարդը կը վկայեն, թէ իրենք իրենց մէջ ո՛չ իրենց սկիզբը եւ ո՛չ ալ իրենց վերջնական վախճանը ունին, այլ մաս կը կազմեն Արարչին էութեան, որ անսկիզբ է եւ անվախճա՛ն։

Այսպէս՝ այս զանազան «ուղի»ներով մարդը կարող է մատչիլ ճանաչումին իրականութեան մը գոյութեան, որ առաջին պատճա՛ռն է եւ վերջնագոյն վախճանը ամէն բանի, «Եւ զոր ամէնքը կը կոչեն Աստուած», ինչպէս կ՚ըսէ Սուրբ Թովմաս Աքուինացի։

Արդարեւ, մարդուն կարողութիւնները զինք ատակ կը դարձնեն ճանչնալու գոյութիւնը անձնաւոր Աստուծոյ մը։ Բայց որպէսզի մարդը կարենայ մտնել Իր մտերմութեան մէջ, Աստուած ուզեց Ինքզինք յայտնել մարդուն եւ տալ անոր շնորհքը, որ կարենայ ընդունիլ այս յայտնութիւնը հաւատքի միջոցով։

Փաստերը Աստուծոյ գոյութեան՝ կրնան մարդը գէթ հաւատալու տրամադրել եւ օգնել որ տեսնէ, թէ հաւատքը չի հակադրուիր մարդկային բանականութեան։

Աստուած՝ սկիզբ եւ վախճան ամէն բանի, կրնայ ստուգութեամբ ճանչցուիլ մարդկային իմացականութեան բնական լոյսով, մեկնակէտ ունենալով արարածները…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մայիս 13, 2020, Իսթանպուլ