ՄԵ՜Ծ ԸԼ­ԼԱ­ԼՈՒ ՎԷՃ ՄԸ

Ու­շադ­րու­թիւն ը­րա՞ծ էք, սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, մար­դոց մէջ, մեր շուր­ջը, տե­ւա­կան «մե՜ծ ըլ­լալ»ու, գե­րա­դա­սուե­լու եւ միշտ «ա­ւե­լի՛ զօ­րա­ւոր ե­րե­ւել»ու պայ­քար մը, մրցակ­ցու­թիւն մը, տենչ մը կա՛յ։ Բայց ա­սի­կա մեր օ­րե­րուն յա­տուկ ե­րե­ւոյթ մը չէ՝ մարդ էա­կին ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան ժա­մա­նակ­նե­րէն իսկ գո­յու­թիւն ու­նե­ցած է «Ես»ի մրցում մը, մա­քա­ռում մը եւ վէ՛ճ մը։

Զոր օ­րի­նակ, ա­ռէ՛ք «նա­խանձ»ի զգա­ցու­մը, ա­ռէ՛ք «հպար­տու­թիւն»ը, ա­ռէ՛ք եւ այն բո­լոր մո­լու­թիւն­նե­րը՝ բո­լորն ալ նպա­տակ ու­նին, ինք­զինք, «Ես»ը գե­րա­դա­սե­լու, ա­ւե­լի մե՛ծ ըլ­լա­լու տեն­չը, ու­րի­շը ստո­րագ­նա­հա­տե­լու նեն­գա­ւոր ու վա­տա­միտ ար­տա­յայ­տու­թեամբ վեհ ու «կա­րե­ւոր» ցոյց տա­լու ան­հիմն կար­ծի­քը ստեղ­ծել, եւ ա՛յդ­պէս ներ­կա­յաց­նել ա­մէ­նուն։ Բայց մարդ, ի՛նչ որ է ի­րա­կա­նին, ո՜ր­քան ալ ջանք թա­փէ, չի՛ կրնար փո­խել ինք­զինք։ Թե­րեւս ար­տաք­նա­պէս, մի­ջո­ցի մը հա­մար կրնայ հա­մո­զել իր շուր­ջին­նե­րը, սա­կայն մի­ջոց մը վերջ կը յայտ­նուի մար­դուս իս­կա­կա՛ն չա­փը եւ աս­տի­ճա­նը՝ մե՞ծ թէ՛ պզտիկ…։

Ա­հա­ւա­սիկ, Ա­ւե­տա­րա­նի մէջ ալ կը տես­նուի օ­րի­նակ­ներ «մեծ ե­րե­ւել»ու եւ մե­ծու­թեան մա­սին վէ­ճե­րու։ Կը պետ­մուի, թէ ան­գամ մը Քրիս­տո­սի ա­շա­կերտ­նե­րուն մէջ վէճ ծա­գած է՝ թէ ի­րենց­մէ ո՛վ պի­տի նկա­տուի մե՛­ծը։

Թէեւ Թոլս­թոյ կ՚ը­սէ, թէ՝ մար­դոց ար­ժէ­քը կա­րե­լի չէ հասկ­նալ ի­րենց ներ­կայ վի­ճա­կով, այլ ի­րաւ ար­ժէ­քը՝ մար­դու մը հաս­նիլ ու­զած, ե­րե­ւա­կա­յած դիրքն է, բայց ա­սի­կա ը­սուած է ո՛չ թէ բա­ցա­սա­կան ի­մաս­տով, այլ՝ դրա­կան, քա­նի որ մար­դիկ միշտ կը փա­փա­քին ա­ւե­լի լա՛ւ դիրք ու­նե­նալ, յա­ռա­ջա­նալ, բարձ­րա­նալ եւ մէկ խօս­քով կա­տա­րեալ ըլ­լալ, կա­տա­րեա­լին հաս­նիլ։ Իսկ մեծ ըլ­լա­լու ան­հիմն տեն­չը՝ որ ի վեր­ջոյ ու­րիշ­նե­րը ստո­րա­դա­սե­լու, ստո­րագ­նա­հա­տե­լու կը հաս­նի եւ են­թա­կա­յին «ե­զա­կի» ըլ­լա­լու հա­մո­զու­մը կը գո­յաց­նէ, ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է որ մո­լու­թիւն կը հա­մա­րուի։

Ու­րեմն պէտք է զա­նա­զա­նել նպաս­տա­ւո­րը եւ անն­պաս­տը, պէտք է անդ­րա­դառ­նալ տար­բե­րու­թեան օ­րի­նա­կան, ըստ կա­նո­նի մրցակ­ցու­թիւն­նե­րուն եւ ա­պօ­րի­նի, ու­րիշ­նե­րուն ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւ­նը վի­րա­ւո­րե­լով բարձ­րա­նա­լու տեն­չին։ Մար­դիկ ա­զա­տու­թիւ­նը կը վա­յե­լեն բնա­կա­նա­բար, կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու՝ ա­ւե­լի բարձր դիր­քե­րու հաս­նե­լու զգա­ցու­մին, այն­քան ա­տեն որ հա­ւա­սար պայ­ման­նե­րով եւ ան­կեղծ ու ան­խար­դախ մի­ջոց­նե­րով կ՚ար­տա­յայ­տուի ու կը գոր­ծադ­րուի այդ մրցակ­ցու­թիւ­նը եւ մե՜ծ ըլ­լա­լու փա­փա­քը։

Աղ­քատ մարդ մը կը մօ­տե­նայ մե­ծա­հա­րուս­տի մը, եւ կը հարց­նէ. «Ո՞րն է յա­ջո­ղու­թեան ճամ­բան, ես ալ կ՚ու­զեմ հա­րուստ ըլ­լալ»։ Մե­ծա­հա­րուս­տը նախ կը զար­մա­նայ նման հար­ցում մը լսե­լով, այ­նու­հե­տեւ մա­տով ցոյց կու տայ, թէ ո՛ւր կը գտնուի յա­ջո­ղու­թիւ­նը։

Աղ­քատ մար­դը՝ ո­գե­ւո­րուած այդ թե­լադ­րան­քէն, թէ ար­դէն յա­ջո­ղու­թեան եւ հարս­տու­թեան ճամ­բայ մը գո­յու­թիւն ու­նի, ըստ մե­ծա­հա­րուս­տին ցուց­մուն­քին, կ՚ու­ղե­ւո­րուի դէ­պի այդ ուղ­ղու­թեամբ եւ ուղ­ղա­կի այդ ճամ­բուն կը դի­մէ։ Բայց… ճամ­բան շատ մա­ցա­ռա­խիտ է, քար­քա­րուտ եւ ճահ­ճոտ։

Աղ­քա­տը կը մտա­ծէ, որ գու­ցէ սխալ ճամ­բայ մտած է, եւ կը վե­րա­դառ­նայ դար­ձեալ հա­րուս­տին մօ­տը.

«Յա­ջո­ղու­թեան եւ հարս­տու­թեան ճամ­բան ո՞ւր է», կրկին կը հարց­նէ աղ­քա­տը։

Իսկ հա­րուս­տը, մա­տով դար­ձեալ նոյն ճամ­բան ցոյց կու տայ։ Ցոյց տուա­ծը նո՛յն ճամ­բան է…։

Ուս­տի աղ­քա­տը կը սկսի նոյն ճամ­բուն վրայ քա­լել։ Այս ան­գամ ար­դէն կեր­պով մը կ՚անց­նի ճահ­ճու­տը, մա­ցա­ռու­տը, սա­կայն այս ան­գամ ալ խո­րունկ փո­սի մը մէջ կ՚իյ­նայ, եր­կար ժա­մա­նակ կը տան­ջուի եւ ձե­ւով մը դուրս կու գայ փո­սէն, եւ կը հաս­նի լեռ­նե­րուն՝ ուր կը փոր­ձէ բարձ­րա­նա՜լ։ Սա­կայն կը սայ­թա­քի՝ կը սա­հի ու կ՚իյ­նայ, գե­տին կը գլո­րի եւ ա­րիւ­նոտ ոտ­քե­րով, ջղայ­նա­ցած՝ կ՚ո­րո­շէ կրկին եր­թալ ու բո­ղո­քել հա­րուս­տին.

«Ես քե­զի ը­սի եւ ցոյց տուի յա­ջո­ղու­թեան ճամ­բան, իսկ դուն ա­ռանց հարց­նե­լու՝ թէ այդ ճամ­բան ինչ­պէ՞ս պի­տի օգ­տա­գոր­ծեմ, ան­մի­ջա­պէս ու­ղե­ւո­րուե­ցար», կ՚ը­սէ հա­րուստ մար­դը՝ հան­դար­տեց­նե­լով ջղայ­նա­ցած աղ­քա­տը։

Իսկ աղ­քա­տը՝ ջղայ­նոտ, կը շա­րու­նա­կէ բո­ղո­քել.

«Ես քե­զի հար­ցու­ցի յա­ջո­ղու­թեան եւ հարս­տու­թեան ճամ­բան, իսկ դուն ո՛վ գի­տէ ուր ու­ղար­կե­ցիր զիս», կը շա­րու­նա­կէ. «ես գա­ցի նոյն այն ճամ­բա­նե­րով՝ որ դուն ցոյց տուիր ին­ծի։ Բայց ա­հա վի­ճակս՝ որ կը տես­նես։ Մի­թէ ա՞յս է յա­ջո­ղու­թիւ­նը եւ հարս­տու­թիւ­նը»։

­Հա­րուս­տը, հան­դարտ ու պա­ղա­րիւն, մին­չեւ վերջ մտիկ կ՚ը­նէ աղ­քատ մար­դուն բո­ղոք­նե­րը։ Ներս կը քա­շէ ծխա­խո­տի վեր­ջին քու­լան­նե­րը եւ կը պա­տաս­խա­նէ.

«Յա­ջո­ղու­թիւ­նը եւ հարս­տու­թիւ­նը իս­կա­պէ՛ս կը գտ­­նուի այդ ուղ­ղու­թեան վրայ, ուղ­ղա­կի քիչ մը հե­ռու էր այն լե­րան կո­ղէն՝ ուր դուն ար­դէն հա­սած էիր»։­

Ու­րեմն շա­տեր ուղ­ղա­կի չեն հասկ­նար, չեն անդ­րա­դառ­նար, թէ ո՜ր­քան մօտ են այդ բաղ­ձա­լի յաղ­թա­նա­կին, յա­ջո­ղու­թեան այն պա­հուն, երբ ար­դէն կը վհա­տին, կը յու­սալ­քուին եւ կը յանձ­նուին պար­տու­թեան։

Ա­հա­ւա­սիկ, այն մար­դոց կը նմա­նին ա­նոնք, որ ի­րենք զի­րենք յա­ջո­ղակ, ճար­պիկ կը նկա­տեն եւ այդ­պէս կը ներ­կա­յաց­նեն ի­րենց շուր­ջին­նե­րուն, յաղ­թա­կան կ՚ե­րե­ւին եւ հպա՛րտ։ Բայց չեն հան­դուր­ժեր, չեն տո­կար զա­նա­զան դժուա­րու­թիւն­նե­րու եւ նե­ղու­թիւն­նե­րու՝ ան­մի­ջա­պէս կը յու­սալ­քուին՝ դա­սա­լիք կ՚ըլ­լան կեան­քի պայ­քա­րի դաշ­տէն։ Ուս­տի «ա­ժան հե­րոս»ներ են, «ձրիա­կեր» եւ «մա­կա­բոյծ» դա­տար­կա­պորտ­ներ՝ ա­մէն ա­նոնք, որ ի­րենք ի­րենց­մով հպարտ են, մե­ծա­միտ ու ինք­նա­հա­ւան, եւ ի­րենք զի­րենք ան­փո­խա­րի­նե­լի կը կար­ծեն եւ կը նա­խա­տեն, կ՚ա­նար­գեն ու­րիշ­նե­րը, ա­նոնք, որ տար­բե­րու­թիւն չու­նին ի­րենց­մէ եւ թե­րեւս շատ ա­ւե­լի ար­ժէ­քա­ւոր, գնա­հա­տե­լի եւ ի­մաս­տո՛ւն։ Մինչ­դեռ մար­դուս, ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան պա­հէն իսկ ստա­ցած կո­չումն է՝ ի­րե­րօգ­նու­թիւն, զի­րար ամ­բող­ջաց­նել, զի­րար լրաց­նել։ Ա­պա ու­րեմն, ին­չո՞ւ ո­մանք ու­րիշ­նե­րէն վե՛ր կը հա­մա­րեն ի­րենք զի­րենք։

Կեան­քը ա՛յդ­պէս է՝ եր­ջան­կու­թիւ­նը, յա­ջո­ղու­թիւ­նը, հարս­տու­թիւ­նը «միա­սին ըլ­լալ»ու մէջ է, եւ ե­թէ միու­թիւն կայ՝ հոն կա՛յ յա­ջո­ղու­թիւն, յաղ­թու­թիւն եւ հարս­տու­թի՛ւն։ Ա­նոնք որ զի­րար չեն նա­խա­տեր, չեն ստո­րագ­նա­հա­տեր, կը միաց­նեն ի­րենց միտքն ու զգա­ցու­մը՝ ո՛չ ոք կրնայ կոտ­րել, բե­կել, փշրել զա­նոնք, իսկ ա­ռան­ձին մար­դը միշտ դա­տա­պար­տուած է պար­տուե՛­լու։

Ու­ժե­րու միա­ցու­մով կը ստեղ­ծուի «հա­սա­րա­կաց ուժ»՝ որ ա­ւե­լի զօ­րա­ւոր է, քան՝ մէկ ու­ժը…

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 2, 2016, Իս­թան­պուլ