ԱՆՀԱՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹԻՒՆՆԵՐ. ՏԽՈՒՐ ՄՏԱԾՈՒՄՆԵՐ

Այնքան տաք ու ճնշող տրամադրութիւն, որ կրնայ արթնցնել քեզ ամառնային երեկոներուն։ Անհանգստութիւն, որ նոյնիսկ շնչելու ժամանակ չի թեթեւնար կրծքավանդակի ցաւը…

Երբեմն կը զգամ, թէ այլեւս չեմ ճանչնար ինքզինքս։ Ո՛չ հայելիին մէջ, ո՛չ ալ ներսս։ Տարիներու ընթացքին փոխուեցայ, լոյսի պէս փխրուն դարձայ, կարծես հոգիս վերլուծուած է բաժիններու, որոնք այլեւս չեն միանար:

Տխրութիւն, երբ հիասքանչ բնապատկերէն կը նայիս մայրամուտին… Անվերջ յիշողութիւններու օղակ մը գլխիդ մէջ, հոգիդ ջախջախուած խօսքերու տակ։ Ժամանակի հոսքի ծանրութիւնը եւ այն փաստը, որ ոչինչ կարելի է ըսել կամ ընել։ Կը շրջապատուիս ծանրաբեռնուածութեամբ, անյարմարութեամբ, ինքդ իրմէ հեռու եւ օտարացած զգալով…

Տեղ մը կան ժամանակի լուռ ու անյատակ կտորներ, ուր կը փնտռես իմաստներ, պատասխաններ, որոշ ճշմարտութիւններ, որոնք չես կրնար ըսել ինքզինքիդ։ Նոր պատուհան, որ կը փորձես հաստատել սուտերու ճիրաններու մէջ… Անամօթաբար մի՛ հետապնդեր այնպիսի զգացումներ, որոնք իրականութեան մէջ որեւէ հիմք չունին եւ որոնց նոյնիսկ չես հաւատար։ Հետեւող անզուսպ որոշումներն ու ճնշող ափսոսանքը կը ճնշեն քեզ։ Վանդակի մէջ փակուած հոգիի եւ ժամանակի հոսքի պատճառած անօգնականութիւնն ու հիւծուածութիւնը…

Ամէն սկիզբ՝ զերոյէն սկսելու յոյսով եւ անցեալով, որ կը ձգէ քեզ նետի նման, քու հոգւոյ ճիչերով… Քու ենթագիտակցութիւնը կը գոռայ երազներու մէջ՝ կամք չունենալով նոյնիսկ մկանը շարժելու։ Հին ժամանակներու կողմէ տրուած հեռանկար՝ նոյն առանցքի շուրջ անվերջանալի շրջապտոյտի մէջ կորսուելով… Խառնաշփոթէն կարգուկանոն ստեղծելը՝ միաժամանակ իմաստ փնտռելով եւ մեկուսանալով, կորսնցնելով, տարբերուելով…

Այն զգացումները, որոնց այլեւս չես դպչիր եւ կը դնես փոշոտ դարակներու մէջ, այն զգացումները, որոնց նկատմամբ կորսնցուցած ես ոգեւորութիւնը, այն խաչմերուկները, որոնց իմաստը երբեք չես կրցած գտնել եւ անցեալի վէրքերը, որոնք կը հետապնդեն քեզ՝ թիրախի մը նման… Տխրութիւն՝ գիտակցելով, որ գլխուդ ունեցած անվերջ ծրագրերը երբեք չեն իրականանար, բայց քաղցր խաղաղութիւն, որ կը լեցնէ քեզ երազելով։ Երբ կ՚որոնես յիշողութիւնդ՝ տեսնելու համար, թէ որքան ժամանակ անցած է, այլ անձ մը դարձած ես, ժամանակի բեկորները, դատարկ միտքը, որ որեւէ նպատակի չի ծառայեր՝ միայնութեան, անիմաստութեան եւ յուսահատութեան հետ մէկտեղ։

Քու կեանքի երազային շրջանները, երբ կախարդական փայտիկ մը կը փնտռես, կը վերածուին կոպիտ ապտակի մը՝ գիտակցելէ յետոյ, որ այդ փայտիկը երբեք չի գար։ Մարդիկ կը մխրճուին իրենց սեփական խնդիրներու մէջ, իսկ դուն կը փորձես կանգնիլ՝ որպէս «մարդ»՝ քու վիշտերով, ժպիտներով եւ մղձաւանջներով։ Երբ չափազանց խիստ ես դուն քեզի հանդէպ, «սա ալ ժամանակի ընթացքին կ՚անցնի» ըսելու դատարկ մխիթարութիւններով կը ջանաս հանդարտանալ։ Անցեալը կը կապէ ձեռքերդ, բայց յոյսերը կը ծլին նոր օրուայ լուսաբացին։

Անգին, իւրայատուկ պահեր, տխրութեան հսկայական կոյտ, որով կը ձեւաւորուի ներաշխարհդ, որովհետեւ գիտես, որ անոնք այլեւս չեն վերադառնար։ Առաւօտներ, երբ կը դժուարանաս արթննալ, որոշ գիշերներ, երբ ընդհանրապէս չես ուզեր քնանալ, շոգ ամառնային գիշերներ, երբ կ՚ընկճուիս երազներու մէջ, ձմեռնային գիշերներ, երբ ոչինչի մասին կրնաս մտածել, որովհետեւ շատ կը մսիս։ Քու երեւակայական աշխարհները, որոնց իմաստները կորսնցուցած ես, իրականութեան մէջ փոքրիկ կէտեր են, որոնք այդքան ալ անիմաստ չեն թուիր։ Հիասթափութիւն կը կապէ մարմինդ՝ ոչինչ ընելէ, հակառակ ինքզինքիդ տուած բոլոր խոստումներուն, օրերուն, ամիսներուն ու տարիներուն, որոնք վատնուած են՝ մտածելով, որ յաջորդ օրը նոյնը կ՚ըլլայ…

Իմ լեզուս, որ մանկութեանս շրթներէն սիրով կը հոսէր, հիմա խորթ է ինծի։ Իմ երգերը, որոնք գիշերներուն մխիթարանք կու տային, այժմ լռութիւն են։ Երբ յիշեմ անցեալը, մեծապէս տաք ու նուազեցնող՝ կը զգամ, թէ քամի մը փչեր է կեանքէս՝ այն բոլորը, ինչ որ ինծի լոյս կու տար։

Ի՞նչ է տարբերութիւնը։ Երբեմն ան ընտրութիւնն է. ուրիշ հագուստ, ուրիշ երաժշտութիւն, ուրիշ ուղի։ Բայց իսկապէս խորքին մէջ, տարբերութիւնը յաճախ պարտադրուած կարիք մըն է՝ մնալու։ Կամ գոնէ երեւնալու, թէ կը մնաս։

Երբ ուրիշներու աչքերուն մէջ զիս տարբեր կը տեսնեմ, կը տառապիմ։ Որովհետեւ խորքին մէջ կ՚ուզեմ, որ ընդունուիմ այնպէս ինչպէս որ եմ՝ առանց բացատրելու, առանց ամչնալու։ Բայց տարբերութիւնը պատնէշ կը դառնայ, երբ միւսները չեն ուզեր հասկնալ, երբ չես կրնար նոյն աշխարհին պատկանիլ։

Երբեմն ալ տարբերութիւնը պարգեւ մըն է։ Ան կը ստիպէ քեզ մտածել, ստեղծել, զարգանալ։ Տարբեր ըլլալը չի նշանակեր միայն օտար ըլլալ, այլեւ ինքնութիւն ունենալ՝ վերնագրուած տառերով, զորս միայն դուն գիտես կարդալ։

Բայց այո, կը տխրիմ։ Որովհետեւ այդ ինքնութիւնը երբեմն ամայի կղզի մըն է։ Երբ մօտիկներդ չեն հասկնար, երբ հոն կը գտնուիս, ուր խօսքը զուարճալի շեշտ ունի, ուր ծիծաղդ ուշ կու գայ, ուր դուն միշտ քիչ մը ուշացողն ես։ Այն ափին վրայ ես, բայց ո՛չ իսկապէս այն կողմին։

Ես այլեւս չեմ ան, որ առաջ էի։ Բայց կը մխիթարուիմ այն մտքով, թէ տարբերութեան կարելի է կռթնիլ, ո՛չ միայն տանիլ։ Կ՚ուզեմ իմ տարբերութիւնը ապրիլ սիրով, յանդգնօրէն, առանց ամօթի։ Կ՚ուզեմ, որ զիս ճանչնան ո՛չ թէ հակառակ իմ տարբերութեան, այլ՝ անոր շնորհիւ։

Կը սիրեմ, կը ցաւիմ, կը յիշեմ, կը մոռնամ ամէն բան քիչ մը տարբեր։ Բայց գուցէ այդ է իսկական կեանքը։

ՊԻԱՆՔԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ