ԱՐԴԻ ՄՇԱԿՈՅԹԸ ԵՒ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹԵԱՆ ՆԵՐԿԱՅ ՎԻՃԱԿԸ

Հասարակութեան քայքայման վրայ արդի մշակոյթի ազդեցութիւնը այսօր շատ քննարկուած եւ վիճարկուած նիւթ մըն է։ Թէեւ արդի մշակոյթը իր մէջ կը պարունակէ նորարարութիւն, թեքնոլոժիք յառաջընթաց եւ անհատական ազատութիւններու ընդլայնում, միեւնոյն ժամանակ ան կը յառաջացնէ լուրջ հարցադրումներ՝ արժէքային համակարգերու թուլացման, համայնքային կապերու խզման եւ բարոյական պատասխանատուութեան նահանջի մասին։

Արդի մշակոյթի հիմնական յատկանիշներէն մէկը արագութիւնն է։ Կեանքը դարձած է շտապողական, իսկ տեղեկատուութիւնը՝ առատ, բայց մակերեսային։ Ընկերային ցանցերը, օրինակ, մարդիկ կը դրդեն ապրելու ներկայ պահու մէջ՝ առանց խոր մտածումի կամ ինքնաքննութեան։ Այս պայմաններուն ներքեւ արժէքները կը դառնան փոխարինելի, իսկ ճշմարտութիւնը՝ յարաբերական։ Երբ ամէն բան կը չափուի «հաւանումներու» եւ դիտումներու թիւով, մարդը կը սկսի իր արժէքը տեսնել ո՛չ թէ իր ներքին նկարագրին, այլ՝ արտաքին ընդունելութեան մէջ։

Անհատականութեան չափազանցուած շեշտադրումը եւս կարեւոր դեր ունի հասարակութեան քայքայման մէջ։ Արդի մշակոյթը կը խրախուսէ «ես»ի գերակայութիւնը «մենք»ին բաղդատմամբ։ Թէեւ անհատական իրաւունքներու պաշտպանութիւնը կարեւոր է, սակայն, երբ համայնքային պատասխանատուութիւնը եւ փոխադարձ հոգածութիւնը երկրորդական կը դառնան, հասարակութիւնը կը կորսնցնէ իր համերաշխ հիմքը։ Ընտանիքը, որ դարեր շարունակ եղած է հասարակութեան հիմնաքարը, այսօր յաճախ կը նսեմացուի կամ կը ներկայացուի որպէս սահմանափակող կառոյց։

Միւս կողմէ, արդի սպառողական մշակոյթը մարդը կը վերածէ մշտական պահանջողի։ Երջանկութիւնը կը նոյնացուի նիւթական ձեռքբերումներու հետ, իսկ մարդկային յարաբերութիւնները կը դառնան գործնական եւ շահադիտական։ Այս մտածողութիւնը կը թուլացնէ բարոյական զգայնութիւնը եւ կը խթանէ անտարբերութիւն ուրիշներու ցաւին ու կարիքներուն նկատմամբ։ Երբ մարդը կը կեդրոնանայ միայն իր հաճոյքին եւ շահին վրայ, հասարակութիւնը անխուսափելիօրէն կը քայքայուի։

Արդի մշակոյթին մէջ նկատելի է նաեւ աւանդութիւններու եւ պատմական յիշողութեան արժեզրկումը։ Նախորդ սերունդներու փորձառութիւնը յաճախ կը մերժուի որպէս «հին» կամ «ժամանակավրէպ»։ Սակայն առանց անցեալի հետ կապի, հասարակութիւնը կը կորսնցնէ իր ինքնութիւնը։ Մշակոյթը, որ պէտք է կամուրջ ըլլայ անցեալի, ներկայի եւ ապագայի միջեւ, կը վերածուի կարճատեւ նորաձեւութիւններու հոսքի։

Հարկ է նշել, որ արդի մշակոյթը չարիք մը չէ։ Ան կը դառնայ վտանգաւոր այն ժամանակ, երբ կը շեղի բարոյական ուղղութենէ եւ մարդկային արժանապատուութեան հանդէպ յարգանքէ։ Հասարակութեան առողջ զարգացումը կը պահանջէ հաւասարակշռութիւն՝ նորի եւ հինի, ազատութեան եւ պատասխանատուութեան, անհատի եւ համայնքի միջեւ։

Այս բոլորի կողքին, զանգուածային մշակոյթը յաճախ կը միտի պարզեցման եւ մակերեսայնութեան։ Արագ սպառման համար ստեղծուած բովանդակութիւնը յաճախ կը փոխարինէ խորունկ մտածողութիւնը եւ քննադատական վերլուծութիւնը։ Այս պայմաններուն մէջ անհատը կրնայ դառնալ աւելի դիւրին կերպով ուղղորդուող, ենթարկուիլ նորաձեւութիւններու եւ շուկայական թելադրանքներու՝ առանց սեփական դիրքորոշումը խորապէս քննութեան ենթարկելու։

Այնուամենայնիւ, արդի մշակոյթը գործիք մըն է, որուն ազդեցութիւնը կախեալ է օգտագործումէն։ Հասարակութիւնը կրնայ ընտրել՝ ինչպէս համադրել արդի հոսանքները աւանդական արժէքներու հետ։ Կրթութիւնը, մշակութային քաղաքականութիւնը եւ համայնքային նախաձեռնութիւնները կրնան կարեւոր դեր խաղալ այս հաւասարակշռութիւնը պահպանելու մէջ։ Քննադատական մտածողութեան զարգացումը կը դառնայ հիմնական միջոց մը՝ արդի մշակոյթին դրական կողմերը ընդունելու եւ բացասական ազդեցութիւնները սահմանափակելու համար։

Հուսկ՝ կարելի է ըսել, որ արդի մշակոյթը ունի երկսայրի բնոյթ։ Ան կրնայ ըլլալ թէ՛ յառաջընթացի աղբիւր եւ թէ հասարակութեան քայքայման գործօն մը։ Ամէն ինչ կախուած է այն հանգամանքէն, թէ մարդը ինչպէ՛ս կը գործածէ մշակոյթը եւ ի՛նչ արժէքներ կը դնէ իր կեանքի կեդրոնին։ Միայն գիտակից ընտրութեան եւ խոր մտածումի միջոցով կարելի է խուսափիլ մշակութային քայքայումէն եւ կառուցել աւելի արդար, համերաշխ եւ մարդկային հասարակութիւն մը։

ՊԻԱՆՔԱ ՍԱՐԸԱՍԼԱՆ