ԻՆՔՆԱԽԱԲԷՈՒԹԻՒՆ

Ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը չար ո­գիի բնա­ւո­րու­թի՛ւնն է։ Սաղ­մո­սեր­գուն կ՚ը­սէ, թէ երբ մարդ իր ան­ձին ա­ղէ­կու­թիւն կ՚ը­նէ, կը զո­հուի թէ­պէ­տեւ, իր կեն­դա­նու­թեան զինք եր­ջա­նիկ կը կար­ծէ։ Ուս­տի պէ՛տք է ի­րա­պաշտ ըլ­լալ եւ ինք­զինք չխա­բել՝ իր չու­նե­ցած ո­րե­ւէ բա­րիք ու­նե­նալ կար­ծե­լով։ «Վասն­զի մեռ­նե­լու ա­տեն ա­մե­նե­ւին բան մը ի­րեն հետ պի­տի չտա­նի ու իր փառ­քը իր ե­տե­ւէն պի­տի չիջ­նէ» (ՍԱՂՄ. ԽԹ 17-18)։ Ար­դա­րեւ ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը շատ ան­գամ աշ­խար­հա­յին մտա­ծե­լա­կեր­պով յա­ջո­ղու­թիւն մը ձեռք բե­րե­լով յա­ռաջ կու գայ։ Ձե­ւով մը, ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը, չա­փա­զան­ցու­թեան ար­դիւնք է։ Պարզ յա­ջո­ղու­թեամբ մը ինք­զինք ա­մե­նա­կա­րող ու կա­տա­րեալ զգալ՝ ինք­նա­խա­բէու­թի՛ւն է։

Դար­ձեալ Սաղ­մո­սեր­գուն կ՚ը­սէ. «Ես իմ յա­ջո­ղու­թեա­նը մէջ ը­սի թէ.- Յա­ւի­տե­նա­կան պի­տի  չսա­սա­նիմ» (ՍԱՂՄ. Լ 6)։ Իսկ Մար­գա­րէն կ՚ը­սէ. «Եփ­րեմ վա­ճա­ռա­կան է, ա­նոր ձեռ­քը նեն­գու­թեան կշիռ կայ, ա­նի­կա հարս­տա­հա­րե­լը կը սի­րէ» (ՈՎ­ՍԵԱՅ ԺԲ 8)։ Եւ վեր­ջա­պէս Ա­ւե­տա­րա­նի­չը կը յայտ­նէ. «Ան կը մտա­ծէր ինք­նի­րեն ու կ՚ը­սէր.- Ի՞նչ ը­նեմ, վասն­զի տեղ չու­նիմ, ուր բեր­քերս հա­ւա­քեմ։ Եւ ը­սաւ.- Իմ ամ­բար­ներս քա­կեմ ու ա՛լ ա­ւե­լի մե­ծը շի­նեմ եւ հոն հա­ւա­քեմ իմ բո­լոր բեր­քերս ու բա­րիք­ներս» (ՂՈՒԿ. ԺԲ 17), եւ շա­րու­նա­կե­լով, «Եւ իմ ան­ձիս ը­սեմ.- Ո՛վ անձս, շատ բա­րիք­ներ ու­նիս շատ տա­րի­նե­րու հա­մար ժող­վուած. հանգ­չէ՛ ու­րեմն, կե՛ր, խմէ՛ եւ ու­րախ ե­ղիր» (ՂՈՒԿ. ԺԲ 18-19)։­

Ա­հա­ւա­սիկ ինք­նա­խա­բէու­թեան հրա­շա­լի՜ օ­րի­նակ մը՝ թէ ինք­նա­խա­բէու­թեամբ մարդ որ­քան կը սխա­լի…։

Խա­բե­բան շուր­ջին­նե­րուն վնաս կը հասց­նէ, իսկ ինք­նա­խա­բէու­թեամբ, մարդ թէ՛ իր շուր­ջին­նե­րուն եւ թէ ինք­նի­րեն վնաս կը պատ­ճա­ռէ։ Ու­րեմն կա­րե­լի է ը­սել, թէ՝ ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը կրկնա­կի խա­բէու­թիւն է եւ կրկնա­կի վնա­սա­կար։ Ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը կը փճաց­նէ մարդս թէ՛ հո­գե­պէս, թէ՛  ֆի­զի­քա­պէս, թէ՛ ան­հա­տա­պէս, թէ՛ հա­ւա­քա­պէս։ Ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը պար­զամ­տու­թիւն եւ ու­նայ­նամ­տու­թիւն է՝ ա­նի­րա­կա­նա­լի ե­րե­ւա­կա­յու­թիւն, ա­պար­դիւն մտազ­բա­ղո՛ւմ…։

Ուս­տի ան­կեղծ ու ի­րա­տես ըլ­լալ՝ մար­դուս բազ­մա­պա­տիկ օ­գուտ­ներ կ՚ա­պա­հո­վէ քան վնաս։

Չեմ հասկ­նար, սի­րե­լի­ներ, մարդ ի՞նչ կը կորսնց­նէ, երբ ան­կեղծ ու ի­րա­տես ըլ­լայ, այդ­պէս վա­րուի եւ ըլ­լայ միշտ ա՛յն­պէս՝ ինչ­պէս որ է։ Ա­սի­կա ո՛չ միայն իր շուր­ջին­նե­րուն նկատ­մամբ, այլ մա­նա­ւանդ ինքն ի՛ր հան­դէպ ըլ­լա­լու է։ Զօ­րա­ւոր են, կա­յուն նկա­րագ­րի տէր են այն ան­ձե­րը՝ որ ի­րենք ի­րենց հան­դէպ ան­կեղծ եւ ի­րա­տե՛ս են։ Մար­դուս հա­մար ա­մե­նա­մեծ ինք­նա­խա­բէու­թիւնն է՝ ինք­զինք մի՛շտ ար­դար եւ ի­րա­ւա­ցի՛ կար­ծե­լու խաբ­կան­քը։

Երբ մարդ տե­ւա­պէս ինք­զինք ար­դար ու ի­րա­ւա­ցի հա­մա­րէ՝ ար­դա­րու­թիւ­նը եր­բեք չ՚ի­րա­կա­նա­նար։ Կա­րե­լի չէ՛ հասկ­նալ, թէ մարդ՝ որ «սխա­լա­կան» է. թե­րու­թիւն­ներ եւ տկա­րու­թիւն­ներ ու­նի, մէկ խօս­քով՝ կա­տա­րեալ չէ, կրնա՞յ ա­մէն պա­րա­գա­յին մէջ, տե­ւա­պէս ար­դար եւ ի­րա­ւա­ցի ըլ­լալ։ Մաս­նա­կի պա­րա­գա­նե­րու մէջ ի­րա­ւունք եւ ար­դա­րու­թիւն պա­հան­ջել, ինք­զինք ար­դար եւ ի­րա­ւա­ցի նկա­տել, իր իսկ ի­րա­ւուն­քը պաշտ­պա­նել, ի­րա­ւուն­քին տէր կանգ­նիլ, ան­շո՛ւշտ որ ա­ռա­քի­նու­թիւն է, ազ­նուու­թիւն է եւ բնա­կան հե­տե­ւանքն է մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան, հա­ւա­տար­մու­թիւն՝ մար­դուն կո­չու­մին, բնա­կան է ա­սի­կա…։

Բայց մարդ տե­ւա­պէս, ա­մէն պա­րա­գա­յի մէջ ի­րա­ւա­ցի չի կրնար ըլ­լալ՝ քա­նի որ իր շուր­ջին­ներն ալ նոյն­քան ի­րա­ւա­ցի են եւ ար­դար, եւ քա­նի որ ի­րա­ւուն­քը եւ ար­դա­րու­թիւ­նը՝ «ու­րիշ»ի մը դիր­քին հա­մե­մա­տու­թեամբ կը յայտ­նուի եւ ու­րի­շի մը ի­րա­ւուն­քէն եւ ա­զա­տու­թե­նէն կա­խում ու­նի, ա­պա ու­րեմն մարդ եր­բեք տե­ւա­պէս ի­րա­ւա­ցի չի կրնար ըլ­լալ, գո­նէ մա­սամբ՝ յար­գե­լով ու­րի­շին ալ ի­րա­ւուն­քը…։

Ա­հա­ւա­սիկ, ինք­նա­խա­բէու­թեան լա­ւա­գոյն օ­րի­նա­կը՝ ինք­զինք միշտ ի­րա­ւա­ցի եւ ար­դար նկա­տել։ Եւ հոս կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ստա­նայ՝ ինք­նա­ճա­նա­չո­ղու­թիւ­նը։

Ու­րի­շը դա­տե­լէ ա­ռաջ՝ ինք­նա­դա­տո­ղու­թիւն ը­նել, ինք­զինք ճանչ­նալ, ինք­զինք քննել ա­մե­նա­մեծ ա­ռա­քի­նու­թիւն է, կա­տա­րե­լու­թեան ստու­գա­նիշ։ Այն որ ինք­զինք չի ճանչ­նար, ինք­նա­խա­բէու­թեան մո­լո­րան­քի մէջ կ՚իյ­նայ։

Կը տես­նուի, որ «ինք­նա­խա­բէու­թիւն»ը ո՜ր­քան վնա­սա­կար է ան­ձին յա­ռաջ­դի­մու­թեան եւ կա­տա­րե­լա­գոր­ծու­թեան մէջ։ Ինք­նա­խա­բէու­թիւ­նը ա­մե­նա­մեծ ար­գե՛լք չէ մտա­պէս եւ հո­գե­պէս կա­տա­րե­լա­գոր­ծու­թեան։

Ու­րեմն, իմ սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­նե՜ր, շուր­ջը դի­տե­լէ, դա­տե­լէ եւ ո­րո­շում­ներ ար­ձա­կե­լէ ա­ռաջ, նախ մենք զմեզ դի­տենք, ճանչ­նանք, դա­տենք եւ ա­պա ու­րիշ­նե­րու նկատ­մամբ ո­րո­շում ար­ձա­կենք։ «Ես կա­տա­րեալ եմ», «ես ան­թե­րի եմ»ի նման սխալ մտադ­րու­թիւն­ներ մարդս կ՚ա­ռաջ­նոր­դեն «ինք­նա­կեդ­րոն» ըլ­լա­լու՝ միշտ «դա­տա­ւոր»ի դեր ու­նե­նա­լու, միշտ ու­րիշ­ներ դա­տե­լու եւ նստե­լու միշտ ար­դա­րու­թեան գա­հուն վրայ՝ ո­րուն ո՛չ ոք ար­ժա­նի է յա­րա­տեւ բազ­մե­լու։ Միայն ինք­նա­խա­բէու­թեան մո­լո­րու­թեան մէջ ե­ղող­ներ ի­րենք զի­րենք միշտ ի­րա­ւա­ցի եւ ար­դար կը կար­ծեն եւ կը փոր­ձեն մի՜շտ դա­տել՝ փո­խա­նակ դա­տուե­լու։ Մինչ­դեռ ո՛չ ոք միայն դա­տո­ղի դիր­քին վրայ կրնայ գտնուիլ տե­ւա­կան՝ եր­բեմն դա­տող, եր­բեմն դա­տուո՛ղ։

Եւ կա­րե­լի է կար­ծել՝ թէ բազ­մա­թիւ ըն­կե­րա­յին հար­ցեր, ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն­ներ, ան­միա­բա­նու­թիւն­ներ կը ծա­գին՝ «Ես ի­րա­ւա­ցի՛ եմ» մտայ­նու­թե­նէն…։

Այս կէ­տին կու գանք, չա­փա­ւո­րու­թեան՝ այ­սինքն չափ ու սահ­ման գիտ­նա­լու, փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ կշիռ դնե­լու հար­ցին՝ որ նոյն­քան կա­րե­ւոր է, ինչ­պէս ինք­նա­ճա­նա­չու­թիւ­նը։ Ար­դա­րեւ ե­թէ մարդ ինք­նա­ճա­նա­չու­թեան գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նի, ար­դէն իր բո­լոր ա­րարք­նե­րուն մէջ չափ ու կշիռ եւ սահ­ման կա՛յ…։

Դար­ձեալ այս կէ­տին՝ երբ մարդ ինք­նա­խա­բէու­թեամբ, հա­ւա­տա­րիմ չի մնար իր չա­փին ու սահ­մա­նին, կշիռ չի ճանչ­նար, ա­հա­ւա­սիկ կը ծնին հա­զար ու մէկ հար­ցեր, քա­նի որ դի­մա­ցինն ալ կա՛մ նոյն կեր­պով կը վա­րուի եւ կամ կը յու­սալ­քուի ու դա­սա­լիք կ՚ըլ­լայ կեան­քի ընդ­հա­նուր պայ­քա­րին մէջ, եւ ըն­կե­րու­թիւ­նը կը կորսնց­նէ ան­դամ մը՝ ան­հատ մը՝ ա՛նձ մը…։

Չտա­րուինք ինք­նա­խա­բէու­թեան սուտ եւ ա­նի­րա­կա­նա­լի խաբ­կան­քէն՝ ան­կեղծ եւ ի­րա­տես ըլ­լանք, ե­րե­ւինք այն­պէս՝ ի՛նչ­պէս որ ենք, մենք զմեզ զգանք այն­պէս՝ ի՛նչ­պէս որ մեր միտ­քը ցոյց կու տայ մե­զի, նախ մենք զմեզ չխա­բե­լու մեր մա­սին։ Փո­խա­նակ տար­բեր ե­րե­ւե­լու ջա­նա­սի­րու­թիւ­նը ու­նե­նա­լու՝ ջա­նա՛նք մեր սխալ­նե­րը շտկե­լո՜ւ, թե­րու­թիւն­նե­րը ամ­բող­ջաց­նե­լո՜ւ, եր­կա­րու­թիւն­նե­րը զօ­րաց­նե­լո՜ւ՝ կա­տա­րեա՛լ ըլ­լա­լու։

Եւ այդ­պէս կա­րե­լի է կար­ծել, թէ ա­ւե­լի՛ դիւ­րին եւ պատ­շաճ է սրբագ­րուիլ, քան թե­րու­թիւն­նե­րը եւ տկա­րու­թիւն­նե­րը ծած­կել, քօ­ղար­կել ինք­նա­խա­բէու­թեան մո­լո­րան­քով…։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­լիս 24, 2015, Իս­թան­պուլ