ԱՇԽԱՐՀԻ ՏԱՐՕՐԻՆԱԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐԷՆ

ԲՌՆԱ­ԲԱ­ՐՈՒ­ԹԵԱՄԲ ԵՒ ՄԱ­ՍԱՄԲ ՆՈ­ՐԻՆ

Հե­տե­ւեալ դէպ­քը կը պա­տա­հի Ֆի­լա­տել­ֆիոյ Ա­միշ (Amish) հա­մայն­քին մէջ։ Ա­միշ հա­մայն­քը ա­ղան­դի մը կը պատ­կա­նի, ո­րուն հիմ­նա­դիր­նե­րը Եւ­րո­պա­յի կրօ­նա­կան հա­լա­ծանք­նե­րէն փա­խուստ տա­լով, 1730-ին հաս­տա­տուած են Ֆի­լա­տել­ֆիոյ Լեն­քես­թըր քա­ղա­քը։ Քսան տա­րի­ներ ա­ռաջ ա­նոնց բնակ­չու­թիւ­նը կը հա­շուէր 30 հազար, իսկ այժմ ա­նոնց թի­ւը կրկնա­պատ­կուած է՝ ո­րով­հե­տեւ իւ­րա­քան­չիւր ա­մոլ ծնունդ կու տայ 78 զա­ւակ­նե­րու։

Ի՞նչ են Ա­միշ հա­մայն­քի ապ­րե­լա­կեր­պի յատ­կան­շա­կան պայ­ման­նե­րը։ Ա­նոնք ե­լեկտ­րա­կա­նու­թիւն չեն գոր­ծա­ծեր, ոչ ալ ինք­նա­շարժ։ Ա­նոնց փո­խադ­րա­մի­ջո­ցը կը բաղ­կա­նայ ձիով քշուած հնա­դա­րեան կառ­քե­րէ։ Ու­նին ի­րենց յա­տուկ ե­կե­ղե­ցին եւ դպրո­ցը՝ մին­չեւ ու­թե­րորդ դա­սա­րան, որ­մէ ետք ի­րենց պա­տա­նի­նե­րը կը նե­տուին գոր­ծի աս­պա­րէզ, իսկ գոր­ծի աս­պա­րէ­զը պար­զա­պէս հո­ղա­գոր­ծու­թիւնն է։

Ու­րեմն մեր պատ­մու­թեան ա­ռանց­քը կը կազ­մէ Ա­միշ հա­մայն­քի 51 տա­րե­կան զա­ւակ Լի Քափ­լա­նը, որ իր տան մէջ պա­հած է 3-18 տա­րե­կան 12 աղ­ջիկ­ներ։ Ա­ւե­լին՝ ան բռնա­բա­րած է իր տան մէջ ա­պաս­տան գտած այդ աղ­ջիկ­նե­րէն 14 տա­րե­կան պար­մա­նու­հի մը, որ հի­մա մայր է ե­րեք տա­րե­կան եւ վեց ամ­սա­կան եր­կու զա­ւակ­նե­րու:

Բա­րե­բախ­տա­բար Լի Քափ­լան վեր­ջերս ձեր­բա­կա­լուած է տե­ղա­կան ոս­տի­կա­նու­թեան կող­մէ, որ ար­ձա­գան­գած էր դրա­ցիին ա­հա­զանգ-­հե­ռա­խօ­սա­զան­գին։ Դրաց­ին մտահ­ոգ­ուած ըլ­լա­լով պար­տէզ­ին մէջ պտըտ­ող՝ դե­ռա­տի աղ­ջիկն­եր­ուն ար­տա­սա­նած վախ­ի ար­տա­յայ­տութ­իւն­ներ­էն, հե­ռա­ձայ­նած է ոս-տի­կա­նութ­իւն եւ յայտ­նած իր մտահ­ո-գ­ութ­իւն­ը։

Դժբախ­տա­բար սա­կայն հարց­ը հոս չի վեր­ջա­նար, այլ ն­­որ զար­գաց­ումն­եր­ու դուռ կը բա­նայ։ Հի­մա թոյլ տու­էք բա­ցատր­եմ։

Ոստ­ի­կա­նա­կան հ­­ե­տազ­օտ­ութ­իւնն­ե­րէն ի յայտ կու գայ, որ 14 տար­ե­կան աղջ­կան ծնողքն է, որ իր­ենց զա­ւակ­ը սի­րա­յօ­ժար յանձ­նած են Քափ­լան­ին, երբ ան խ­­ոս­տա­ցած է զ­­իր­ենք ա­զա­տել նիւ­թա­կան ն­­եղ կաց­ութ­են­է մը՝ ըստ ո­րուն ա­նոնք պիտ­ի կորսնցն­էին իր­ենց ապ­րուս­տը ա­պահ­ով­ող ա­գա­րա­կը։

Ա­նոնք նա­եւ ա­ւելց­ու­ցած են, որ ի­րենք պրպտած են օր­էնք­ի տրա­մադ­րութ­իւն­ներ­ը եւ գտած, թէ իր­ենց ա­ռած քայլ­ը օր­ի­նա­կան է։ Հի­մա ա­նոնք ալ ձեր­բա­կալ­ուած են ոստ­ի­կա­նութ­եան կողմ­է, ամ­բաս­տան­ուած՝ իր­ենց դստեր կեան­քը վտանգ­ի տակ դնել­ու յան­ցան­քով։ Պա­տիժս ար­ժա­նա­ւո­րաց:

ՈՃ­ՐԱ­ԳՈՐԾ­ՈՒԹ­ԵԱՄԲ ԵՒ ՄԱ­ՍԱՄԲ ՆՈՐ­ԻՆ

Կը յիշ­էք նորվ­եկ­իա­ցի ոճ­րա­գործ Էնտ­ըրս Պրեւիք­ը, որ 2011-ի Յուլ­իս­ին զան­գուա­ծայ­ին ոճ­րա­գործ­ութ­իւն կա­տար­եց, ա­պա դա­տա­պար­տու­ե­ցաւ եւ բան­տարկ­ու­ե­ցաւ։

Ար­դա­րեւ ան նախ ռումբ մը պայթ­ե-ց­ուց մայ­րա­քա­ղաք Օսլ­ոյ­ի կեդ­րո­նա­կան հրա­պա­րակ­ը, որ­ու հետ­ե­ւան­քով մա­հա­ցան ութ ան­մեղ մար­դիկ, եւ ա­պա գնաց մօ­տա­կայ Ութ­ո­յա (Utoeya) կղզին ու սպանն­եց 69 պա­տա­նին­եր, որ­ոնք կը մաս­նակ­ցէին ա­մառ­նա­յին ճամ­բա­րի մը։

Ան կ­­ը պատ­կա­նէր ծայ­րա­յեղ ա­ջակ­ող­մեան­ներ­ու խմբա­կի մը, իսկ ճամ­բա­րի մաս­նակ­ցողն­եր­ը ան­դամ էին չա­փա­ւոր ձա­խա­կողմ­եան­ներ­ու խմբա­կի մը։ Ու-րեմն գա­ղա­փա­րա­կան տար­բեր­ութ­իւնն էր, որ պատ­ճառ հան­դի­սա­ցած էր վեր­ո­յիշ­եալ սպանդ­ին, քա­ղա­քա­կա­նօր­էն հան­դարտ այս երկ­իր­ին մէջ։

Իսկ ինչ­ո՞ւ հնա­մաշ այս պատ­մու-թիւն­ը դար­ձեալ լ­­ու­սար­ձակ­ի տակ առ-նըւ­ե­ցաւ, ձեզմ­է ո­մանք պ­­իտ­ի հարց­նեն։ Հի­մա թոյլ տու­էք բա­ցատր­եմ ա­նոր դրդա­պատ­ճառ­ը։ Ար­դա­րեւ ան դատ բա­ցած է պե­տութ­եան դէմ՝ բող­ո­քե­լով, որ մարդ­կայ­ին իր ի­րա­ւունքն­եր­ը խախ-տըւած էին, որ­ովհ­ետ­եւ օ­րա­կան 23 ժամ ան կ՚ապ­րի մեկ­ու­սաց­ման մէջ...:

Հոս պարտ­ինք յիշ­ել, որ իր սեն­եա­կը օժտ­ուած է հե­ռա­տես­իլ­ով, վիտ­էօ խա-ղ­եր­ու կազ­մա­ծով եւ մար­զան­քի գործ­ի-ք­ով (treadmill): Է՜հ այս­քա­նը չի բա­ւեր եւ մեր մար­դաս­պա­նը կ՚ու­զէ­, որ ա­զա­տօ­րէ­ն շր­ջա­գա­յի բան­տին մէջ:

Սա­կայն զար­մա­նա­լին այն է­, որ դա­տա­ւո­ր մը՝ մի ոմն Հե­լէ­ն Սեքու­լի­ճ, վճռած է ի նպաստ մեր ոճ­րա­գոր­ծի­ն։ Բա­րե­կամ, ա­րեւմ­տեա­ն եր­կիր­ներ­ու դա­տա­ւոր­նե­րը ին­չու այս­քան ա­զա­տա­միտ են՝ չեմ հասկ­նար։ Վստահ եմ այս դէպ­քը ե­թէ պա­տա­հէր մի­ջինա­րե­ւել­եան եր­կի­րի մը մէջ, ար­դիւ­նքը շատ ա­ւե­լի տար­բեր դուրս պի­տի գար, չէ՞ք խոր­հիր­։

­ԳԷՈՐԳ ՔԷՕՇ­ԿԷ­ՐԵԱՆ

«Զար­թօնք»