ՍՈՒՐԲ ԽԱՉԻ ՀՐԱՇԱԼԻ ԵՐԵՒՈՒՄԸ

«Յաղ­թու­թեան նշա­նը՝ Խա­չը եր­կին­քի վրայ ե­րե­ւե­ցաւ եւ ո­ղոր­մու­թեան լոյ­սը ծա­գե­ցաւ հե­թա­նոս­նե­րու վրայ»։

­Զատ­կի յա­ջոր­դող հին­գե­րորդ Կի­րա­կին նուի­րուած է «Ե­րեւ­ման Խա­չի յի­շա­տակ»ին, այ­սինքն խա­չի եր­կին­քի վրայ հրա­շա­լի՜ ե­րե­ւու­մին։ Ար­դա­րեւ, պատ­մա­կան դէպք մը, ե­ղե­լու­թիւն մըն է որ կը տօ­նուի այ­սօր։

Ե­րու­սա­ղէ­մի Ձի­թե­նեաց լե­ռնէն մին­չեւ Համ­բարձ­ման լե­րան բար­ձուն­քը, 351 թուա­կա­նին, եր­կին­քի վրայ փայ­լա­տա­կեց Քրիս­տո­սի խա­չի նշա­նը։ Ա­սի­կա բնա­կան եւ սո­վո­րա­կան ե­րե­ւոյթ մը չէր, այլ հրա՛շք մը՝ որ յայտ­նուե­ցաւ ար­տա­սո­վոր եւ հրա­շա­լի՜ տես­քով մը, ո­րուն կեն­դա­նի վկա­նե­րը ե­ղան Ե­րու­սա­ղէ­մի բնա­կիչ­նե­րը՝ ո­րոնք տե­սան այդ հրա­շա­լի՜ տե­սա­րա­նը ի­րենց մարմ­նա­կան աչ­քե­րով։ Ա­նի­կա ի­րա­կան դէպք մըն էր եւ ո՛չ թէ ցնորք կամ ե­րազ եւ կամ զգա­յա­խա­բու­թիւն եւ պատ­րանք։

Ուս­տի պատ­մի­չը կ՚ը­սէ, թէ ա՜յն­քան պայ­ծառ էր լոյ­սը, որ մին­չեւ իսկ ա­րե­ւը խա­փա­նուե­ցաւ այդ փայ­լուն լոյ­սին պայ­ծա­ռու­թեա­նը դի­մաց։

Ե­րու­սա­ղէմ գտնուող ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դը՝ քրիս­տո­նեայ կամ ո՛չ, բո­լոր մար­դիկ ի­րենց մարմ­նա­կան աչ­քեով կրցին տես­նել Քրիս­տո­սի փա­ռա­ւո­րեալ խա­չա­փայ­տի նշա­նը եր­կին­քի վրայ։

Այս ա­ռի­թով Ե­րու­սա­ղէ­մի այդ օ­րուայ ե­պիս­կո­պո­սը՝ Կիւ­րեղ Ե­րու­սա­ղէ­մա­ցին, նա­մակ մը կը գրէ Բիւ­զան­դիա­յի Կոս­տանդ կայս­րին եւ նա­մա­կին մէջ կը նշէ, թէ ի՛նչ­պէս օր ցե­րե­կով Յի­սու­սի խա­չա­փայ­տը եր­կին­քի վրայ այն­քան գե­ղեց­կօ­րէն փայ­լե­ցաւ, որ նոյ­նիսկ ա­րե­ւը շու­քի մէջ մնաց։ Եւ այս ը­սե­լով՝ Կիւ­րեղ Ե­պիս­կո­պոս Կոս­տանդ կայս­րին՝ որ որ­դին էր մեծն Կոս­տան­դիա­նո­սին, քրիս­տո­նեայ դար­ձած Բիւ­զան­դիա­յի կայս­րին, կ՚ու­զէր հա­ւատք ներշն­չել, որ­պէս­զի ան չտկա­րա­նայ, ինչ­պէս Կոս­տան­դիա­նոս կայս­րին յա­ջոր­դող Յու­լիա­նոս տկա­րա­նա­լով իր հա­ւատ­քին մէջ, ու­րա­ցաւ Քրիս­տո­սը եւ հա­լա­ծո­ղը դար­ձաւ քրիս­տո­նեա­նե­րուն։

Ա­հա­ւա­սիկ, ա՛յս է պատ­ճա­ռը, որ Կիւ­րեղ Ե­պիս­կո­պոս փա­ռա­բա­նեց Ե­րու­սա­ղէ­մի երկ­նա­կա­մա­րին վրայ փայ­լա­տա­կած Քրիս­տո­սի խա­չա­փայ­տը, եւ փոր­ձեց հա­մո­զել, յոյս ներշն­չել Կոս­տանդ կայս­րին, որ իր նա­խոր­դին նման չու­րա­նայ Քրիս­տո­սը։

Հայ ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թեան մէջ ալ, սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, կը գտնուի դրուագ մը՝ ուր խա­չա­փայ­տը փայ­լած է եր­կին­քի վրայ այն­քա՜ն պայ­ծա­ռօ­րէն։

Այդ բա­րե­պա­տեհ դէպ­քը՝ հին­գե­րորդ դա­րու կէ­սե­րուն, Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի մահուան առ­թիւ պա­տա­հած էր Վա­ղար­շա­պատ քա­ղա­քին մէջ։

Ար­դա­րեւ, երբ Վա­ղար­շա­պատ քա­ղա­քին մէջ Հայ գի­րե­րու ստեղ­ծիչ Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տոց, ար­դէն տա­րի­քը ա­ռած, փա­կեց իր աչ­քե­րը, ա­նոր մարմ­նին վրայ եւս փայ­լա­տա­կեց Քրիս­տո­սի խա­չա­փայ­տը, եւ ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դը մարմ­նա­կան աչ­քե­րով տե­սաւ զայն։ Խո­րե­նա­ցի եւ Կո­րիւն պատ­միչ­ներ կ՚ը­սեն, որ եր­կին­քի վրայ, այն տան գտնուած տե­ղը՝ ուր կը հանգ­չէր Մես­րոպ Մաշ­տոց ե­ռա­մեծ վար­դա­պե­տին օրհ­նեալ մար­մի­նը, փայ­լա­տա­կեց Քրիս­տո­սի խա­չա­փայ­տը։

Խո­րե­նա­ցի եւ Կո­րիւն պատ­միչ­ներ, շա­րու­նա­կե­լով ի­րենց խօս­քը, կ՚ը­սեն, որ երբ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի դա­գա­ղը Վա­ղար­շա­պա­տէն կը տա­րուէր դէ­պի Օ­շա­կան գիւ­ղը՝ Ա­մա­տու­նի Վա­հան իշ­խա­նի կա­լուած­քը, ճա­նա­պար­հի ըն­թաց­քին եր­կին­քի վրայ յու­ղար­կա­ւոր­նե­րուն կը հե­տե­ւէր փայ­լուն այդ խա­չի նշա­նը։

Ա­սի­կա հո­գե­ւոր հարս­տու­թիւն մըն է՝ ու­նե­նալ սե­փա­կան «Խա­չի Ե­րե­ւում» մը իր պատ­մու­թեան մէջ, եւ այս հրա­շա­լի՜ ե­րե­ւոյ­թը կը պար­տին Սուրբ Գրի­գոր Լու­սա­ւոր­չի, որ հաս­տա­տեց հա­ւատ­քը Հայ ժո­ղովր­դին մէջ եւ Ա­նոր՝ Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի, որ հաս­տա­տուած հա­ւատ­քը ա­ճե­ցուց եւ զար­գա­ցուց որ­պէս հո­գեմ­տա­ւոր մեծ ար­ժէք։

Ար­դա­րեւ, խա­չը Հայ ժո­ղո­վուր­դին հա­մար ի­րա­պէս հո­գե­ւոր մեծ ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ, եւ պաշ­տե­լու ա­ռար­կայ է, քա­նի որ ան «խոր­հո՛ւրդ» է՝ փրկու­թեան եւ յաղ­թա­նա­կի խոր­հո՛ւրդ։

301 թուա­կա­նին, Սուրբ Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ, գե­ղե­ցիկ տե­սիլ­քով մը վկա­յեց Աս­տուա­ծորդ­ւոյն իջ­ման սուրբ վայ­րը՝ օրհ­նե­լու, իր մուր­ճով հաս­տա­տե­լու ու­ղիղ եւ ճշմա­րիտ հա­ւատ­քը, այս առ­թիւ փա­կե­լու հե­թա­նո­սա­կան ատ­րու­շա­նի դռնե­րը եւ այդ­պի­սով այս վայ­րը փո­խա­կեր­պե­լու Սրբա­զան Տա­ճա­րի՝ պաշ­տա­մուն­քի վայ­րի։

Եւ ա՛յդ­պէս ալ պա­տա­հե­ցաւ։

Աս­տուա­ծորդ­ւոյն ի­ջած վայ­րը կո­չուե­ցաւ Սուրբ Էջ­միա­ծին, այ­սինքն՝ հոն ո՛ւր ի­ջաւ միա­ծին Որ­դին՝ Յի­սուս Քրիս­տոս, որ­պէս­զի Հայ ժո­ղո­վուր­դի հա­մար դա­րեր շա­րու­նակ ուխ­տա­տե­ղի մը ըլ­լայ, ժո­ղո­վուր­դը սի­րէ այս հա­ւա­տի կեդ­րո­նը, սի­րէ այն­պէս, ինչ­պէս կը սի­րէ իր Տէ­րը՝ Յի­սուս Քրիս­տո­սը, եւ նոյն սի­րով նուի­րուի ա­նոր հիմ­նած այս սուրբ Ե­կե­ղե­ցին՝ Սուրբ Էջ­միա­ծի՛­նը։

Եւ… տա­րի­նե՜ր, դա­րե՜ր հետզ­հե­տէ կը սա­հին կ՚եր­թան եւ պէտք է անդ­րա­դառ­նալ այս գնաց­քին մէջ, թէ ի՞նչ կը նշա­նա­կէ, եւ ի՞նչ ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ Հայ ժո­ղո­վուր­դին քրիս­տո­նեայ դառ­նա­լը։ Ար­դա­րեւ հա­ւատ­քը՝ ինք­նու­թեան, լի­նե­լու­թեան ա­մե­նա­կա­րե­ւոր ազ­դակն է եւ ե­թէ մարդ իր նախ­նի­նե­րէն փո­խան­ցուած հա­ւատ­քը ու­նա­նայ, չպաշ­տէ իր սուր­բե­րուն յի­շա­տա­կը, ո­րոնք մար­տի­րո­սա­ցան, ի­րենց կեան­քի գի­նով հա­ւատ­քը պաշտ­պա­նե­լու ե՛ւ պահ­պա­նե­լու հա­մար, եւ ե­թէ մոռ­նայ հա­ւա­տի պաշտ­պա­նու­թեան հա­մար ա­մէն պայ­քար, եւ ե­թէ ու­րա­նայ իր նախ­նի­նե­րուն այդ անձ­նուի­րու­թիւ­նը, ան­ձնու­րա­ցու­մը, զո­հո­ղու­թիւ­նը, ա­պա ու­րեմն ո՜ւր կ՚եր­թայ իր ա­պա­գան։ Ար­դա­րեւ, ա­ռանց ան­ցեա­լի՝ ներ­կայ, եւ ա­ռանց ներ­կա­յի ա­պա­գան գո­յու­թիւն չ՚ու­նե­նա՛ր։

Տօ­նախմ­բու­թիւ­նը պար­զա­պէս պա­տա­հա­կան ժա­մա­նա­կա­ւոր ու­րա­խու­թիւն մը, ու­տել խմել եւ զուար­ճա­նալ ե­թէ ըլ­լար, ե­թէ այդ­պէս հա­մա­րուէր, մեր կեան­քը հաս­տատ հի­մե­րու վրայ չէ՛ր մնար, նախ­նի­նե­րու յի­շա­տա­կը, որ այն­քա՜ն կա­րե­ւոր է եւ ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ, վերս­տին մեր մէջ արթն­նա­լու ա­ռի­թը չէր ու­նե­նար…։

Ու­րեմն ո­րե­ւէ տօ­նախմ­բու­թեան ա­տեն, երբ կ՚ուա­րա­խա­նանք, կը զուար­ճա­նանք, նախ պէտք է թա­փան­ցենք այդ տօ­նախմ­բու­թեան պատ­մու­թեան, պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թեան եւ յե­տոյ ա­նոր ի­մաս­տին պէ՛տք է անդ­րա­դառ­նանք, եւ հասկ­նանք ա­նոր պատ­ճա­ռը եւ նպա­տա­կը, թէ ի՛նչ ար­ժէք ու­նի ա­նոր էու­թիւ­նը, ո՛ր­քան ազ­դե­ցու­թիւն ու­նի մեր ներ­կայ եւ ա­պա­գայ կեան­քին, հա­րա­զատ ապ­րում­նե­րուն վրայ։ Ա­ռանց ի­մաս­տին թա­փան­ցե­լու՝ ի­րո­ղու­թեան մը ար­ժէ­քը հասկ­նալ դժուար, եւ շատ ան­գամ ան­կա­րե­լի՛ է…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 8, 2017, Իս­թան­պուլ