ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Յետցեղասպանութեան շրջանին շատ դժուարին պայմաններու մէջ ստեղծուեցան մեր հայկական գաղութները, սակայն նիւթական դժուարութիւններու կողքին կար աւելի կարեւոր դժուարութիւն մը՝ որն էր հայրենիքի կարօտը: Հայկական գաղութներու առաջին ներկայացուցիչները գրեթէ չյաջողեցան յարմարիլ այնտեղ՝ ուր ակամայ յայտնուեցան։
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Բնութիւնը՝ որուն մէջ կ՚ապրինք, լռելեայն պատգամներ կու տայ մարդուն, որ այնքան անձայն չէ։ Մարդ, ընդհանրապէս ինքզինք հպարտ կը զգայ շատ բան գիտնալով։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Ամէն ժամանակէ աւելի այսօր մեր հայ կուսակցութիւնները, հաստատութիւնները, եկեղեցին ու կազմակերպութիւնները պէտք է լրջօրէն մտածեն ինքնաբաւ ըլլալ եւ իրենց համար նիւթական միջոցներ ստեղծել, որովհետեւ մեր իրականութենէն ներս կամաց-կամաց կը պակսի «բարերար»ի եւ «բարերարութեան» երեւոյթը, որովհետեւ օրերու ընթացքին մարդոց մէջ աւելիով կ՚արմատանայ ԵՍ-ը եւ կը սկսին մոռցուիլ ազգ, հայրենիք, եկեղեցի ու բոլոր սրբազան արժէքները՝ որոնցմով կը փորձենք գոյութիւն մը տալ մեր հայու ինքնութեան:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Դժուար է միանշանակ գնահատել մեր պատմութեան ելեւէջները մեր եկեղեցական կեանքին մէջ եւ հոգեւորականներու դերը մեր ժողովուրդի հոգեւոր, մտաւոր, ազգային կեանքի կազմաւորման եւ զարգացման մէջ։
Իսկ այսօր, աւելի քան երբեւէ, արդի կեանքը շատ բարդ, խրթին եւ դժուարիմաց է, որուն կարելի է անդրադառնալ բոլորիս կողմէ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
«Շատ մը պատմութիւններ կան երկնային մարմիններու եւ համաստեղութեանց նկատմամբ, որոնք հիներուն համար ճշմարիտ պատմութիւններ էին, մինչդեռ մեզի ծիծաղելի կը թուին». Մանկասարեան այս տողերով ծիծաղելի կը գտնէր Յիսուս Քրիստոսի վերագրուած դրուագներն ու պատմութիւնները. մոգերը դէպի Յիսուսի ծննդավայրը առաջնորդող աստղը անոր կարծիքով՝ պարզապէս առասպել մըն է՝ պատմութիւն, որ դիւրութեամբ կարելի է տեսնել ու գտնել հեթանոսական պատմութիւններու մէջ եւս:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Ոսկեղջիւրի (Խրիսօ, կամ Խրիսու գերաս) ձախ եզրի ոսկեգոյն ափերուն վրայ թառող խորանաձեւ այս ոստանը, ինչպէս Պոյլսոյ բազմաթիւ թաղեր, իր անունը կ՚առնէ Միքայէլ Մօնօմախօս կայսեր շինել տուած նաւահանգիստի պարիսպէն դէպի ծով բացուող այն պատմական դռնէն՝ որ կը կոչուէր՝ «Պալաթիանի թիռա», այսինքն՝ դուռն Պալաթի։ Ահաւասիկ այս պատճառով է, որ այս թաղը կը կոչուի Պալաթ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Մանկասարեան Յիսուսի չհաւատալով Աւետարանիչներուն կ՚ուզէ Յիսուսի գոյութիւնը գտնել ժամանակակից պատմաբաններու մօտ, սակայն զարմանքով կը հարցադրէ, թէ եթէ իրապէս գոյութիւն ունեցած ըլլար Յիսուս Քրիստոս մը՝ որ նման հրաշքներ կը գործէր, ինչո՞ւ համար չէ յիշուած ժամանակակիցներու կողմէ:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Ե. դարու մեծ հեղինակ կը հանդիսանայ Մեսրոպ Մաշտոց Վարդապետ՝ որուն անունը անմահացած է Հայ տառերու գիւտով։ Թէ ան ինչպէ՞ս գլուխ հանեց այդ մեծ գործը, այդ՝ հայոց գրականութեան պատմութեան կը վերաբերի։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Մանկասարեան կ՚ուզէ գիտնալ, թէ ինչպէ՞ս Կաթոլիկ եկեղեցին յաջողած է պահել Յիսուս Քրիստոսի խաչափայտէն մասունք մը՝ որ աւելի հին անցեալ ունի, սակայն չէ կրցած պահել առաքեալներուն կողմէ գրուած ձեռագիրներն ու այլ յիշատակելի փաստերը:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Շահապիվանի ժողովը հայոց ամենափառաւոր ժողովներէն մէկն է։ Շահապիվանը կը գտնուի Բագրեւանդ գաւառը՝ Մասիսի ստորոտները, այժմեայ Հին Պայազիտի շրջանը, ուր ամէն Նաւասարդին կը ժողվուէին նախարարներ, իշխաններ, հոգեւորականներ, բազմաթիւ ժողովուրդ եւ մեծ փառքով կը տօնէին տարեմուտը։ (Կանոնագիրք Հայոց)։
