Հոգե-մտաւոր

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Հայրիկ իր «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան 15-րդ գլուխին որպէս խորագիր կ՚ընտրէ «Ընտանեկան կտակ - Յիշատակ»ը. յաճախ կտակ ըսելով մենք կը հասկնանք նիւթական ժառանգութիւնը, որ կը փոխանցուի ողբացեալին յաջորդներուն, սակայն Հայրիկ այստեղ տարբեր կտակի մասին է, որ կը խօսի. Հայրիկի բացատրութեամբ կտակը հետեւեալն է. «Կտակը տիրապէս կը նշանակէ այն սուրբ աւանդ եւ յանձնարարութիւնը, զոր մարդ իւր կենդանութեանը ուրիշ կտակակատար անձի մի կ՚աւանդէ, որ յետ իւր մահուն կատարեն իւր կտակը՝ աննենգ եւ անվրէպ հաւատարմութեամբ»:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Իմաստակ, կեղծ իմաստուն եւ սոփեստ մարդիկ, իր գիտութեամբ պարծենկոտ անձեր, ընկերութեան մէջ շատ հաւանութիւն չեն գտներ։ Եթէ աշխարհ իմաստակներով լեցուն ըլլար, մարդկութիւնը ոչ մէկ գիւտ կրնար կատարել։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Հայրիկ շատ կարեւոր կը նկատէ զաւակներու դաստիարակութիւնը եւ որպէսզի յստակ ըլլայ, թէ դաստիարակել ըսելով ի՞նչ նկատի ունի, իր զաւակներուն կ՚ուղղէ հետեւեալ խօսքը. «այնպէս օրհնեցէք, որ նոքա երկնից իմաստութիւնը ճանչնան ու բարձր համարին, աշխարհիս, շնչաւոր իմաստութեան վերայ չի պարծենան:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

«Իրաւունք»ի մէջ կայ երեք գլխաւոր կամ էական տարր՝ անձնական. «subjectivus», առարկայական. «objectivus» եւ նիւթական կամ էական. «substantionalis»։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Արդէն իսկ հասած ենք Խրիմեան Հայրիկի «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան 14-րդ գլուխը, որ Հայրիկ կոչած է «Մահ ծնողաց եւ օրհնութիւն». մինչեւ այսօր տեսանք, թէ Հայրիկ ինչպէս խօսեցաւ ընդհանուր ամուսնութեան գաղափարին, անոր ունեցած մարդկային, բարոյական արժէքներուն մասին. խօսեցաւ, թէ ի՛նչ են տղամարդու եւ կնոջ փոխադարձ պարտաւորութիւնները, ի՛նչ են անոնց որպէս ծնողք ունեցած պարտաւորութիւնները իրենց զաւակներուն հանդէպ եւ զաւակներունը փոխադարձաբար հօր եւ մօր հանդէպ:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Բացի բնական զգացմունքէ եւ բարոյական օրէնքներէ, կայ կարեւոր պատճառ մը ամուսնութեան մէջ, որ անհրաժե՛շտ է հաստատուի եւ նկատի առնուի չհասութեան սկզբունքը։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Հայրիկ կը շարունակէ խօսիլ զաւակներուն պարտաւորութիւններուն մասին եւ կարեւորութեամբ կը շեշտէ ծնողք-մանուկ եւ մանուկ-ծնողք փոխյարաբերութեան կարեւորութիւնը. խօսքը ուղղելով զաւակներուն Հայրիկ կ՚ըսէ. «Երբ կը ծերանան եւ կը զառամին ձեր ծնողքը, դուք նոցա որդի մխիթարութեան եւ ցուպ ծերութեան լինիք. ամենայօժար սիրով խնամել, դարմանել եւ երբեք չը տրտմեցուցանել զիրենք»:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Տուեալ օրէնքներու հնազանդութիւնը անշուշտ պարտաւորութիւն մըն է մարդուս համար՝ որ կարելի ըլլայ ընկերային արդարութիւնը եւ ներդաշնակութիւնը ապահովել։ Այսուհանդերձ պէ՛տք է նկատի ունենալ, որ օրէնքը մարդուն համար է եւ ո՛չ թէ մարդը օրէնքին համար։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Խրիմեան Հայրիկ ծնողական պարտաւորութեան մասին խօսելէ ետք իր 13-րդ գլուխով «Զաւակաց պարտիք առ ծնողս» խորագրին տակ կը խօսի զաւակներու պարտաւորութիւններուն մասին. ընտանեկան կեանքը փոխադարձ պարտաւորութիւններով լեցուն կեանք մըն է եւ այդ պարտաւորութիւններու փոխադարձ կիրառումն է, որ սէր ու խաղաղութիւն կը ստեղծէ ընտանիքէն ներս:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Անշուշտ, ամէն ոք գիտէ «ըլլալ»ու եւ «ունենալ»ու տարբերութիւնը։ Զոր օրինակ, համակրելի, սիրալիր, կամ անհաճոյ մարդ ըլլալու եւ կամ որեւէ առարկայի տէր ըլլալու, որեւէ բան մը ունենալու տարբերութիւնը։