Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ինչ­պէս յա­ճախ կ՚ը­սենք, ո­րե­ւէ գործ կամ պաշ­տօն կա­տա­րուած ժա­մա­նակ, պայ­ման է եւ անհ­րա­ժե՛շտ՝ տուեալ կա­նոն­նե­րը գիտ­նալ եւ ըստ այնմ շար­ժիլ, կար­գա­պա­հու­թիւ­նը պա­հել։ Քա­նի որ ա­ռանց կար­գա­պա­հու­թեան եւ ա­ռանց կա­նո­նա­ւո­րու­թեան կա­տա­րուած գոր­ծը ան­կա­տար կը մնայ՝ ան­յա­ջող եւ անն­պա­տա՛կ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ազ­գե­րու կեան­քին մէջ կը գտնուին շրջան­ներ եւ դէպ­քեր՝ ո­րոնք ի­մաստ կը ստա­նան եւ կը դառ­նան պատ­մու­թեան ա­ռանց­քը, մեկ­նա­կէ­տը, էու­թեան պատ­ճա­ռը եւ կեան­քին նպա­տա­կը։ Ինչ­պէս ան­հա­տա­կան, նոյն­պէս ըն­կե­րա­յին կեան­քի գո­յա­պահ­պան­ման ու գո­յա­տեւ­ման հա­մար կեն­սա­կան դրոշմ­ներ են այդ շրջան­նե­րը եւ կամ դէպ­քե­րը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Բայց մին­չեւ այս բա­նա­կին եր­կիր հաս­նի­լը՝ ար­դէն նա­խա­րար­նե­րու ու­րա­ցու­թեան համ­բա­ւը հա­սած էր եւ ընդ­հա­նուր շփո­թու­թիւն յա­ռա­ջա­ցու­ցած։ Մինչ վի­ճա­կա­ւոր ե­պիս­կո­պոս­ներն ալ ի­րենց վի­ճակ­նե­րը վե­րա­դար­ձած էին, քո­րե­պիս­կո­պոս­նե­րը՝ գիւ­ղերն ու ա­ւան­նե­րը, եւ կը դրդէին թէ՝ գիւ­ղա­ցի­նե­րը եւ ա­զատ­նե­րը պէ՛տք է պաշտ­պա­նեն ե­կե­ղե­ցին ի­րենց հա­ւա­տու­րաց իշ­խան­նե­րուն դէմ՝ կռուին եւ պատ­ժեն զա­նոնք։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ար­շա­կու­նեաց թա­գա­ւո­րու­թեան ան­կու­մէն յե­տոյ թէեւ Հա­յաս­տան պար­սիկ­նե­րու հպա­տակ էր եւ հար­կա­տու, բայց «ներ­քին ա­զա­տու­թիւն» կը վա­յե­լէր. եր­կի­րը կը կա­ռա­վա­րուէր հայ մարզ­պա­նով (մարզ­պան= պար­սից ար­քա­յի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ՝ կու­սա­կալ, նա­հան­գա­պետ), զի­նուո­րա­կան ու­ժը ամ­բող­ջա­պէս հայ նա­խա­րար­նե­րու ձեռքն էր, եւ քրիս­տո­նէա­կան ե­կե­ղե­ցին բարձր դիրք գրա­ւած էր։ Մէկ խօս­քով՝ Հա­յաս­տան այն­պի­սի դրու­թեան մէջ էր, որ միա­ցեալ ու­ժե­րով միշտ կա­րող էր ա­զա՛տ ըլ­լալ պար­սից տէ­րու­թե­նէն՝ ե­թէ մա­նա­ւանդ յու­նաց օգ­նու­թիւնն ալ ստա­նար։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կը շա­րու­նա­կենք դի­տել Հայ Ե­կե­ղե­ցին՝ պատ­մու­թեան հին է­ջե­րու մէջ, պատ­մա­կան վկա­յու­թիւն­նե­րու լոյ­սով։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մար­դիկ, ընդ­հան­րա­պէս, ի­րենց փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ չափ ու կշի­ռով չեն վա­րուիր։ Եւ առ­հա­սա­րակ, գի­տակ­ցա­բար կամ ան­գի­տակ­ցա­բար կը շա­հա­գոր­ծեն, չա­րա­չար կը գոր­ծա­ծեն բա­րեա­ցա­կա­մու­թիւն­նե­րը եւ թոյլ­տուու­թիւն­նե­րը ի­րենց շուր­ջին­նե­րուն։ 

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Աս­տուա­ծա­շունչ մա­տեա­նի մէջ «Տա­ճար» բա­ռը միշտ կը վե­րա­բե­րի Ե­րու­սա­ղէ­մի տա­ճա­րին՝ որ Քրիս­տո­սէ ա­ռաջ 10-րդ դա­րու կէ­սե­րուն շի­նուե­ցաւ Սո­ղո­մո­նի կող­մէ, եւ բա­բե­լո­նա­ցի­նե­րուն կող­մէ ա­ւե­րուե­ցաւ Քրիս­տո­սէ ա­ռաջ 587 թուա­կա­նին։ Ա­ւե­լի վերջ երկ­րորդ ան­գամ դար­ձեալ շի­նուե­ցաւ Բա­բե­լո­նի գե­րու­թե­նէն վե­րա­դար­ձող­նե­րու կող­մէ, Քրիս­տո­սէ ա­ռաջ 520-516 թուա­կան­նե­րուն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հայ Ե­կե­ղե­ցա­կան ժո­ղով­նե­րով հաս­տա­տուած կա­նոն­ներ կը կազ­մա­ւո­րեն ու կը կա­նո­նա­ւո­րեն ե­կե­ղե­ցա­կան ընդ­հա­նուր հա­մա­կար­գը։ Ար­դա­րեւ կա­րե­լի չէ, որ ո­րե­ւէ հաս­տա­տու­թիւն եւ կազ­մա­կեր­պու­թիւն գո­յա­պահ­պա­նուի եւ գո­յա­տե­ւէ ա­ռանց կա­նո­նի։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սի­րոյ ա­մե­նէն ան­պատ­շաճ ու ան­յար­մար գոր­ծա­ծու­թիւ­նը կը տես­նուի «ե­սա­սի­րու­թիւն» բա­ռին մէջ՝ ուր ո՜ր­քան խորթ կ՚ե­րե­ւի «սէր»ը հոն։ Ար­դա­րեւ ե­սա­սի­րու­թիւ­նը բո­լո­րո­վին հա­կադ­րու­թիւն մըն է սի­րոյ, բայց հոն կը յայտ­նուի որ­պէս բա­ղադ­րիչ այդ ան­հա­ճոյ բա­ռին։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կեան­քի մէջ, մար­դիկ ու­նին բազ­մա­թիւ պար­տա­կա­նու­թիւն­ներ, զորս պէտք է կա­տա­րեն, այ­լա­պէս ի­րենց «մա՛րդ» կո­չու­մին ան­հա­ւա­տա­րիմ գտնուած կ՚ըլ­լան։