Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հայ Ե­կե­ղեց­ւոյ հին­գե­րորդ տա­ղա­ւար, այ­սինքն ե­կե­ղեց­ւոյ հին­գե­րորդ գլխա­ւոր տօնն է «Խաչ­վե­րաց»ը։ Այս վեր­ջին՝ հին­գե­րորդ տօ­նը նուի­րուած է «Խաչ»ին՝ կո­չե­լով զայն «Խաչ­վե­րաց»։ Ինչ­պէս միւս տա­ղա­ւար­նե­րը, Խաչ­վե­րացն ալ ու­նի պատ­մա­կան հիմք մը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ծա­ռը կը ճանչ­ցուի իր պտու­ղէն, ինչ­պէս կ՚ը­սուի առ­հա­սա­րակ։ Ար­դա­րեւ հա­ւա­քա­կա­նու­թեան մը ար­ժէ­քը պէտք է փնտռել զայն կազ­մող ու կազ­մա­ւո­րող ան­հատ-ան­դամ­նե­րուն մէջ։ Հա­կա­ռակ կեա­նքի ա­մէն տե­սակ պայ­ման­նե­րուն, ա­նոնց ժխտա­կան ազ­դե­ցու­թեան, հա­ւա­քա­կա­նու­թիւն մը բարձր սկզբունք­նե­րու երբ կը հե­տե­ւի, այդ սկզբունք­նե­րը կեան­քի կը վե­րա­ծէ, այդ կը նշա­նա­կէ՝ թէ հաս­տատ ու ան­շեղ նկա­րագ­րի տէր, բա­րո­յա­պէս զօ­րա­ւոր ան­հատ­նե­րէ բաղ­կա­ցած է։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

​«Ան­գի­տա­պաշ­տու­թիւն» (agnosticisme), ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով կը նշա­նա­կէ՝ ան­գի­տա­նալ, չգիտ­նալ եւ այդ վի­ճա­կին մէջ ըլ­լալ, որ հո­սանք մը, մտա­ծե­լա­կերպ մըն է։ Իսկ իր յա­տուկ ի­մաս­տով, կրօ­նա­կան մար­զի մէջ՝ Աս­տու­ծոյ գո­յու­թիւ­նը կամ չգո­յու­թիւ­նը գիտ­նա­լու ան­կա­րե­լիու­թեան վրայ հաս­տա­տուած մտա­ծե­լա­կերպ մըն է։ Ըստ ան­գի­տա­պաշտ­նե­րու՝ Աս­տուած գո­յու­թիւն ու­նի կամ չու­նի, ա­սի­կա գիտ­նալ, այս մա­սին տե­ղե­կու­թիւն ու­նե­նալ կա­րե­լի չէ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ծե­րուկ մե­տաք­սա­վա­ճառ մը ար­ժէ­քա­ւոր ապ­րանք­նե­րով կը ճամ­բոր­դէր։ Նպա­տակն էր վա­ճա­ռել իր մե­տաքս­նե­րը։ Ճամ­բոր­դու­թեան ըն­թաց­քին մու­թը վրայ հա­սաւ, ե­րե­կո­յեան ժա­մե­րուն։ Ճամ­բուն վրայ ո՛չ գիւղ, ո՛չ պան­դոկ կար։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սրբու­հի Ժան տ՚Արք կ՚ը­սէ. «Ե­թէ Աս­տու­ծոյ շնորհ­քին մէջ չեմ, թող Աս­տուած հա­ճի հոն դնել զիս, իսկ ե­թէ հոն եմ, թո՛ղ Աս­տուած հա­ճի պա­հել զիս հոն»։­

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կրօն եւ բնու­թիւն՝ եր­կուքն ալ միեւ­նոյն ծնո­ղին զա­ւակ­ներն են, Հօր զա­ւակ­նե­րը, որ հա­ւա­տար­մու­թեամբ կը գոր­ծադ­րեն Ա­նոր կամ­քը եւ քա­նի որ նո՛յն Հօր որ­դի­ներն են, եր­բեք ի­րա­րու չեն հա­կա­ռա­կիր։ Ա­րուես­տա­կան կեր­պով, կրօ­նը եւ բնու­թիւ­նը հա­կադ­րել՝ նուա­զա­գոյն բա­ցատ­րու­թեամբ, ան­խո­հե­մու­թիւն է եւ սխա՛լ։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մար­դուս մարմ­նա­կան - տկար աչ­քը ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը տես­նել կը կար­ծէ, բայց միա՛յն՝ կեղծ ու կար­ծե­ցեալ ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը։ Մարդ երբ ինքն իր­մով հպարտ է, այդ կը նշա­նա­կէ, որ ինք­զինք լաւ կամ բարձր վի­ճա­կի մէջ կը զգայ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կեան­քի ա­մէն ապ­րում­նե­րու եւ մարդ­կա­յին փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ ար­ժե­չափ՝ «standard» մը ու­նե­նալ կա­րե­ւոր է ան­հա­տա­կան ապ­րում­նե­րուն եւ հա­ւա­քա­կա­նու­թեան մէջ՝ փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն ա­ռո՛ղջ մշակ­ման հա­մար։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մկրտիչ Ա. Վա­նե­ցի Խրի­մեան՝ Ա­մե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կոս (1892-1907), Հայ ե­կե­ղե­ցա­կան պատ­մու­թեան մէջ ե­զա­կի դէմ­քե­րէն մէկն է ե­ղած եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով, ա­նուա­նուած է «Խրի­մեան Հայ­րիկ»։ Իր «տի­պա՛ր հո­գե­ւո­րա­կան»ի կե­ցուած­քով, կեան­քով եւ գոր­ծու­նէու­թեամբ ար­ժա­նա­ցած է «Հայ­րիկ» յոր­ջոր­ջու­մին՝ մա­նա­ւանդ իր հայ­րախ­նամ հո­գե­ւոր ծա­ռա­յու­թեամբ եւ հո­գա­ծու­թեամբ ժո­ղո­վուր­դին նկատ­մամբ։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Ող­ջա­խո­հու­թիւն» կը նշա­նա­կէ՝ հա­մա-լը­րու­մը ի­մա­ցա­կա­նու­թեան եւ բա­նա­կա­նու­թեան մար­դուն մէջ։ Ա­ւե­լի նեղ ու յա­տուկ ի­մաս­տով, կը նշա­նա­կէ՝ ժուժ­կա­լու­թիւն, չա­փա­ւո­րու­թիւն։